محمدصادق عابديني
پويش «روشنا» از جمله پويش‌هاي فعال در حوزه كتابخواني است كه امسال نهمين
دوره آن با محوريت كتاب«آيينه تمام‌نما»
نوشته «آيت‌الله حائري شيرازي» برگزار
مي‌شود، اين پويش مردمي توانسته
از شيوه‌اي جالب براي تشويق به
مطالعه كتاب و تشويق ديگران به كتابخواني استفاده كند. محمد شفيعي، مسئول پويش
«روشنا» در گفت و گو با «جوان» توضيحات بيشتري درباره ماهيت و نحوه فعاليت «روشنا»
ارائه كرده است.
روشنا چه تفاوتي با ديگر كمپين‌هاي
مسابقه‌اي
كتابخواني دارد؟
«روشنا» مثل باقي پويش‌ها و مسابقات كتابخواني در راه ترويج فرهنگ
مطالعه و كتابخواني فعاليت مي‌كند
و وجه تشابهش با باقي پويش‌ها
همين است، اما «روشنا» اهداف و برنامه‌هاي
خاصي دارد كه آن را از ساير پويش‌ها
متمايز مي‌كند. يكي از اين اهداف،
برگزاري منظم ادوار پويش است كه طي چهار سال گذشته تلاش شده هر شش ماه يك دوره
برگزاري پويش داشته باشيم و فاصله‌اي
ميان ادوار وجود نداشته باشد. مهم‌ترين
وجه تمايز «روشنا» نيز مردمي بودن آن است. ما هيچ بودجه‌اي از دولت يا ديگر نهاد‌ها دريافت نمي‌كنيم.
هزينه‌هاي «روشنا» چطور تأمين
مي‌شود؟
روشنا متشكل از شش مركز است
كه در كار نشر و پخش كتاب فعال هستند: مؤسسه شهيد كاظمي، كتابستان معرفت، پاتوق
كتاب، به نشر، بوستان فدك و كتاب فردا. به غير از «به نشر» باقي مؤسسات متعلق به
بخش خصوصي است. هزينه‌هاي پويش از فروش كتاب‌ها تأمين مي‌شود.
«روشنا» در اجرا هم روش تبليغاتي خاصي را براي معرفي
كتاب در پيش گرفته‌است، درباره آن توضيح
دهيد.
نكته مهمي كه در روشنا به آن
رسيديم، اين بود كه به جاي اينكه مخاطب را به اين سمت ببريم كه سؤالي از متن كتاب
پرسيده شود و خواننده كتاب پاسخ را در متن جست‌وجو كند، كاري كنيم كه مخاطبان خودشان كتاب را
به ديگران معرفي كنند. هفته آينده نيز 100 نفري كه بهترين معرفي كتاب را به ديگران
داشته‌اند يا براي معرفي كتاب در
شبكه‌هاي اجتماعي يادداشت ترويجي
نوشته و در صفحات اجتماعي‌شان منتشر كرده‌اند، معرفي و جوايزي اهدا مي‌كنيم.
شيوه معرفي مردمي در «روشنا» به چه نحوي است؟
تعداد زيادي از افرادي كه در
پويش شركت كرده‌اند، كتاب‌ها را به مساجد، مدارس و ميان خانواده‌هايشان برده‌اند يا به صورت حضوري براي ديگران معرفي كرده‌اند، بعد از كارشان گزارش مكتوب به همراه تصوير
براي ما مي‌فرستند.در اين ميان افرادي
هستند كه كتاب را در مهماني‌هاي
خانوادگي‌شان معرفي كرده‌اند.حتي نمونه جالبي داريم كه يك مربي عقيدتي-
سياسي در پادگان آموزشي براي سربازها كتاب را معرفي كرده‌است يا شخصي بوده كه در نماز جمعه شهرشان كتاب
را برده و معرفي كرده و حتي به امام جمعه شهر نيز كتاب هديه داده‌است.
به داشتن اهداف خاص اشاره كرديد، درباره آنها بيشتر
توضيح دهيد.
سعي ما اين است كه مردم را
نسبت به كتاب حساس كنيم، به نحوي كه هر كسي در هر جايي كه هست به عنوان بازوي
اجرايي فرهنگي در كشور فعاليت و ديگران را به خواندن كتاب تشويق كند. همان دوست
عزيزي كه در پادگان آموزشي كتاب‌ها
را چهره به چهره معرفي مي‌كرد، به ما گفت وقتي كتاب«آن
بيست و سه نفر» را به سربازها معرفي مي‌كردم
و آن را مطالعه مي‌كردند، آنها مي‌گفتند اگر چند سال زودتر اين كتاب را خوانده‌بودند، مسير زندگي‌شان به طور كلي تغيير پيدا مي‌كرد. البته خاصيت تمامي كتاب‌هايي كه در حوزه ادبيات پايداري نوشته شده،
همين است. برخي از فعاليت‌هاي مردمي در معرفي كتاب‌هاي پويش آنقدر جذاب است كه مي‌شود از آنها فيلم مستند ساخت.
معرفي چهره به چهره كتاب شايد از نظر روش اجرا سابقه
طولاني داشته باشد، اما سبك اجرايي در «روشنا» در ميان روش‌هاي
مرسوم جالب توجه است!
معرفي مردمي براي پويش هم
بار تبليغاتي دارد و بخشي از برنامه‌هاي
تبليغاتي و آگاهي‌رساني پويش از همين روش
مردمي انجام مي‌شود. ما براي فعالان فرهنگي
كه در اين كار مشاركت كنند نيز جوايز جداگانه‌اي در نظر گرفته‌ايم.
كتاب‌هاي حاضر در پويش
«روشنا»، چطور انتخاب مي‌شود؟
شورايي در «روشنا» داريم كه
متشكل از همان مراكز پخش است، در اين شورا براي انتخاب كتاب تصميم‌گيري مي‌شود،
در هر دوره علاوه بر شورا، از بچه‌هاي
فعال در حوزه نشر، كتابفروشي‌ها،
پخش‌كننده‌ها و خبرنگاران حوزه كتاب نيز مشورت گرفته‌شده است. در ضمن رويكرد «روشنا» اين است كه هر
سال به مناسبت ماه‌هاي محرم و صفر، كتابي مناسب
اين ايام معرفي شود. براي نمونه سال 93 كتاب «زندگي حسيني» حجت‌الاسلام زائري و سال 94 كتاب «ناميرا» و سال
گذشته «رحمت واسعه» آيت‌الله بهجت، «سقاي آب و ادب»
سيد مهدي شجاعي و «بچه‌هاي عاشورا» انتخاب شد.
امسال نيز كتاب « آيينه تمام‌نما
» آيت‌الله حائري شيرازي را انتخاب
كرده‌ايم. براي ديگر ادوار نيز
تلاش شده از كتاب‌هاي حوزه دفاع مقدس و جبهه
فرهنگي انقلاب، كتاب معرفي شود. مانند كتاب «تاريخ مستطاب امريكا» و «بچرخ تا
بچرخيم». در هر دوره بين 30 تا 40 عنوان كتاب پيشنهاد شده‌است و در نهايت به يك يا دو كتاب رسيده‌ايم. اين كار نيز براي آن بود كه برخي از كتاب‌ها نقش مكمل هم را دارند؛ براي نمونه كتاب
«ملاصالح» به نوعي مكمل و عمق‌دهنده
به كتاب «آن بيست و سه نفر» است.
چرا در «روشنا» روي معرفي كتاب‌هاي
چاپ اول، مانند آنچه ديگر پويش‌ها دنبال مي‌كنند،
زياد تمركز نداريد؟
دليل اين كار ابتدا مخاطبان
غالب در «روشنا» است كه معمولاً جزو خوانندگان حرفه‌اي كتاب نيستند و خودمان نيز مي‌خواهيم در «روشنا» كتاب را به دست غير‌حرفه‌اي‌ها برسانيم تا كتابخواني رشد پيدا كند، اما
كتاب « آيينه تمام‌نما» كتاب چاپ اول است و
«رحمت واسعه» نيزچاپ سوم بود. تنها كتابي كه در اين بين چاپش بيش از چاپ‌هاي اول بود، «ناميرا» بود.
استقبال از كتاب‌هاي
«روشنا» به چه نحوي بوده است؟
بيشترين ميزان استقبال از
همان كتاب «ناميرا» بود كه به ركورد 138 هزار جلد رسيديم. در ديگر كتاب‌ها هم به طور متوسط 20 هزار جلد بوده است.
بهتر نيست به جاي اينكه هر سال فقط دوبار پويش «روشنا»
اجرا شود، تعداد ادوار سالانه را بيشتر كنيد؟
مانع اصلي مسئله مالي است.
ما به معناي واقعي كلمه خودگردانيم و براي مباحثي چون تبليغات و جوايز، از جايي
كمك و سوبسيد دريافت نمي‌كنيم. همه هزينه‌ها از طريق درآمد ناشي از فروش كتاب‌ها است. فرايند تهيه، توزيع، فروش و بازگشت
درآمد ناشي از آن، چند ماه طول مي‌كشد
براي همين عملاً امكان اينكه بيشتر از دوبار اجرا داشته باشيم، ميسر نيست. از طرف
ديگر، يك كتاب از زمان معرفي يا رونمايي تا اينكه در بازار توزيع شود و جا بيفتد،
چند ماه طول مي‌كشد؛ مانند كتاب «ملاصالح»
كه ارديبهشت رونمايي و در هفته دفاع مقدس توزيع آن آغاز شد.
