مرضيه كريمي
گستاخي كودكان يك رفتار ناسازگارانه و آزاردهنده است اما مشكلي حل شدني است كه با مهارت ، كنترل و آگاهي لازم مي‌توان آن را مهار و به كودك كمك كرد، در غير اين‌صورت با اعمال هرگونه رفتار تند و خشن اين مشكل حل نخواهد شد.
گستاخي به عنوان يك رفتار ناسازگارانه و گستاخانه شامل بد دهاني، مسخره كردن، بي‌توجهي همراه با رفتار ستيزه‌جويانه، لجبازي، پرخاشگري و حاضر جوابي است كه والدين گاهي اوقات با مهارت كافي با اين مشكل برخورد مي‌كنند و گاهي هم يا اين رفتار را مي‌پذيرند يا به زور متوسل شده و آنها هم با كودك خود تندي و ناسزاگويي مي‌كنند كه در هر دو حالت مشكل بزرگ‌تر مي‌شود و كودك اين رفتار را ادامه مي‌دهد و زماني كه بزرگ‌تر مي‌شود روابط اعضاي خانواده با مشكلات جدي بيشتري همراه و در واقع باعث ايجاد تزلزل در احترام به والدين و ديگر اعضاي خانواده مي‌شود و حرمت‌ها را از بين مي‌برد. حتي خود كودك هم علاوه بر پدر و مادر از وجود چنين رفتاري آسيب‌هاي رواني و اجتماعي خواهد ديد، زيرا اينگونه كودكان كه ناسزاگويي دارند و گستاخي مي‌كنند كمتر مورد توجه، لطف و محبت ديگران قرار مي‌گيرند و اين مسئله باعث بروز احساسات منفي و كاملاً ناخوشايند مثل حقارت، خشم در كودك و حتي والدين مي‌شود. در اينگونه مواقع اگر يكي از والدين از رفتار گستاخانه فرزند خود حمايت كند ممكن است روابط بين والدين نيز با مشكل مواجه شود.
گستاخي به عنوان يك مشكل عادي تربيتي و يكي از فرآيندهاي مراحل رشدي كودك است كه قابل حل است. يك برنامه تربيتي مناسب و هوشمندانه مي‌تواند به والدين و كودك كمك كند و اگر موفق به حل اين مشكل نشدند مي‌توانند از يك متخصص كمك بگيرند. وظيفه پدر و مادر است كه روشي مؤثر به فرزندان خود بياموزند و به آنها ياد بدهند كه بايد محترمانه و با لحني مناسب صحبت يا خواسته‌هاي خود را مطرح كنند، زيرا آنها قرار است در آينده وارد جامعه‌‌اي بزرگ‌تر از خانواده خود شوند و بايد رفتاري مناسب با فرهنگ و عرف جامعه داشته باشند، چون در غير اين صورت با رفتار گستاخانه در رسيدن به اهداف و خواسته‌هايشان با مشكلات جدي روبه‌رو خواهند شد و ممكن است حتي از جامعه نيز طرد شوند.
گاهي اوقات اين رفتارهاي گستاخانه فرزندان در نتيجه تصميمي است كه والدين به اشتباه مي‌گيرند و مي‌گويند ما مي‌خواهيم فرزندمان آزادانه رشد كند و با رفتارهاي او مخالفتي نداريم و در نهايت اين رفتار در نتيجه ارضاي نيازها و خواسته‌هاي كودك در اثر شيوه اشتباه تربيتي از جانب والدين اتفاق مي‌افتد يا گاهي در نتيجه نارضايتي‌ها، ترس‌ها، حقارت‌ها يا حسادت‌هاي كودك مي‌تواند باشد.
اگر كودكتان گستاخي كرد و لحن او بي‌ادبانه و توهين‌آميز بود از كوره درنرويد و آشفته و عصباني نشويد و سعي كنيد با حفظ آرامش رفتار گستاخانه كودك را بشناسيد، زيرا مهم‌ترين قدم در مقابله با گستاخي كودكان شناخت دلايل رفتار گستاخانه آنهاست و اينكه در چه زماني بيشتر گستاخي و پرخاشگري مي‌كنند؟ البته اين رفتار در سنين مختلف متفاوت است. به عنوان مثال در دوران پيش دبستاني شدت كمتري دارد ولي در دوران بزرگسالي اگر اين مشكل حل نشود مي‌تواند به صورت بي‌احترامي و توهين شديد و اهانت به پدر و مادر يا ديگران بروز كند.
والدين نبايد در مقابل ناسزاگويي و گستاخي فرزندشان از خود انعطاف نشان دهند. كودك بايد با پيامدهاي ناخوشايند رفتار خود مواجه شود. در اين مرحله والدين نبايد به خواسته‌هاي كودكان به دليل گستاخي تن دهند و بايد براي رفتار ناپسند كودكشان پيامدي قابل اجرا در نظر بگيرند كه فرزندشان در كوتاه‌ترين زمان با پيامد رفتار زشت خود مواجه شود.
در مراحل بعدي پدر و مادرها بايد پيامد در نظر گرفته شده را براي كودك اعمال كنند و به كودك بگويند كه به عنوان مثال چون حرف زشتي زدي و ناراحتم كردي نمي‌تواني برنامه مورد علاقه‌ات را تماشا كني و اگر كودك شروع به گريه و پرخاشگري و داد و فرياد كرد بايد اقدامي را انجام دهيد كه مربوط به مرحله بعدي فرآيند مقابله با گستاخي است. نكته بعدي اينكه پدر و مادرها نبايد در آن لحظه نزد فرزند خود بمانند. بايد محل را ترك كنند و سراغ كار خود بروند و هرگز با كودك خود دعوا و مجادله نكنند و همين طور بايد به او گوشزد كنند كه نمي‌توانند اجازه دهند تا او براي مثال برنامه مورد علاقه‌اش را تماشا كند. اين كار باعث مي‌شود كودك در نهايت به خاطر كار خود معذرت‌خواهي و سعي كند كه ديگر گستاخي نكند.
البته اگر پدر و مادرها بخواهند رفتار ناسازگارانه و گستاخي و پرخاشگري فرزند خود را كاهش دهند بايد آن را با اين پيامدها در مقابل رفتار ناشايستشان رو به‌رو كنند تا اينگونه رفتارها در بزرگسالي آنها تداوم نداشته باشد و به فراموشي سپرده شود. مهم‌تر از همه اينكه در اينگونه مسائل تربيتي، همكاري ، هماهنگي و همفكري والدين نقش بسيار مهم و كارسازي را ايفا مي‌كند، زيرا فرزندان هم اين همدلي ، همكاري و محبت را در خانواده احساس خواهند كرد پس بهتر است بستري سرشار از آرامش و امنيت براي فرزندان خود فراهم سازيم.
