وحید حاجی‌پور
بازارهاي ايران هدف قرار گرفته است. ايران براي آنكه نفت خود را به فروش برساند با پيغام و پسغام‌هاي مختلفي روبه‌رو شده است و حالا با روندي كه كشور هندوستان در پيش گرفته نگران‌تر از گذشته شده است.
به گزارش «جوان»، در دوران تحريم ميزان فروش نفت ايران از 2/5 ميليون بشكه در روز به يك ميليون بشكه در روز كاهش پيدا كرد كه پس از برجام و لغو تحريم‌ها اين ميزان به همان 2/5 ميليون بشكه بازگشت. سيد‌محسن قمصري، مدير سابق امور بين‌الملل شركت ملي نفت در اين‌باره مي‌گويد: در دوران تحريم ارتباط خود را با مشتريان قديمي خود حفظ كرده بوديم تا پس از لغو تحريم‌ها بتوانيم ميزان صادرات را افزايش دهيم.
امور بين‌الملل شركت ملي نفت ايران كمتر از شش ماه توانست بازارهاي قديمي خود را احيا كند، ولي امروز راه‌هاي جديدي براي تحريم خاموش نفت ايران در دستور كار قرار گرفته است كه يكي از آنها ورود محموله‌هاي جديد به بازارهاي ايران از جمله هندوستان است.
هندوستان در حال تبديل شدن به بازار اصلي نفت‌خام در جهان است و پيش‌بيني مي‌شود ميزان واردات اين كشور تا يك سال آينده چين را پشت سر بگذارد. مؤسسه پژوهشي و اعتبار‌‌سنجي مودي هم در گزارشي اعلام كرد رشد 6 درصدي تقاضاي فرآورده‌هاي نفتي در هند اين كشور را تا سال 2018 به بزرگ‌ترين بازار نفتي جهان تبديل مي‌كند. هند، سومين كشور بزرگ وارد‌كننده نفت در جهان است. اين كشور به دليل پيشرفت سريع اقتصادي، افزايش طبقه متوسط جامعه و افزايش خريد وسايل نقليه موتوري هر روز نيازش به انرژي افزايش مي‌يابد. آژانس بين‌المللي انرژي پيش‌بيني كرد تا سال 2040 هند يك چهارم از انرژي توليدي در جهان را مصرف كند. همه اين آمارها نشان مي‌دهد هند بازار فوق‌العاده مهمي براي كشورهاي صادركننده نفت است كه در صورت كاهش سهم خود در اين كشور بلافاصله جاي خالي‌شان توسط كشورهاي ديگر پر مي‌شود، همانطور كه درباره ايران هم چنين اتفاقي رخ داد، ولي توانست جاي خود را پس بگيرد.
هند چگونه احیا شد؟
اينكه ايران چطور موفق به اين كار شد مربوط به واگذاري توسعه ميدان گازي فرزاد B است كه ايراني‌ها تعهد دادند در قبال افزايش واردات هند از ايران، وزارت نفت توسعه ميدان گازي فرزاد B را به هندي‌ها واگذار خواهد كرد. هندي‌ها هم به اين اميد سهم ايران را افزايش دادند و وقتي وزارت نفت قيد هندي‌ها در فرزاد B را زد، اين كشور هم واردات خود از ايران را كاهش داد. همين موضوع نگراني‌هاي بسياري را در ايران به‌وجود آورده است و چنانچه روند فعلي كاهش واردات نفت هند از ايران ادامه داشته باشد، بازار هند دور از دسترس‌تر خواهد بود به‌ويژه آنكه امريكا صادرات نفت به هندوستان را آغاز كرده است.
زمزمه تکرار تحریم
شايد به همين دليل باشد كه زمزمه‌هايي درباره كاهش توليد نفت ايران شنيده شده است. هرچند علت اين كاهش هنوز بيان نشده است، اما ممكن است علت اين كاهش توليد، شرايط سياسي حاكم بر بازار نفت باشد و اگر با وجود برجام تحريم‌هاي جديد از سوي امريكا به ايران اعمال شود، ممكن است اين كاهش توليد براي سال‌هاي متمادي ادامه‌دار باشد. از سوي ديگر بايد گفت در حالي كه برخي تحليلگران نسبت به وضع تحريم‌هاي مجدد عليه ايران از سوي دولت امريكا و دنباله‌روي جامعه بين‌المللي از اين سياست جديد احتمالي ترديد دارند، اما خريداران آسيايي نفت ايران شروع به بررسي طرح‌هاي اضطراري خريد نفت براي واردات خود در سال 2018 كرده‌اند.
برخي از اين مشتريان نفتي رسماً اعلام كرده‌اند در حال بررسي كاهش حجم قراردادهاي خريد نفت از ايران هستند تا در صورتي كه دولت امريكا با وضع تحريم‌هاي جديد، دسترسي به نفت خام و ميعانات ايران را محدود كرد، آمادگي شرايط جديد را داشته باشند.
همچنين برخي از مشتريان نفت و ميعانات گازي ايران خواهان گنجاندن بندهاي بيشتري در مورد وضعيت‌هاي فورس ماژور در قراردادهاي خود با شركت ملي نفت ايران شده‌اند.
برخي خريداران ميعانات ايران در منطقه نيز در حال بررسي افزايش خريد تك‌محموله ها هستند تا همزمان با اينكه تعهدات خريد قراردادي از ايران را كاهش مي‌دهند، انعطاف‌پذيري خود در خريدها را نيز حفظ كنند.
يك تاجر ميعانات در يك شركت پالايش و پتروشيمي كره‌اي در اين‌باره گفته است: «من هيچگونه اختلال قابل‌توجهي در عرضه براي سال آينده پيش‌بيني نمي‌كنم، اما چنين وضعيت‌هاي نامشخصي مي‌تواند به عنوان يك ابزار چانه‌زني مناسب جهت پايين آوردن قيمت‌ها در قراردادهاي سال 2018 مورد استفاده قرار گيرد. من فكر مي‌كنم خيلي از خريداران تقاضاي تخفيف به دليل ريسك معامله با ايران را مطرح خواهند كرد.»
تحليلگران معتقدند بازار امروز نفت كه با مازاد عرضه نفت خام امريكا و ديگر انواع نفت خام مواجه است، در صورت وضع مجدد تحريم‌ها عليه ايران، همچون سال‌هاي گذشته تأثير چنداني از كاهش عرضه نفت ايران نخواهد ديد.
اما آنها اضافه كردند كه برخي پالايشگاه‌ها كه از نظر فني براي پالايش نفت‌خام و ميعانات ايران طراحي شده‌اند، ممكن است گزينه‌هاي محدودي براي جايگزين كردن با نفت ايران داشته باشند.
در هفته‌هاي اخير نفت امريكا وارد بازارهاي آسيايي شد و هند كه پيش‌تر نفت ايران را خريداري مي‌كرد و يكي از مشتريان بزرگ نفت ايران بود به دليل مسائل ايجاد شده بر سر ميدان گازي فرزادB نفت امريكا را جايگزين بخشي از واردات نفت ايران كرد.
بازیگردانی امریکا
اين موضوع به اين تصور دامن مي‌زند كه ظاهراً امريكا قصد دارد در صورت اعمال تحريم نفتي عليه ايران خودش جاي بازار نفت ايران را بگيرد تا با اين كار مانع از افزايش قيمت نفت در بازارهاي جهاني شود.
برخي از منابع صنعتي نفتي در پالايشگاه‌هاي آسيايي گفته‌اند در صورت محدود شدن واردات نفت ايران، بخشي از اين خلأ در بازار آسيا ممكن است با نفت خام و ميعانات امريكا پر شود.
يك منبع صنعتي كره‌اي آگاه در اين‌باره گفته است: از هم‌اكنون تعدادي از خريداران كره‌اي ميعانات ايران به فكر خريد تعدادي محموله‌هاي ميعانات از امريكا افتاده‌اند.
وانگ پي، معاون بخش تحقيقات و استراتژي شركت يونيپك چين در اين‌باره گفت: «ما هنوز برنامه‌اي براي تغيير خريد نفت خود از ايران نداريم، اما به تدريج نفت خام بيشتري از امريكا وارد خواهيم كرد و آن را با بخشي از نفت غير‌رقابتي خاورميانه جايگزين خواهيم كرد.»
قيمت پايين‌تر نفت وست تگزاس اينترمديت امريكا نسبت به ساير شاخص‌هاي نفتي جهان از جمله شاخص دوبي و برنت امسال مهم‌ترين عامل در فراواني حضور نفت خام امريكا در بازار آسيا بوده است.
