نويسنده: حسين بهلولي*
در هر جايي از جامعه مي‌توانيم افرادي را ببينيم كه عصباني مي‌شوند. اين عصبانيت مي‌تواند به صورت درگيري با يك فرد در ترافيك خيابان باشد، مي‌تواند درگيري با افرادي در صف بنزين باشد يا به هر دلايل ديگري كه شاهد آن هستيم، اما بايد اين را بدانيم كه خشم و عصبانيت يك فرآيند طبيعي در بين افراد است. نكته مهم طرز برخورد ما با اين حالت هيجاني خود است زيرا در زماني كه ما عصباني مي‌شويم قدرت تصميم‌گيري‌مان پايين مي‌آيد و ممكن است كاري را انجام دهيم كه يك عمر پشيماني و سرزنش براي ما رقم بزند طوري كه بعدها با خود مي‌گوييد كاش آن لحظه عصباني نبودم كه اين اتفاق بيفتد. در نزاع‌هاي خياباني نيز ما شاهد اين رفتار هستيم و شايد بتوانيم با راهكارهاي مختلفي جلوي آن را بگيريم. مثلاً فردي كه در خيابان به علت رانندگي با نفر ديگري درگير مي‌شود مي‌توان به صورت ديگري مثلاً با يك هشدار كه مواظب رانندگي‌ات باش به جاي داد زدن و عصباني شدن برخورد كرد حتي مي‌توان اين را گفت كه با يك لبخند مي‌شود تمام عصبانيت را از بين برد، براي اين كار لازم است يكسري اصول و شرايط را رعايت كنيم تا بتوانيم بر عصبانيت خود غلبه كنيم.
براي خيلي از اين درگيري‌ها و نزاع‌هاي خياباني كه بعضي از آنها ناشي از مشكلات و خستگي‌هاي روزمره است و باعث عصبانيت ما در لحظه مي‌شود بايد اين را دانست كه ريشه عصبانيت ما از كجاست؟
ريشه بسياري از عصبانيت‌ها مي‌تواند به دليل سنگيني كار، داشتن استرس بالا در محيط كار، ناسازگاري با همسر و عوامل ديگري باشد كه ناخودآگاه روي ما تأثير مي‌گذارد و باعث مي‌شود ما به محض كوچك‌ترين برخورد از كوره در برويم و عصباني شويم، حال براي اين موضوع ابتدا بايد به عواملي كه ذكر شد، پرداخت.
مثلاً اگر استرس بالايي در كار خود داريم ابتدا آن را ريشه‌يابي كرده و حل مسئله كنيم يا اگر با همسرمان دچار مشكل شده‌ايم، اول آن را حل و فصل كنيم بعد وارد مسائل ديگر شويم كه تأثير مخرب روي ما نداشته باشد. بعد از ريشه‌يابي مسائل مي‌توان به راهكارهاي كاهش عصبانيت پرداخت. چند نمونه از اين راهكارها اين است كه در لحظه تصميم‌گيري نكنيم زيرا در هنگام عصبانيت قدرت تصميم‌گيري پايين مي‌آيد و در لحظه تصميم گرفتن مي‌تواند منجر به اتفاقات ناگوار براي ما شود. پس بهتر است راجع به رفتاري كه مي‌خواهيم انجام دهيم كمي فكر كنيم تا بتوانيم يك تصميم درست بگيريم.
هنگامي كه بر سر مسئله‌اي عصباني شديد بگذاريد كمي از آن بگذرد. بعد در اين حالت كمي از آن خشم و عصبانيت كاسته مي‌شود و شايد ديگر موضوع برايتان با اهميت نباشد. كنترل خشم را مي‌توانيم از همان كودكي به فرزندان خود آموزش دهيم تا ياد بگيرند در مواقع عصباني شدن چگونه بازخورد داشته باشند.
بعضي اوقات هنگامي كه عصباني مي‌شويد، مي‌توانيد تمركز خود را از آن موقعيت برداريد. يكي از اين راهكارها اين است كه حواس خود را به تمركز براي شمردن اعداد كنيد. مثلاً از 1 تا 100 بشماريد. اين فاصله زماني باعث مي‌شود خشم شما كم شود.
مي توانيد به هنگام عصبانيت نفس عميق بكشيد زيرا در هنگام عصبانبت ما تند تند نفس مي‌كشيم. در زمان عصبانيت دستگاه سمپاتيك ما فعال است و ضربان قلب تند مي‌زند و استرس بالا مي‌رود و اين نفس‌هاي عميق مي‌تواند ضربان قلب را پايين بياورد و يك حالت آرام به ما خواهد داد. مي‌توانيم هميشه با خود راجع به فرآيند عصبانيت صحبت و نكاتي را مرور كنيم. اين تمرين بسيار مفيد خواهد بود. اينكه سعي كنيم هميشه آرام باشيم يا آرامش خود را حفظ كنيم يا اينكه موضوعات كوچك را خيلي عظيم جلوه ندهيم. اين تمرين‌ها باعث مي‌شود در مواقع عصبانيت به صورت هوشيار به خودمان گوشزد كنيم و صد البته اين عصبانيت ما را كاهش خواهد داد.
در مواقعي كه عصباني مي‌شويم بهتر است به جاي ماندن در آن موقعيت و تشويش موضوع سعي كنيم موقعيت را ترك كنيم. اين موضوع مي‌تواند به ما كمك كند كه تصميم اشتباه نگيريم. خيلي از افراد به علت ماندن در شرايط هر چقدر هم سعي كرده‌اند خود را كنترل كنند مخصوصاً در نزاع‌هاي خياباني نتوانسته‌اند بر خود مسلط شوند يا اينكه خودشان توانسته‌اند اما طرف مقابل درگيري نمي‌تواند خود را كنترل كند. در اين شرايط بهتر است موقعيت را ترك كنيم تا باعث بروز آسيب جدي‌تر و وخيم‌تر نشويم. اگر عصبانيت شما بعد از موقعيت، باز روي شما تاثير داشت و هنوز به آن فكر مي‌كنيد مي‌توانيد از حالت‌هاي ريلكس كردن استفاده كنيد. بدين صورت كه چشمان خود را ببنديد و فكر خود را به صحنه‌اي زيبا مثل فضاي سبز و آرامش‌بخش ببريد. اين مهارت مي‌تواند براي شما مفيد باشد و از عصبانيت شما بكاهد.
اينك به يك نمونه از روايات حيات‌بخش اشاره مي‌كنم: امام صادق (عليه السلام) از پدر بزرگوارش امام باقر (عليه السلام) روايت مي‌كند كه در نزد ايشان درباره خشم سخن به ميان آمد و ايشان فرمودند: «همانا مرد خشمگين مي‌شود تا جايي كه هرگز خشم او فرو نمي‌نشيند و خشنود نمي‌شود و در اثر آن وارد جهنم مي‌شود، پس هر مردي كه در حال ايستاده به خشم آمده بنشيند، زيرا در اين صورت به زودي پليدي شيطان بيرون مي‌رود و اگر نشسته بايد بايستد.»
حرف آخر اينكه سعي كنيد در هر زمان آرامش خود را حفظ كنيد. بسياري از حوادث روزمره به خاطر فقط و فقط يك لحظه عصبانيت اتفاق مي‌افتد و همان يك لحظه مي‌تواند تبعات بسيار بدي را براي شما به دنبال داشته باشد. پس همواره سعي كنيم با آرامش و به دور از عصبانيت تصميم‌گيري كنيم و بدانيم در زندگي هر لحظه امكان دارد شرايط طوري باشد كه باعث عصبانيت و حتي نزاع بين ما و فرد ديگر شود. سعي كنيم به جاي تصميم لحظه‌اي و هيجاني با استفاده از مهارت‌ها بهترين تصميم را بگيريم. پس مهارت‌هاي زندگي را به خوبي بياموزيم و از كوره در نرويم!
*روانشناس باليني
