نویسنده: سيدعباس حسيني
در حالي كه تلاش‌ها براي گفت‌وگوهاي صلح با حزب اسلامي به رهبري گلبدين حكمتيار در طول دو دهه گذشته در افغانستان جريان داشته، اما پس از ناكامي‌هاي حكومت حامد كرزي، رئيس‌جمهور پيشين در اين مورد، سرانجام حكومت وحدت ملي به رهبري محمد اشرف غني، رئيس‌جمهوري و عبدالله عبدالله، رئيس اجراييه توانست با اين حزب و نمايندگان گلبدين حكمتيار به توافق صلح برسد. در 28 ارديبهشت 1395 و پس از چند ماه مذاكره، يك توافق اوليه صلح ميان نماينده ويژه حكمتيار و رئيس فقيد شوراي عالي صلح به امضا رسيد. پس از آن، در هشتم مهر 1395، توافقنامه نهايي صلح ميان حزب اسلامي و حكومت افغانستان امضا و گلبدين حكمتيار از طريق ويدئو كنفرانس در يك نشست ويژه در ارگ رياست جمهوري افغانستان ظاهر شد و پس از امضاي اشرف غني، نسخه‌اي از توافقنامه صلح را امضا كرد.
به اين ترتيب، پرونده مخالفت‌ها و ستيز گلبدين حكمتيار و بخشي از هواداران او با حكومت افغانستان بسته شد. در طول سال‌هاي پس از سقوط طالبان، نيروهاي وابسته به گلبدين حكمتيار، بخش ناچيزي از مخالفت‌هاي مسلحانه را در برابر دولت و عمدتاً در مناطقي كه به صورت سنتي حكمتيار جايگاه قومي و مردمي داشت، تشكيل مي‌دادند، به عنوان مثال در استان‌هاي بغلان، لغمان و كاپيسا.
هرچند بايد گفت كه در طول سال‌هاي پس از حكومت طالبان، نيروهاي وابسته به حزب اسلامي، بخشي اساسي از بدنه كابينه حكومتهاي افغانستان، به خصوص حكومتهاي حامد كرزي، رئيس‌جمهور پيشين را تشكيل مي‌دادند. عبدالهادي ارغنديوال، وزير پيشين اقتصاد در دولت حامد كرزي، شخصي است كه حزبي را با نام حزب اسلامي و به صورت رسمي در وزارت عدليه(دادگستري) افغانستان ثبت كرده است. با ايجاد اين حزب، بسياري از چهره‌هاي كليدي و ميانه‌رو وابسته به گلبدين حكمتيار كه دست از جنگ كشيده بودند، گردهم آمده و در شرايطي كه حكمتيار به مبارزه مسلحانه خود عليه دولت ادامه مي‌داد، اين چهره‌ها بخشي اساسي از بدنه دولت را تشكيل دادند، به همين خاطر از همان ابتدا، تحليل‌ها اين بود كه آمدن گلبدين حكمتيار، تأثير چنداني در وضعيت جنگي افغانستان و مسئله صلح نخواهد داشت.
به هر حال، با نهايي شدن مواد اساسي توافقنامه صلح حكومت افغانستان با گلبدين حكمتيار، به خصوص خروج نام او از ليست سياه شوراي امنيت سازمان ملل و برنامه آزادي زندانيان از زندان‌هاي افغانستان، گلبدين حكمتيار پس از 21 سال و در يك فضاي خاموش رسانه‌اي، وارد استان لغمان در شرق افغانستان شد. دفتر رسانه‌هاي استان لغمان، ششم ارديبهشت 1396 اعلام كرد كه حكمتيار شش ارديبهشت به اين استان رسيد. با توجه به هم‌مرز بودن استان‌هاي شرقي افغانستان با پاكستان، به نظر مي‌رسد او از پاكستان وارد افغانستان شده باشد و برخي منتقدان، مسئله پيوستن حكمتيار به روند صلح را طرحي از سوي پاكستان خطاب مي‌كنند. پس از چند روز حضور در لغمان، حكمتيار به استان شرقي ننگرهار و شهر جلال‌آباد رفت و دو بار در بين دهها تن از هواداران و مقام‌هاي مركزي و محلي حكومت افغانستان سخنراني كرد. قرار بود حكمتيار هشتم ارديبهشت و همزمان با سالروز پيروزي جهاد مردم افغانستان عليه حاكميت كمونيستي و تجاوز اتحاد جماهير شوروي، در يك مراسم ويژه در ارگ رياست جمهوري در كابل حاضر شود، اما تاكنون بنابر آزادنشدن زندانيان مربوط به اين حزب، تاريخ دقيق حضور او در كابل مشخص نيست.
با ورود گلبدين حكمتيار به افغانستان و عملي شدن توافق صلح حكومت با او چند نكته ديگر حائز اهميت است:
1ـ عملي شدن توافقنامه صلح با گلبدين حكمتيار و آتش بسي كه ميان دو طرف به ميان آمده، يك گام سازنده اما نه در يك سطح بزرگ، در محور تأمين صلح در افغانستان به حساب مي‌رود اما روابط او با طالبان در طول سال‌هاي گذشته به گونه‌اي نبوده كه بتواند طالبان را براي پيوستن به روند صلح ترغيب كند.
2ـ با آمدن حكمتيار به افغانستان، فضاي سياسي در اين كشور متشنج‌تر شده و برخي جريان‌هاي سياسي چندان خشنود به نظر نمي‌رسند. در مراسم‌هاي مختلفي كه به مناسبت سالروز پيروزي جهاد مردم افغانستان برگزار شد، رهبران جهادي، به خصوص عبدالرب رسول سياف، هيچ اشاره‌اي به حكمتيار نكردند.
3ـ با توجه به نقشي كه حكمتيار در طول جنگ‌هاي داخلي تا قبل از روي كار آمدن طالبان، به خصوص در تخريب بخش‌هايي از كابل داشته واكنش‌هاي منفي نيز در برابر او، از سوي مردم كابل و نهادهاي حقوق بشري زياد بوده است. مردم كابل و نهادهاي مدافع حقوق بشري مي‌گويند كه تاريخ تلخ گذشته را از ياد نبرده‌اند. رسانه‌ها نيز واكنش‌هاي منفي به صحبت‌هاي حكمتيار نشان داده‌اند.
4ـ به دليل فشارهاي امريكا، اروپا و همچنين نهادهاي حقوق بشري، اجراي كامل توافق صلح با حكمتيار هنوز با برخي چالش‌ها مواجه است و به نظر مي‌رسد حكومت افغانستان توانايي لازم را ندارد. قرار بود 11 ارديبهشت 70 زنداني حزب اسلامي آزاد شوند اما در واپسين لحظات، نام 13 زنداني كليدي در نتيجه آنچه فشارهاي امريكا و كميسيون حقوق بشر خوانده مي‌شود، از فهرست حذف شد و حزب اسلامي نيز 55 زنداني ديگر را تسليم نشد.
