دكتر سيدنعمت‌الله عبدالرحيم‌زاده
از زماني كه دونالد ترامپ، رئيس‌جمهور امريكا در بيستم ژانويه به كاخ سفيد رفت اين انتظار به وجود آمد تا ديداري با همتاي روس خود داشته باشد. اين انتظار نه تنها در تماس تلفني اوليه بين اين دو بلكه از سوي ديگر مقام‌هاي سياسي دو كشور ايجاد شده بود و سرانجام در نشست گروه 20 در شهر هامبورگ آلمان اين فرصت پيش آمد تا رؤساي جمهور دو كشور ديدار برنامه‌ريزي شده‌‌اي به مدت 30 دقيقه داشته باشند. ديدار در حاشيه نشست انجام شد و نه تنها مدت زمان آن بلكه خروجي گفت‌وگوي اين دو تا اندازه زيادي براي ناظران غيرمنتظره بود. گفت‌وگوي آنها نه 30 دقيقه بلكه 140 دقيقه طول كشيد، يعني بسيار بيشتر از مدت‌زمان در نظر گرفته شده و خروجي آن توافقي بود كه كمتر كسي انتظار رسيدن به اين توافق را آن هم در اولين ديدار اين دو داشت. اين توافق مربوط مي‌شود به ايجاد سه منطقه درعا، قنيطره و سويدا در جنوب غرب سوريه كه از آن به عنوان آتش‌بس ياد مي‌شود ولي در خود توافق با عباراتي مثل كاهش تنش ذكر شده، هر چند همان معنا و مفهوم آتش‌بس تا آرامشي در خط تماس بين نيروهاي دولت سوريه و متحدان آن از يك سو و مخالفان مسلح از سوي ديگر ايجاد شود.
قرار است اين توافق از روز يك‌شنبه نهم جولاي اجرا شود و جداي از امريكا و روسيه، اردن هم جزو توافق است چراكه منطقه مورد نظر نزديك به مرز سوريه با اردن است. اين طبيعي است كه اولين دغدغه بر سر بقاي اين توافق باشد چراكه در طول يك سال گذشته نزديك به چهار آتش‌بس در سوريه اعلام شد اما سه تاي آنها دوامي نداشت و از قضا هما سه آتش‌بس بين روسيه و امريكا بود و تنها آتش‌بسي كه مورد توافق ايران، روسيه و تركيه بوده دوامي داشته و با وجود شكايات طرفين درگير، توانسته اوضاع را در مناطق قابل توجهي از سوريه تغيير دهد، بنابر اين وقتي كه امريكا يك پاي توافق آتش‌بس در سوريه بوده، آن آتش‌بس دوامي نداشته و حالا هم انتظار نمي‌رود توافق تازه هم بتواند موفق از آب دربيايد. اين موضوع با توجه به قرار گرفتن اين آتش‌بس زير سايه توافق سه كشور و مذاكرات آستانه قرار گرفته و به همين جهت هم نقش جدي در جريان ميداني سوريه ندارد. از جهت ديگر، مسئله جزئيات توافق هم هست چراكه ركس تيلرسون، وزير خارجه امريكا مي‌گويد كه هنوز توافقي در خصوص جزئيات به دست نيامده است.
اين نكته‌اي درخور توجه و عجيب است چراكه بنابر همين جزئيات است كه نحوه اجراي آتش‌بس معلوم مي‌شود و حالا كه تاريخ شروع آتش‌بس براي روز يك‌شنبه تعيين شده، معلوم مي‌شود ترامپ و پوتين بيشتر مي‌خواسته‌اند توافقي را به رسانه‌ها اعلام كنند تا آنكه در واقع امر اتفاقي بيفتد و آتش‌بسي با در نظر گرفتن جوانب آن در جنوب غرب سوريه برقرار شود.
جنبه سياسي ديدار و توافق پوتين و ترامپ جداي از تأثير يا عدم‌تأثير در وضعيت ميداني سوريه، از نظر سياسي اهميت قابل توجهي دارد تا آنجا كه مي‌توان گفت بر اصل نشست گروه 20 سايه انداخته است.
اين اهميت از آن جهت تشديد مي‌شود كه روابط روسيه و امريكا از زمان الحاق شبه‌جزيره كريمه به روسيه در سه سال قبل تا كنون سرد بوده تا آنجا كه پوتين در نشست قبلي گروه 20 ديداري با باراك اوباما، رئيس‌جمهور سابق امريكا، داشت كه آن هم ديداري سرد بود تا آنكه نشانه‌اي از گفت‌وگويي گرم داشته باشد، چه رسد به اينكه توافقي به دنبال داشته باشد. حالا ترامپ مي‌تواند نشان بدهد آن دوره تمام شده و توانسته در نخستين ديدارش دست‌كم معامله‌اي در پرچالش‌ترين منازعه موجود در عرصه بين‌الملل به دست بياورد و همين نيز مي‌تواند مقدمه‌اي باشد براي معامله‌هاي بعدي. از طرف ديگر، پوتين هم از اين نمايش ترامپ استقبال مي‌كند چراكه براي او به معناي شروع فصلي از كاهش تنش با غرب است تا شايد در قبال آن و بدون كوتاه آمدن در خصوص كريمه، زمينه رفع يا دست‌كم كاهش تحريم‌هاي غرب عليه روسيه فراهم شود. در هر صورت، ترامپ با پوتين و جداي از مشكلاتش با ديگر رهبران گروه 20 به توافقي رسيد كه بيشتر از جدي بودن و تأثير واقعي آن، جنبه نمايشي اين توافق اهميت دارد و حكم گام نخستين دارد تا هر دو در گام‌هاي بعدي از سردي اين سه سال در روابط دو كشور بكاهند و دوره‌اي از روابط نزديك و همكاري را شروع كنند.
