نويسنده: بهنام صدقي
شنيدن اين موضوع كه سرانه مطالعه كتاب در ايران براي هر نفر ۲ تا ۷ دقيقه در شبانه‌روز است بي‌شك قابل تأمل و توجه است. هر از گاهي خبري با اين اهميت و محتوا را از رسانه‌هاي مختلف مي‌شنويم و پيگيري مي‌كنيم، اما هيچ اقدام خاصي براي افزايش ميزان مطالعه انجام نمي‌دهيم. در صورتي كه فرآيند عادت كردن به مطالعه و دروني كردن اين عادت ستوده شده چه از لحاظ ديني و چه فرهنگي در همه مقوله‌ها مورد تأكيد واقع شده است. در واقع كتاب در هر جامعه‌اي مي‌تواند همانند يك مقياس و ترازو باشد. مقوله كتابخواني معياري مورد پذيرش از طرف همه افراد و بهترين وسيله براي رشد فردي، اجتماعي و فرهنگي افراد جامعه است. يكي از بهترين دوره‌هاي سني براي انس با كتاب، دوران كودكي است. حتي در دوران قبل از رفتن كودك به سن مدرسه، والدين مي‌توانند پايه‌ها و بنيان اين عادت مناسب را در كودكان خود نهادينه كنند.
پريناز مهرابي روانشناس در گفت‌وگو با ما در اين زمينه مي‌گويد: «عادت به مطالعه كتاب كه يك وسيله با ارزش براي گذران اوقات فراغت است را در وجود فرزندانمان بسط و معنا بدهيم. در واقع در دنياي مدرن و علمي امروز بهترين ابزار و وسيله مفيد براي يادگيري و افزايش ارتباط بين افراد، كتاب‌ها هستند. پس كتاب بايد يكي از ارزان‌ترين و در دسترس‌ترين راه براي همه اقشار جامعه باشد.» ادامه گفته‌هاي اين كارشناس درباره راه‌هاي انس كودكان و نوجوانان با كتاب را مي‌خوانيد.
كتاب، ابزاري براي شكوفايي
كتاب باعث به دست آوردن و افزايش ميزان اعتماد به نفس، جرئت و خودباوري افراد مي‌شود. كتاب ابزاري براي وادار كردن ما به تفكر درباره موضوعات و مقوله‌هاي متفاوت به منظور افزايش ميزان خلاقيت افراد و هدايت جامعه به سمت رشد و خودباوري، شكوفايي و استقلال است. افراد جامعه در هر دوره سني‌اي كه باشند باز هم كتاب‌ها براي آنها سرمايه‌اي جاودانه در ذهن بوده و آثار آنها تا ابد بر روح، روان و شخصيت فرد پابرجا خواهد بود. ابزاري كه قدرت ارتباط ما با ديگران را بالا مي‌برد و باعث مي‌شود ما بتوانيم روي اطرافيان و به‌خصوص خانواده خود تأثير‌گذار بوده و هميشه كلام مفيدي براي اثر‌گذاري روي افراد داشته باشيم.
چگونه كودكان و نوجوانان را به كتاب جذب كنيم؟
از جمله پرسش‌هايي كه ذهن اكثر مردم را درگير مي‌كند اين است كه چگونه علاقه و تمايل كودكان و نوجوانان را به كتاب‌هاي مختلف بيشتر كنيم تا علاوه بر مطالعه كتب درسي به سراغ كتاب‌هاي متنوع ديگر نيز بروند؟ به نظر من بهترين راهكار و شيوه‌اي كه مي‌توان در اين دوران پايه‌ريزي كرد مأنوس كردن ذهن و روان و شخصيت آنها با كتاب است. مثلاً نكته اوليه و مهمي كه ذهن ما را مشغول خود مي‌كند اين است كه آيا والديني كه تمايل زيادي دارند فرزندان آنها كتاب مطالعه كنند، اصلاً خودشان در ساعاتي از روز اين كار را انجام مي‌دهند؟ در حقيقت آنها خودشان الگويي براي رفتار و عملكرد فرزندان خود در مطالعه هستند.
در واقع خودشان بايد وارد عمل شوند نه اينكه فقط از اثرات مفيد كتاب‌ها بر ذهن و روان ما بگويند.
ايجاد مراكز عرضه كتاب مخصوص كودكان
والدين در اقدام بعدي مي‌توانند هفته‌اي يك بار يا دو هفته‌اي يك بار همراه فرزندان خود، به كتاب‌فروشي‌ها رفته و به آنها اجازه دهند دقايقي ذهن و فكر خود را درگير و غرق تفكر درباره كتاب‌ها كنند. حتي مي‌توانيم در كتاب‌فروشي‌ها، شهر كتاب‌ها و مراكز عرضه‌كننده كتاب مكان‌هايي را تعبيه كنيم تا كودكان فرصتي براي نگاه كردن به جلد و عكس‌هاي كتاب داشته باشند و بتوانند با ميل و رغبت كتاب‌هاي خود را انتخاب كنند.
بايد به آنها فرصت تجربه خريد كتاب در حوزه‌هاي مختلف را بدهيم. مثلاً اگر فرزند ما به موضوعي علاقه ندارد يا مثلاً فقط به خاطر طرح جلد يا نام كتاب آن را انتخاب كرده است ممانعت نكنيم و آنها را در انتخاب كتاب‌هاي خود آزاد بگذاريم. به آنها فرصت و تجربه انتخاب كردن را بدهيم. چون همين فرصت‌ها و انتخاب‌هاي كوچك باعث به دست آوردن تجربه براي آينده آنها و جلوگيري از بروز بسياري از اشتباهات در آنها مي‌شود.
فرزندانمان را با كتاب مأنوس كنيم
اگر سعي كنيم از سنين پايين كودكان، به جاي جذب كردن آنها به انواع بازي‌هاي رايانه و تبلت و... فرزندانمان را با كتاب‌ها مأنوس كنيم، دوستي عميقي بين آنان و كتاب به وجود مي‌آوريم كه اين رفاقت در تمام دوران تحصيلي و سنين مختلف عمق بيشتر و مهم‌تري پيدا مي‌كند.
ديگر لازم نيست نگران معضل كمبود ساعات مطالعه و تبعات آن باشيم. در واقع با جا انداختن و دروني كردن مطالعه و فرايند آن مي‌توان به عنوان تكيه‌گاه و ياوري از آن استفاده كرده و به فوايد ارزنده آن از جمله يادگيري مهارت‌هاي پايه‌اي، افزايش فعاليت فرآيندهاي ذهني در بخش‌هاي مختلف مغز و آشنايي با فرهنگ و تمدن‌هاي مختلف و افزايش قدرت خلاقيت و استدلال اميد بست.
امير بيان، حضرت علي(ع) مي‌فرمايند: هر كسي كه با كتاب آرامش يابد، راحتي و آرامش از او سلب نمي‌شود.
