روز جهاني اقدام براي حمايت از رودخانه‌ها در سال ۱۹۹۷ توسط شركت‌كنندگان اولين نشست بين‌المللي قربانيان سدسازي در برزيل به تصويب رسيد. پس از آن، ۱۴ مارس برابر با ۲۳ اسفند روز جهاني حفاظت از رودخانه‌ها نام گرفت. هدف از اعلام اين مناسبت، مقاومت در برابر پروژه‌هاي توسعه آبي ويرانگر، سلامت حوضه‌هاي آبريز و درخواست مديريت عادلانه و پايدار رودخانه‌‌هاست. در بسياري از كشورها مديريت درست منابع طبيعي، بحران ناشي از عوامل طبيعي را به طور وسيع مهار كرده است. در حالي‌كه بنا بر گزارش سازمان ملل، ايران يكي از كشورهايي است كه منابع طبيعي و آبي خود را به سرعت از دست مي‌دهد. به اين لحاظ پيش‌گرفتن شيوه‌هاي درست در مديريت آب يك امر اساسي است. اين مديريت با سازماندهي تازه تقسيم آب و تشخيص متناسب محصولات با زمين‌شناسي و جغرافياي محل توليد مي‌تواند به برنامه‌ريزي بپردازد. اين برنامه‌ريزي بايد با اتكا بر روش علمي، مصرف بيهوده آب را كم و از هدر دادن آن به شدت جلوگيري كند. به عنوان نمونه كاشتن برنج در اصفهان يك انتخاب درست نيست، حال آنكه بهترين شرايط براي اين محصول در شمال ايران است. ايران بيش از 8 ميليون هكتار مزارع آبي دارد و مصرف‌كنندگان بخش كشاورزي، از شبكه‌هاي نيمه مدرن و به‌خصوص سنتي براي آبياري استفاده مي‌كنند. مديريت آب در ايران بحران‌زاست.
بنابر تحقيقات انجام گرفته در دفتر پايش فراگير سازمان حفاظت محيط‌زيست، آب‌هاي سطحي مانند رودخانه‌ها به دليل ورود آلاينده‌هاي مختلف اعم از فاضلاب‌هاي خانگي و صنعتي، نسبت به منابع آبي ديگر بيشتر در معرض آلودگي قرار دارند. از اين رو پايش آنها بايد جزو برنامه‌هاي سازمان حفاظت محيط‌زيست باشد. شش رودخانه حفاظت‌شده شامل جاجرود در استان تهران، هراز در مازندران، چالوس سرد آبسرد در البرز، كشف‌رود و تجن در خراسان‌رضوي و تمام رودخانه‌هايي كه به خزر منتهي مي‌شوند، به عنوان بوم سازگان‌هاي حساس براي پايش آلاينده‌ها، بايد در اولويت قرار گيرند. در اين رودخانه‌ها ايستگاه‌هاي پايش آنلاين وجود دارد. البته در رودخانه‌هاي ديگر مانند كارون نيز اين ايستگاه‌هاي آنلاين نصب شده،اما تاكنون گزارشي از پايش اين رودخانه‌ها اعلام نشده است. پارامترهاي مورد اندازه‌گيري دوره‌اي در نمونه‌هاي آب رودخانه در اين ايستگاه‌‌ها به صورت آنلاين، پارامترهاي فيزيك و شيمي و پارامترهايي مانند فلزات سنگين و رسوبات آنها از جمله كادميوم، سرب، نيكل و روي هستند. به طور مثال براي رودخانه ارس كه يك رودخانه بين مرزي است، در سه استان همجوار اين رودخانه مانند اردبيل، آذربايجان شرقي و غربي، ايستگاه‌هاي نمونه‌برداري وجود دارد كه به صورت فصلي و دوره‌اي، هم از آب و هم از رسوبات آن، نمونه برداري شده و فلزات سنگين نيز پايش مي‌شود. رودخانه‌ها با توجه به اينكه در كنار چه منبع آلاينده‌‌اي قرار دارند هم بايد پايش شوند، به طور مثال اگر در حاشيه فعاليت‌هاي كشاورزي واقع شده باشند، بايد از لحاظ سموم كلره و فسفره پايش و نيز شاخص‌هاي زيستي هم اندازه‌گيري شود.
