نويسنده: وحيد حاجي پور
انفعال خاصي در ديپلماسي انرژي كشور موج مي‌زند؛ اوپك مهم‌ترين صحنه هنرنمايي ديپلماسي به عربستان روسیه واگذار شده است.
برخلاف آنكه گفته مي‌شود ايران با ديپلماسي انرژي خود توانست سهميه خود را در اوپك احيا كند ولي نگاهي دقيق‌تر به اين ادعا نشان مي‌دهد كه تنها عامل پيروزي ايران در اوپك، مسائل منطقه و بازي روسيه با عربستان بود كه در نهايت به سود ايران پايان يافت. پيش از امضاي برجام ايران بارها خواستار احياي سهميه خود در اوپك مي‌شد كه به دليل تحريم‌ها و كاهش توليد آن را از دست داده بود. اين خواسته ايران كاملاً بحق بود ولي عربستان زيربار اين خواسته نمي‌رفت و همچنان علاقه داشت بازار ايران را در اختيار كشورهاي ديگر قرار دهد.
آن دوره مصادف بود با كاهش شديد قيمت نفت و كشورهاي نفتي براي جلوگيري از سقوط بيشتر درآمدهاي خود به فكر كاهش توليد افتادند و اين ايده با همراهي اوپك ميان چند كشور ارشد مطرح شد. اين موضوع قرار بود در اوپك به رأي گذاشته شود كه ايران رسما اعلام كرد در صورتي حاضر به دادن رأي مثبت به طرح فريز نقتي است كه شامل طرح كاهش توليد نشود. ساختار اوپك نيز اينگونه است كه اگر يك كشور از اعضا به طرح اين سازمان رأي منفي دهد، طرح رد مي‌شود لذا موافقت ايران بسيار مهم بود.
بگو و مگوهاي وزيرنفت ايران و عربستان هم كار را سخت كرده بود و در نهايت عربستان زيربار نرفت تا روزي كه محمدبن سلمان به روسيه سفر كرد و روس‌ها كه به شدت به درآمدهاي نفتي نياز داشتند عربستان را از موضع خود پايين كشيدند تا مانع ديگري براي تحقق فريز نفتي نباشند.
اينكه عربستان از روسيه تبعيت كرده است به دلايل روشني بر مي‌گرد؛ اول آنكه هر دو كشور دچار محدوديت بزرگ درآمدي بودند، دوم آنكه عربستان براي نقش آفريني در خاورميانه خود را به مسكو نزديك كرده بود و اين امتياز هم بنا به خواسته مسكو مطرح شد، سوم آنكه ايران متحد روسيه بود و از همين رو كرملين، عربستان را متقاعد كرد تا با درخواست ايران موافقت کند و تهران از برنامه فريز نفتي مستثني شود.
اين دلايل موجب شد تا رياض در يك عقب‌نشيني تاكتيكي، با درخواست ايران موافقت نمايد تا وزارت نفت اين پيروزي و موفقيت را به نام خود ثبت كند اما نطفه چنين دستاوردي، در كرملين بسته شده بود و پوتين هم براي اطمينان‌دهي به روحاني، با وي به صورت تلفني صحبت كرده بود.
تنها رد ايران در تحولات نفتي جهان همان ماجراي فريز نفتي بود و هم اكنون همه برنامه‌ريزي‌ها به عهده روسيه و عربستان است. به نظر مي‌رسد ايران چيزي را طلب مي‌كرد كه اكنون كه گرفته است با آن كاري نيست و براي خود مشغول است.
به گفته وزيرنفت، قدرت ايران در اوپك را ظرفيت توليد تعيين مي‌كند. ظرفيت توليد ايران 4 ميليون بشكه است و احتمالاً تا 4 سال آينده افزايش نخواهد يافت. اين بدان معناست كه چنين روندي تا چهار سال ديگر هم پابرجاست. وزارت نفت در حالي به ظرفيت‌سازي اعتقاد دارد كه طي دو سال گذشته حتي يك قرارداد هم امضا نكرده و در واقع هيچ اقدامي براي افزايش توليد انجام نداده است و همه مياديني كه به ظرفيت توليد كشور اضافه شدند، مياديني هستند كه در دولت گذشته قراردادشان امضا شد و در اين دولت به بهره‌برداري رسيد.
البته حق با وزير نفت است، تا زماني كه ظرفيت توليد نفت ايران افزايش نيابد ايران حرفي براي گفتن ندارد، اما چه كسي مقصر ثابت ماندن و حتي كاهش توليد نفت ايران است؟ بر اساس آخرين گزارش‌ها، توليد شرمت نفت فلات قاره با شيبي خطرناك در حال كاهش است و امروز به مرز 220 هزار بشكه در روز رسيده است. به دليل تعلل و بي‌برنامگي وزارت نفت در ميادين نفتي دريايي، روزانه 220 هزار بشكه از توليد نفت اين ميادين كاهش يافته است، در حالي كه مي‌توان با مبالغي بسيار كمتر از قراردادهاي نفتي، اين كاهش را ظرف دو سال احيا كر ولي عزمي در اين وزارتخانه وجود ندارد.
ديپلماسي انرژي نيازمند افزايش توليد نفت است كه با روند موجود تا چهار سال آينده انفعال در اين عرصه پابرجا خواهد ماند و ايران براي زيرنويس كردن نظرات خود، بايد با کارت روسیه بازی کند.
