«با بحران كمبود پزشك در برخي رشته‌ها مواجهيم»، «20 هزار پزشك طبابت نمي‌كنند»، «پزشكان امنيت شغلي ندارند و درآمدشان روزانه است»؛ اينها بخشي از صحبت‌هاي ضد و نقيضي است كه درباره يك موضوع واحد يعني كمبود يا مازاد پزشك از دو مرجع ذي‌صلاح در حوزه پزشكي يعني نظام پزشكي و وزارت بهداشت مطرح مي‌شود. بر اين اساس در حالي كه شخص وزير و سخنگوي وزارت بهداشت از بحران كمبود پزشك در برخي رشته‌ها سخن مي‌گويند، مسئولان سازمان نظام پزشكي يك جورهايي معتقدند نه فقط پزشك كم نداريم بلكه پزشكان ما در شرايطي بحراني و با درآمدهاي ناچيز حدود ماهي يك ميليون تومان كار مي‌كنند و برخي مراكز خيريه پزشكان جوان را استثمار مي‌كنند!
«چيزي حدود 10هزار و 500پزشك عمومي در نظام آماري ما ثبت نشده‌اند و از طرف ديگر 20هزار پزشك عمومي فاقد مطب و در بخش‌هاي اداري كشور در حال فعاليت هستند»؛ اين بخشي از سخنان دكتر زالي، رئيس سازمان نظام پزشكي است كه حدود سه سال قبل وقتي مي‌خواست از وضعيت جامعه پزشكي گزارشي ارائه كند به اين آمار استناد كرد. با وجود اين و به‌رغم آنكه در اغلب موارد وزارت بهداشت دولت يازدهم و سازمان نظام پزشكي اتفاق نظر دارند، انگار كمبود يا مازاد نيروي پزشكي مورد اختلاف اين دو سازمان است. روز گذشته اما عليرضا زالي، رئيس سازمان نظام پزشكي در نشست خود با خبرنگاران از مؤسساتي سخن گفت كه با توجه به شرايط بحراني كاري و نبود امنيت شغلي، برخي پزشكان جوان جوياي كار را استثمار مي‌كنند و آنها را با حداقل دستمزد به خدمت مي‌گيرند؛ موضوعي كه موجب شد درباره تفاوت نگاه وزارت بهداشت و نظام پزشكي درباره تعداد پزشكان متناسب با نياز كشور يك علامت سؤال بزرگ قرار گيرد. زالي در پاسخ به اين سؤال مي‌گويد: وزارت بهداشت بر اساس جمعيت، بيمارستان و تخت نياز كشور را به پزشك اعلام مي‌كند و نگاه ما با وزارت بهداشت در اين مسئله فرق دارد.
رتبه آخر ايران در داشتن پزشك نسبت به جمعيتسال 93 بود كه ظرفيت پذيرش رشته‌هاي پزشكي به شكلي جدي كاهش يافت. در آن سال ظرفيت پذيرش روزانه دانشگاه‌هاي دولتي در رشته پزشكي ۲ هزار و ۸۸۲ نفر شد در حالي كه در سال 92 در كنكور ۹۲ براي رشته پزشكي 4هزار و 700 ظرفيت در دانشگاه‌هاي دولتي تعيين شده بود؛ كاهشي كه كارشناسان را به واكنش وا داشت. حالا اما وزارت بهداشت خودش هم به اين نتيجه رسيده كه كمبود پزشك در برخي رشته‌ها بحراني است. به گفته ايرج حريرچي، قائم مقام وزير بهداشت اكنون به ازاي هزار نفر جمعيت 0/89 نفر پزشك داريم و در اين زمينه در بين كشورهاي منطقه جزو رتبه‌هاي آخر محسوب مي‌شويم. اين در حالي است كه مطابق استانداردهاي جهاني بايد به ازاي هر هزار نفر جمعيت 3/5 پزشك در كشور وجود داشته باشد. زالي اما در پاسخ به سؤال «جوان» درباره كمبود پزشك با تأكيد بر اينكه در حال حاضر شرايط كشور خيلي بهتر از قبل شده، مي‌افزايد: پيش از اين 2هزار و 600 پزشك در مناطق محروم كم داشتيم كه اين كمبود مرتفع شده است. رئيس سازمان نظام پزشكي تأكيد مي‌كند: در حال حاضر 40 درصد از خدمات سلامت در تهران متمركز شده و آنچه كه مشكل كشور را در حوزه توزيع پزشكان حل مي‌كند بومي‌گزيني است به اين صورت كه پزشكان از مناطق محروم پذيرش شوند و متعهد شوند در همان مناطق هم ارائه خدمت كنند، در حالي كه هم‌اكنون پزشكان طرحي به مناطق محروم فرستاده مي‌شوند و طبيعي است بعد از پايان طرح‌شان به مركز يا شهرهاي بزرگ باز‌مي‌گردند اما مي‌توان با بومي‌گزيني پزشكان را به مدت بيشتري وادار به خدمت به مناطق محروم كرد. وي تصريح مي‌كند: در عين حال نبايد حق پزشكان داراي سهميه آزاد هم ضايع شود.
نقشه‌اي براي كاهش نيافتن درآمد بنا به تأكيد دكتر بهرام عين اللهي، معاون سابق آموزشي وزير بهداشت در شرايطي كه كشورهاي منطقه به شدت در حال افزايش نيروهاي تحصيلكرده هستند ما به دنبال كاهش هستيم و مانند مسئله جمعيت در سال‌هاي آينده دچار بحران شده و مجبور مي‌شويم از امارات و تركيه پزشك بياوريم. بنا به تأكيد وي، رشد كمي رشته‌هاي پزشكي زياد نيست و هنوز نمي‌توانيم خدمات مناسب و كافي به مردم بدهيم. به باور معاون سابق آموزشي وزير بهداشت، مسائل صنفي پشت پرده ايجاد اين محدوديت است. شايد اگر مثلاً براي دندانپزشكي مي‌گويد نيروي كمتري تربيت شود براي پايين نيامدن تعرفه و درآمد‌هاي‌شان است در حالي كه بايد نياز مردم را در نظر بگيريد. عين اللهي تأكيد مي‌كند: در رشته‌هاي علوم پايه بسيار عقب هستيم در حالي كه در دنيا PhDهاي مختلف وجود دارد اما در برخي رشته‌ها در كشور فقط 20 تا 30 نفر وجود دارد. در انگلستان در هر شهري دانشگاه و امكانات وجود دارد اما ما هنوز از آن بي‌بهره‌ايم و اين موضوع باعث عقب‌افتادن كشورمان مي‌شود چراكه رشد كيفي در گرو رشد كمي است. از سوي ديگر بايد خروجي افراد بازنشسته، جمعيت مردم و نيازشان در سال‌هاي آينده سنجيده شود.
عين اللهي تصريح مي‌كند: به نظر مي‌رسد جو‌سازي برخي از اين متخصصان است كه مي‌خواهند از درآمد‌هاي‌شان كم نشود، در حالي كه در بسياري از رشته‌ها هنوز بايد ظرفيت‌ها را بيشتر كنيم. بنده سال‌ها در بحث ارزيابي كيفي رشته‌ها كار كرده‌ام و به اين نتيجه رسيده‌ام كه كيفيت را بايد در بسياري از مقوله‌ها مانند استاد، مواد درسي، تجهيزات، دانشجو و غيره جست‌وجو كرد.
به باور معاون سابق آموزشي وزير بهداشت براي به دست آمدن كيفيت نبايد رشته‌ها را كم كنيم بلكه هرچه رشته‌ها افزايش يابد رقابت بين دانشگاه‌ها نيز بيشتر مي‌شود و به كيفيت دست خواهيم يافت.
انحصارگرايي پشت پرده كاهش ظرفيت‌ها و احیاناً زیرمیزی بگیر
بر اين اساس آيا انحصارگرايي پزشكان پشت پرده‌اي است كه موجب شده برخي پزشكان كمبود پزشك در كشور را كتمان كنند؟
