دولت هیچ اقدامی نکرده است
حسن رسولی، نایبرئیس کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران در ارتباط با الزام قانونی دولت بر تخصیص یارانه جهت توسعه و تجهیز حملونقل شهری خاطرنشان کرد: «در این زمینه دو قانون مصوب وجود دارد. بند 8 قانون هدفمند کردن یارانه مصوب سال 88، دولت را مکلف کرده یارانه پرداخت کند؛ یعنی دولت باید یارانه مذکور را از محل منابع عمومی به بنگاهها و سازمانهای مجری همچون شهرداری پرداخت کند. همچنین براساس ماده 90 در برنامه چهارم، دولت ملزم به پرداخت یارانه شده و در سیاستهای اجرایی اصل 44 قانون اساسی که در سال 86 بهعنوان سند بالادستی توسط رهبری اعلام شده، این الزام برای دولت محرز است، اما دولت تاکنون اقدام نکرده است. کمیسیون برنامه و بودجه پیشنهاد داد این تبصره به این عنوان که شهرداری تهران مکلف است نسبت به پیگیری درخصوص وصول حقالسهم از محل یارانه بلیت مترو اقدام کند، تدوین شود و مدیریت شهری گزارشی را هر سه سال به شورای شهر تهران ارائه دهد.»
نه واگنی و نه ریالی از دولت نرسیده
مجید فراهانی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران هم به سهم 50 درصدی دولت در تامین هزینههای مربوط به حملونقل شهری اشاره کرد و گفت: «حملونقل ریلی مهمترین و اصلیترین روش کاهش آلودگی هواست. در این زمینه دولت تامین 50 درصد هزینهها را تقبل کرده، ولی متاسفانه حداقل در این سه، چهار سال اخیر یک ریال هم در این زمینه به شهرداری کمک نکرده است و وظیفهای را که تقبل کرده، از آن شانه خالی میکند. در این زمینه دولت قول خرید 2000 واگن جدید مترو هم داده بود که 1000 واگن متعلق به شهر تهران بود، متاسفانه این وعده هم محقق نشد و تا الان هیچ خبری از این واگنها نیست. در ارتباط با بلیت مترو هم تامین هزینه و یارانههای بلیت مترو درتهران به سه قسمت تقسیم میشود؛ یک قسمت آن توسط شهروندان، قسمت دیگر توسط شهرداری و بخشی هم توسط دولت تامین میشود که آن را دولت در سالهای اخیر تقبل نکرده و هزینهاش را نپرداخته است.»
دولت در پرداخت یارانه کوتاهی میکند
محسن هاشمی، رئیس شورای شهر تهران در ارتباط با اقدامات حمایتی دولت از توسعه حملونقل عمومی و خصوصا قطار شهری بیان داشت: «در قانون دو نوع طلب وجود دارد؛ گاهی در بحث حملونقل به دولت اجازه داده شده، هر وقت میتوانست طلب را بپردازد و معمولا آن را پرداخت نمیکند. اما نوع دیگر طلب در قانون با عنوان مکلف شدن دولت است که در این مورد باید حتما طلب خود را بپردازد اما کوتاهیهایی میشود و هنوز هیچ دستگاهی بابت این موضوع از دولت شکایت نکرده است. یارانه بلیت مترو و اتوبوس جزء طلبهای مکلف دولت است که پرداخت نشده و مانند مهریه تلقی میشود که باید پرداخت شود.» محسن هاشمی در جلسه شورا در این هفته نیز به تکلیف قانونی دولت در این رابطه اشاره کرد و گفت: «نامهای خطاب به رئیسجمهور تهیه کردند. در این نامه اظهار شده بود رئیسجمهور درخواست ویژهای درخصوص نوسازی اتوبوسهای شهری بدهند، ضمن اینکه در این نامه به یارانه دولت درخصوص بلیت مترو و اتوبوسها هم اشاره شده است.
دولت سهم خود را پرداخت نمیکند
محسن پورسیدآقایی، معاون حملونقل و ترافیک شهرداری تهران که با اقداماتی نظیر تغییر در شیوه اجرای طرح ترافیک بار استفاده از وسایل حملونقل عمومی را افزایش داده است و البته قیمت بلیت مترو را نیز بالا برده، با اشاره به قانون پرداخت یارانه بلیت مترو و نقش دولت بیان کرد: «مطابق این قانون دولت، شهرداری و شهروندان هرکدام باید سهم یک سوم خود را بابت هزینه بلیت مترو پرداخت کنند اما متاسفانه دولت سهم خود را پرداخت نمیکند. با وجود آنکه هم شورای شهر و هم شهردار تغییر کرده، اما دولت تا این تاریخ هنوز سهم خود را پرداخت نکرده، بنابراین عملا دو سوم هزینه بلیت مترو بر گردن شهرداری است.»
نیاز تهران دوبرابر ظرفیت فعلی
محمدعلی نجفی، شهردار سابق و مستعفی تهران در ارتباط با وضعیت ناوگان حملونقل ریلی تهران خاطرنشان کرد: «1300واگن در متروی تهران امروز مسافران را جابهجا میکند و این تعداد باید به دو برابر افزایش یابد. بنابراین کمبود اساسی در اتوبوسرانی و مترو وجود دارد و مشکل اساسی کمبود منابع مالی است؛ شهرداری منابع مالی کافی در اختیار ندارد و دولت هم در حدی که باید، به علت مشکلات بودجهای حمایت نکرده است.» نجفی در ادامه بیان کرد: « اگر کل بودجه ۹۷ شهرداری تهران را واگن مترو بخریم، قیمت تنها سه واگن میشود و دولت باید در این حوزه به شهرداری کمک کند.»
در آینده حسرت خواهیم خورد
برای فهم بیشتر جایگاه مترو میتوان به نامه محسن هاشمی خطاب به اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیسجمهور اشاره کرد که در آن نامه آمده بود: «ساده نیست تصور کنید روزانه حدود دو تا دو و نیم میلیون سفری که با مترو انجام میشود، اگر بخواهد روی زمین منتقل شود، بر اثر کمبود اعتبارات و مشکلات این حجم سفر از زیر زمین، آن وقت بهنظر شما چه مشکلی برای پایتخت فراهم خواهد شد؟ او ابراز اطمینان کرد اگر حالا به فکر نباشیم و دولت اهمیت موضوع را بهدرستی درک نکند، بهطور قطع درآینده حسرت خواهیم خورد.» این نامه در واکنش به کاهش 50 درصدی بودجه دولتی در بحث توسعه متروی کلانشهرها بود.
از برنامه توسعه خیلی عقبیم
محمد علیخانی، عضو شورای شهر تهران در تشریح نیازمندیهای حملونقل عمومی تهران و کمبودهای موجود در این حوزه خاطرنشان کرد: «22 هزار میلیارد تومان تنها برای خطوط فعلی مترو اعتبار نیاز داریم و برای همین خطوط نیز نیازمند دو هزار واگن با اعتبار 10هزار میلیارد تومان هستیم. درمورد اتوبوسها نیز از حدود هفت هزار و 600 اتوبوس، پنج هزار دستگاه فرسوده است و بقیه هم درآستانه فرسودگی هستند. درحالی که طبق برنامه ما باید 9 هزار و500 دستگاه اتوبوس داشته باشیم که نشان میدهد چقدر از برنامه عقبیم.»
اتوبوسها عامل اصلی آلودگی هوا
زهرا صدراعظم نوری، عضو شورای شهر در ارتباط با علل اصلی آلودگی هوای پایتخت خاطرنشان کرد: «بیش از 70 درصد ذرات معلق را در هوای تهران منابع متحرک (خودروها) تولید میکنند. از این 70 درصد کمتر از 3 درصد توسط خودروهای سواری و بیش از 97 درصد توسط کامیونها، اتوبوسها، مینیبوسها و موتورسیکلتها تولید میشود. براساس برنامه پنج ساله دوم شهرداری تهران، شهرداری موظف است تعداد ٨٤٠٠ دستگاه اتوبوس دیزلی خود را به فیلتر جذب دوده مجهز کند. و پس از گذشت چهار سال از برنامه فقط در٥٠ دستگاه اتوبوس، فیلتر دوده نصب شده است.»
همچنان همان 5 هزار دستگاه هم کم است
سال گذشته بود که اقبال شاکری، عضو سابق شورای شهر تهران گفت: «برای نوسازی ناوگان حملونقل شهری به پنج هزار دستگاه اتوبوس نیاز داریم.» دو روز پیش هم محمدحسین مقیمی، استاندار تهران در جلسه کارگروه کاهش آلودگی هوای استان تهران گفت: «اگر حداقل پنج هزار دستگاه اتوبوس جدید امسال در تهران جایگزین و بهکار گرفته نشود، تغییری در آلودگی هوای تهران نسبت به سال گذشته مشاهده نخواهیم کرد. جهت تامین اتوبوس با ارز ثانویه حدود یک میلیارد و 400 میلیون تومان برای هر اتوبوس نیاز است و از آنجا که امکان افزایش قیمت بلیت در حملونقل شهری برای بازگشت سرمایه وجود ندارد، باید پرداخت یارانه دولت محقق شود.»
وعدههای پیاپی
با این تفاسیر و با تحلیل وضعیت مالی موجود دوباره میتوان به بررسی سخنان شهردار فعلی تهران یعنی محمدعلی افشانی پرداخت. وعده بهرهبرداری از 50 کیلومتر مترو بعد از یکسال که از ابتدا هم امیدی به آن نبود. شهرداری درحال حاضر و به گفته اعضای شورای شهر تهران 50 هزار میلیارد بدهی دارد؛ اعضای شورا و مجموعه مدیریت شهری برای تسویه این بدهی چشم به حذف برخی اقدامات ضروری نظیر برگزاری نمایشگاه عطر سیب و کمک برای برپایی مراسم اربعین دوختهاند، فعلی که هیچ کمکی به جبران بدهیها نمیکند و تنها مدیریت جدید شهری را بیش از وضعیت فعلی ناتوان نشان میدهد.
امیدی که ناامید شد
یکی از نکتههای مثبت مدیریت جدید شهری، حضور شهردار در جلسات هیات دولت و ارتباط مستقیم با بدنه دولت بود. اگر یکبار دیگر توضیحات ابتدایی متن و تشریح رابطه میان دولت و مدیریت شهری را مرور کنید، بهخوبی به اهمیت چنین گزارهای پی میبرید، از آنجایی که هم اعضای شورا، هم شخص شهردار و هم دولت از یک جریان و طیف سیاسی هستند، این مهم میتوانست گرهگشا باشد و شهرداری از نفوذ پیشآمده جهت بهبود وضعیت شهر بهرهبرداری کند اما متاسفانه این هم راهگشا واقع نشد و همچنان دولتها قصد کمک به مدیریت شهری و ساماندهی وضعیت کلانشهرها ندارند.
مدیریت جدید شهری راهی جز کمک خواستن از دولت ندارد
ابوالفضل قناعتی، عضو کمیسیون عمران و حملونقل شورای شهر چهارم در گفتوگو با «فرهیختگان» با جمعبندی مسئولیتهای دولتی و توان شهرداری سابق در پیشبرد اهداف مربوط به حملونقل عمومی خاطرنشان کرد: «در زمان ریاستجمهوری آقای احمدینژاد و بعد از بحث هدفمندی یارانهها و گران شدن سوخت، قرار شد از درآمد حاصله، بخشی به حملونقل عمومی و توسعه آن در سراسر کشور اختصاص یابد. طبق قانون در همان زمان مقرر شد 50 درصد از هزینه ساخت مترو، 5/82 درصد از هزینه خرید اتوبوس و یک سوم هزینه تمامشده بلیت مترو برعهده دولت باشد و مابقی را شهرداری و مردم تامین کنند. متاسفانه از همان زمان تا به حال تقریبا هیچ کمکی به مجموعه مدیریت شهری نشده است. برای مثال در دوره قبلی مدیریت شهری دولت آقای روحانی کمتر از 100 میلیارد تومان به مدیریت شهری کمک کرد. 100 میلیارد هزینه ساخت یک کیلومتر مترو هم نمیشود؛ چراکه برای ساخت کامل یک کیلومتر مترو 250 میلیارد تومان هزینه لازم است و برای ساخت یک ایستگاه هم بیش از 450 میلیارد تومان هزینه باید کرد. با این حال شهرداری تحت مدیریت آقای قالیباف 150 کیلومتر مترو ایجاد کرد و هزینه آن را هم غالبا از طریق وام و فاینانس بانکی تامین کرد، بهعلاوه درآمد حاصل از ساختوسازهای قانونی و در قالب طرح تفصیلی. در این دوره عدهای شهرداری را متهم به بدهیهای چند هزار میلیاردی میکنند اما نمیگویند این بدهیها برای چه چیزی است و اگر قرار بود همین امروز برای توسعه مترو شهرداری زیر بار قرض و وام برود، چند هزار میلیارد بیش از این باید هزینه میشد. در آن زمان ارزانی آقای قالیباف مترو را توسعه داد و شهر را هم از لحاظ امکانات فیزیکی و هم روحیه شهروندی به وضعیت خوبی رساند. در ارتباط با این دوره هم بههرحال با معضلاتی روبهرو هستیم، سوای مترو تا چند سال آینده با بحران اتوبوسهای فرسوده مواجه خواهیم شد و مدیریت شهری راهی جز کمک خواستن از دولت ندارد.»