وحید حاجی‌پور
نگاهي به برنامه‌هاي وزارت نفت براي توسعه ميادين نفتي و گازي نشان مي‌دهد، شركت‌هاي آسيايي و روسي مورد‌توجه قرار گرفته‌اند كه البته از سر اجبار بوده است.
به گزارش «جوان»، از سال 92 كه دولت يازدهم بر سر كار آمد، لزوم جذب سرمايه‌گذاري‌هاي خارجي براي توسعه منابع هيدروكربوري بارها تشريح شد و وزير نفت الگوي جديدي را براي سرمايه‌گذاري و انعقاد قراردادهاي جديد نفتي ابداع كرد و مدام از جذابيتي مي‌گفت كه بر‌اساس آن شركت‌هاي خارجي براي امضاي قرارداد با ايران صف مي‌كشند.
وزير نفت معتقد بود قراردادهاي سابق ايران جذاب نبوده و براي آنكه شركت‌هاي خارجي به ايران بيايند، بايد امتيازات بيشتري به آنها داد كه منظور از شركت‌هاي خارجي، فقط شركت‌هاي اروپايي بودند. اما زنگنه نگفت در دوران تحريم چند قرارداد مهم در غرب كارون با شركت‌هاي خارجي امضا شد كه ثمره آن، امروز تبديل به دستاورد دولت دوازدهم شده است؟!
به هر شكل زنگنه براي ورود شركت‌هاي اروپايي مانند شل، استات اويل، بي‌پي، توتال و اني دست به جذاب‌سازي زد، اما با انصراف رسمي شركت‌هاي بي‌پي و استات اويل از سرمايه‌گذاري در ايران سه شركت ديگر باقي ماندند. شل با وجود حضور در مطالعه برخي ميادين ايران و علاقه‌مندي به ميدان گازي كيش خبر از خروج خود از خاورميانه مي‌دهد. مديرعامل شل گفته است، تمركز اين شركت روي گاز خواهد بود و قرار است از خاورميانه خارج شود. از سوي ديگر شركت اني ايتاليا هم كه سابقه همكاري خوبي با ايران دارد، گفته است علاقه‌اي ندارد با سرمايه‌گذاري در ايران وارد چالش با امريكا شود.
در ميان اين شركت‌ها توتال با ايران قرارداد بست، اما طي اين مدت بارها از امكان خروج از اين قرارداد گفت و با ارسال پالس‌هاي مختلف به ايران، وزارت نفت را نگران مي‌كند. هرچند كه وزير نفت معتقد است اتفاق خاصي رخ نمي‌دهد، ولي با توجه به اعلام آمادگي چيني‌ها براي خريد سهام توتال در فاز 11 پارس‌جنوبي، گمانه‌زني‌ها همچنان فضاي قراردادي را به خود مشغول كرده است.
بر باد رفته
اين پنج شركت اروپايي كه به شدت مورد‌علاقه وزير نفت هستند از سال 92 تا به امروز ترجيح داده‌اند كنار بنشينند تا تلاش‌هاي وزارت نفت براي ورود آنها به ايران با ابزار قراردادهاي جديد هم راه به جايي نبرد. استراتژي وزارت نفت در حوزه جذب سرمايه‌گذاري روي اين موضوع متمركز بود كه بايد با دعوت شركت‌هاي بزرگ نفتي به ايران، سد سرمايه‌گذاري در ايران را شكاند. وزارت نفت قصد داشت با شل، بي‌پي و... قرارداد امضا كند تا بقيه هم بيايند؛ هدفي كه حتي رسماً اعلام مي‌شد تا شركت‌هاي خارجي در موضعي بالا با قدرت چانه‌زني بيشتر جهت اخذ امتيازات بيشتر قرار گرفته و پيشنهادات گران‌تري را ارائه دهند كه نمونه ساده آن قرارداد فاز 11 پارس‌جنوبي است.
وزير نفت گفته بود تا پايان امسال 10 قرارداد بزرگ نفتي امضا مي‌شود كه محقق نشد و فشار سنگيني را به وي وارد كرده است. به همين منظور و روشن شدن شكست استراتژي اين وزارتخانه براي جذب غول‌هاي نفتي، تسريع در انعقاد قرارداد با شركت‌هاي آسيايي و روسي به‌عنوان راهكار استفاده شده است.
برگشت به عقب
شركت‌هاي روسي در غرب كشور و ميادين گازي متمركز شده‌اند و وزير نفت برخلاف علاقه شخصي چاره‌اي جز مذاكره با روس‌ها ندارد، زيرا وضعيت نفت به حدي بحراني است كه اگر همين امروز هم قرارداد توسعه‌اي امضا شود، باز هم دير است. غلامرضا منوچهري، معاون توسعه و سرمايه‌گذاري شركت ملي نفت ايران از امضاي دو قرارداد بزرگ نفتي تا پيش از پايان سال 1396 خبر داده است. اولين قرارداد بزرگ نفتي ايران بين شركت نفت مناطق مركزي به‌نمايندگي از شركت ملي نفت ايران و شركت «زاروبژنفت» روسيه براي توسعه دو ميدان مشترك نفتي در غرب كشور امضا خواهد شد.
با توافق نهايي بين مقامات زاروبژنفت، معاونت توسعه و مهندسي و امور حقوقي شركت ملي نفت و در نهايت شركت نفت مناطق مركزي، رئوس قرارداد توسعه دو ميدان مشترك نفتي آبان و پايدار غرب چند هفته قبل در تهران نهايي شده و به امضاي طرفين رسيده است.
ديگر شركت‌هاي روسي هم در‌صدد امضاي قرارداد با شركت ملي نفت ايران هستند كه به اين شركت‌ها بايد شركت‌هاي چيني را هم اضافه كرد كه با تعلل شركت‌هاي خارجي براي حضور در غرب كارون، محتمل‌ترين گزينه براي توسعه فاز دوم ميدان يادآوران است. شركت ساينوپك كه فاز نخست اين ميدان را هم توسعه داده است، دو‌سال گذشته قول اجراي فاز دوم يادآوران را از وزارت نفت گرفته بود و حتي منوچهري نيز آن را تأييد كرد، ولي چند ماه بعد گفته شد فاز دوم يادآوران به مناقصه مي‌رود. وقتي شركت‌هاي غربي نيامدند، حالا قرار است فاز دوم به اين شركا واگذار شود تا وزارت نفت هيچ راهي براي سرمايه‌گذاري از اين طريق نداشته باشد.
چه کسي بازخواست مي‌شود؟
تبعات تأخيرهاي فراوان وزارت نفت براي توسعه ميادين نفتي و گازي شايد امروز ديده نشود، اما چند سال بعد كه روند توليد نفت ايران همه را شگفت‌زده كرد، بايد مسئولاني را كه در جذب سرمايه‌گذاري و انتخاب استراتژي‌هاي غلط دست به اشتباهات فاحشی زدند مورد بازخواست قرار بگيرند كه دليل بي‌توجهي به منافع كشور چه بوده و چگونه توانستند طي پنج سال يك قرارداد شفاف و مشخص هم امضا نكنند؟!
اينكه وزارت نفت در حال زدن به هر دري براي سرمايه‌گذاري جهت برون‌رفت از فشار فعلي است هم نقطه خطر ديگري است كه ممكن است قراردادهاي عجيبي را به كشور تحميل كند. امروز وزارت نفت در مذاكره با شركت‌هاي خارجي در پايين‌ترين موضع قدرت قرار دارد و براي آنكه از زير فشارها خلاص شود، دست به هر كاري خواهد زد.
جهت نظارت بر عملکرد وزارت نفت ؛ خوب است که مجلس شورای اسلامی با کمک مجمع تشخیص مصلحت نظام در این برنامه ورود نموده و بررسی لازم را بعمل آورده و گزارش نهایی را به اطلاع ملت برسانند . 
