پنج سال از روزی که فیروزه اول آغاز به کار کرد و به دنبال آن
عکاسان مطرح و پرآوازه ایرانی در تبریز گرد هم آمدند، می‌گذرد. روزهایی که
کسبه بازار قدیمی تبریز با دوربین‌ها آشتی کردند و رو به لنز دوربین عکاسان
لبخندهای مهربانانه تحویل دادند، روزهایی که به لطف فیروزه تصاویر مختلفی
از تبریز ثبت و منتشر شد و حالا فیروزه تنها نام یک آبی خوشرنگ نبود.
در تمام این پنج سالی که از برپایی فیروزه سپری شده، این جشنواره عکس هم
مثل خیلی از جشنواره‌های گوناگون با افت‌وخیزهای مختلف رو‌به‌رو بوده است،
با این حال نقطه مشترک تمام این دوره‌ها آن حس خوب گرد هم آمدن چندین عکاس
طی چند روز در تبریز و رقم زدن اتفاقی فرهنگی بود که حتی شهروندان زیادی را
هم با خود همراه کرده بود.
حالا با آغاز تابستان امسال و دقیقاً در روزهایی که هنرمندان و عده‌ای از
مردم علاقمند به جریان‌های هنری منتظر انتشار فراخوان ششمین دوره برگزاری
جشنواره عکس فیروزه بودند، بنرهایی در سطح شهر نصب شده که بیش از هر چیزی،
آن فیروزه پررنگ میانی‌اش نگاه را متوجه خود می‌کند.
با کمی نگاه دقیق‌تر می‌بینی که این فیروزه که حتی برای نوشتن آن (طراحی
لوگو) کمترین تلاشی صورت نگرفته که لااقل لوگو آن را تغییر دهند، آن فیروزه
پنج شش ساله نیست.
فیروزه‌ای که بود، فیروزه‌ای که آمد
این بار شهرداری تبریز از نام فیروزه برای برپایی «جشنواره محلات تبریز»
استفاده کرده تا مجموعه‌ای از فعالیت‌های فرهنگی را در قالب این نام طی
تابستان امسال در شهر برگزار کند.
معاون فرهنگی اجتماعی شهردار تبریز در گفت‌و‌گو با خبرنگار فارس در خصوص
نامگذاری این جشنواره و تداخل آن با عنوان جشنواره عکس فیروزه بر این باور
است که باید از تمامی فرصت‌ها برای مطرح کردن نام «فیروزه» به عنوان نماد
مسجد کبود و تبریز استفاده کرد.
حجت‌الاسلام احمد حمیدی در پاسخ به این سئوال که فکر نمی‌کند این نامگذاری
روند برگزاری جشنواره عکس فیروزه را تحت تأثیر قرار دهد، می‌گوید: ارزیابی
ما مثبت است؛ همچنان مثل سابق در خارج از تبریز عنوان فیروزه برای جشنواره
ملی عکس استفاده می‌شود و در داخل تبریز در بیشتر برنامه‌ها از این عنوان
استفاده می‌شود تا شهروندان بیش از پیش با این عنوان ارتباط برقرار کنند.
وی هدفگذاری برگزاری جشنواره محلات فیروزه را کشف استعدادهای شهروندی در
تمام مناطق شهر تبریز قلمداد کرده و یادآوری می‌کند: نخستین جشنواره محلات
فیروزه طی تابستان امسال در موضوعات فرهنگی، هنری، تفریحی، گردشگری، آئینی و
قرآنی برگزاری می‌شود. حمیدی افزود: تلاش می‌کنیم با اجرای برنامه‌های
جشنواره فیروزه با ابزارهایی نظیر عکاسی، کارگاه‌های بین رشته ای ، داستان
کوتاه، نگارگری، تصویرسازی، فیلم کوتاه، خوشنویسی، نقاشی، سرود، تواشیح،
نمایشنامه، انیمیشن، پوستر، ایده خلاقانه در دل محلات، کل شهر تبریز به
فرهنگسرا تبدیل شود.
موازی کاری یا جایگزینی ؟
حال با این توضیحات حجت‌الاسلام حمیدی، ماجرا جنبه دیگری هم پیدا می‌کند.
به بیانی دیگر اکنون فقط جشنواره عکس فیروزه نیست که در قالب این
برنامه‌ریزی دستخوش تحول شده، بلکه یکی دیگر از برنامه‌های چند ساله
سازمان فرهنگی هنری شهرداری تبریز یعنی «جشنواره تابستانه» نیز در این
زمینه دچار تحولاتی می‌شود.
حمیدی در واکنش به اینکه اکثر آیتم‌های جشنواره محلات فیروزه در سال‌های
گذشته تحت عنوان برنامه‌های جشنواره تابستانی سازمان فرهنگی هنری برگزار
می‌شد، بیان می‌کند: جشنواره محلات فیروزه به صورت عام و جامع است و همه
جشنواره‌ها مانند جشنواره تابستانی، عکس فیروزه و ... در این قالب برگزار
می‌شود و تمام مجموعه‌های شهرداری، در اجرای جشنواره محلات فیروزه، همکاری
دارند.
با توجه به اظهارات حمیدی، بار دیگر این گمانه‌زنی به وجود می‌آید که آیا
معاونت فرهنگی اجتماعی شهرداری عهده‌دار مسئولیت‌های سازمان فرهنگی هنری
شهرداری تبریز می‌شود؟ و یا در نتیجه انفعال و بی‌تحرکی این سازمان بوده که
معاون شهردار خود دست بکار برگزاری جشنواره‌ها و برنامه‌هایی شده که تا
پیش از این با خروجی سازمان فرهنگی هنری شهرداری برپا می‌شد.
وی در پاسخ به این گمانه‌زنی با تأکید بر اینکه هیچ‌کدام از جشنواره‌های
دوره‌های گذشته سازمان فرهنگی هنری شهرداری تبریز لغو نمی‌شود، ادامه
می‌دهد: جشنواره‌هایی مثل موسیقی مقامی، عاشیقلار، جایزه ادبی تبریز، کتاب
سال، فیروزه و ... با برنامه‌ریزی و بازبینی کارشناسی اجرا می‌شوند.
معاون فرهنگی اجتماعی شهردار تبریز در خصوص تقویم برگزاری این جشنواره‌ها
با بیان اینکه سعی ما اجرای تمام جشنواره در مدت زمان باقی مانده سال است،
متذکر می‌شود: برگزاری هریک از جشنواره‌ها، در ابتدا منوط به ارائه طرح از
سوی سازمان فرهنگی هنری است و مطمئناً در صورت آمادگی سازمان، هیچ منع و
مخالفتی در این زمینه وجود ندارد و پس از بررسی‌های کارشناسی و اختصاص
اعتبار، تمام برنامه‌های مدنظر اجرا می‌شوند.
حمیدی با اشاره به اینکه تاکنون با اجرای هیچ کدام از برنامه‌های سازمان
فرهنگی هنری مخالفتی صورت نگرفته است، تأکید می‌کند: همانگونه که گفته شد،
در صورت اعلام آمادگی و ارائه طرح از سوی مدیران سازمان، تمام جشنواره‌ها
قابلیت برگزاری دارند.
قحطی اسم و واژه نیست
در این بین، دبیر چند دوره جشنواره عکس فیروزه، نامگذاری مشابه این عنوان
برای جشنواره جدید محلات را اقدامی سطحی دانسته و می‌گوید: تصمیم‌گیری به
این شیوه موضوعی مرسوم در کشورهای جهان سوم است.
کریم متقی در توضیح این گفته خود ادامه می‌دهد: هیچ تعهدی در این زمینه
وجود ندارد و هر شخصی آزادانه اختیار انتخاب نام دارد. به گونه‌ای که برای
مثال بنده می‌توانم پسرم را، هم اسم برادرم نامگذاری کنم و در تصور عمومی
هم هیچ اشکالی ندارد، اما این نکته را نیز باید در نظر داشت که قحطی اسم
نیست و می‌توان با درایت بیشتر تصمیم بهتری گرفت تا بهره‌وری مدنظر نیز بیش
از پیش به دست آید.
متقی به تأثیرگذاری مثبت احتمالی این موضوع بر جشنواره عکس فیروزه هم اشاره
و اضافه می‌کند: شاید این نامگذاری مشترک، به منظور جایگزینی آن در اذهان
عمومی در صورت عدم برگزاری جشنواره عکس فیروزه باشد.
این عکاس تبریزی در خصوص برگزاری جشنواره عکس فیروزه در قالب جشنواره محلات
فیروزه هم می‌گوید: این موضوع همانند سال گذشته است که تمام جشنواره‌ها در
قالب هفته نکوداشت برگزار شد و نتیجه و تبعات آن نیز در همان زمان به خوبی
برای همه مشخص شد.
خود را محدود به یک اسم و واژه نکنیم
تجربه نشان داده وقتی ما آدم‌های زندگی ماشینی، سراغ واژه‌ها، بناها،
خاطره‌ها و هر چیز ماندگار دیگری می‌رویم آنقدر بی‌گدار به آب می‌زنیم و
آنها را لوث می‌کنیم که در نهایت از طرف دیگر بام سقوط می‌کنیم.
حالا ظاهراً ماجرای تبریز فیروزه‌ای هم انگار چیزی شبیه به این شده است. به
بیانی واضح‌تر، آنقدر روی در و دیوار را فیروزه باران می‌کنیم تا تمام آن
آبی ِ قشنگ خاطره انگیز تبدیل به واژه‌ای دم دستی و معمولی شود.
رئیس سابق حوزه هنری آذربایجان‌شرقی با ابراز بی‌اطلاعی از برگزاری جشنواره
محلات فیروزه، ضمن امتناع از ارزیابی محتوایی این جشنواره، در خصوص
نامگذاری آن و اشتراک قرار گرفتن عنوان جشنواره جدید با جشنواره شناخته شده
عکس فیروزه می‌گوید: به اعتقاد من قحطی اسم نبوده و مطمئنا دوستان محترم
فعال در مجموعه فرهنگی شهرداری تبریز با کمی دقت نظر و بکارگیری خلاقیت
می‌توانستند عنوان مناسب‌تری را انتخاب کنند.
شهرام خدایی در اظهار نظری جالب با بیان اینکه ماهیت عنوان فیروزه متعلق به
تبریز نیست، ادامه می‌دهد: خاستگاه این نام، منطقه شمال شرق ایران است. با
این حال استفاده از این نام به عنوان صفت سنگی زیبا و ارزشمند هیچ اشکالی
ندارد، اما بهتر آن بود که نام دیگری که با فرهنگ و هویت بومی تبریز و خطه
آذربایجان سنخیت بیشتری داشت، انتخاب می‌شد.
خدایی با ارزش بودن عنوان فیروزه برای تبریز به دلیل وجود مسجد کبود و به
عنوان نماد پایتخت جهان تشیع را دلیل گرایش به این نام دانسته و یادآوری
می‌کند: این امر قابل ستایش است و پیش از این هم به همین منظور و با هدف
رایج کردن بیش از پیش عنوان فیروزه، جشنواره عکس به همین نام ایجاد شد که
اکنون با گذشت پنج دوره از برگزاری آن، به عنوان جشنواره‌ای ملی شناخته شده
است.
وی با تأکید بر اینکه عنوان فیروزه برای جشنواره عکس صاحب برند شده و در هر
گوشه کشور و حتی کشورهای منطقه، علاقمندان زیادی را جذب کرده است،
می‌گوید: لزومی به استفاده مجدد از این عنوان برای جشنواره دیگر وجود ندارد
و نباید خودمان را در یک نام محدود کنیم.
پیشنهاد استفاده از خردجمعی و انتشار فراخوان برای انتخاب نام جدید
شهرام خدایی برگزاری جشنواره عکس فیروزه و دیگر برنامه‌های سازمان فرهنگی
هنری در قالب جشنواره دیگر با همین عنوان و زیر نظر معاونت فرهنگی اجتماعی
را نوعی همپوشانی دانسته و اضافه می‌کند: تبریز و آذربایجان ظرفیت‌های
زیادی دارد که مسئولان امر با آزاد نگه داشتن تفکرات خود و استفاده از خرد
جمعی از طریق اعلام فراخوان برای انتخاب عنوان جشنواره، می‌توانستند تصمیم
بهتری بگیرند تا بهره‌وری بیشتری نیز عاید متولی امر شود.
معاون سابق فرهنگی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تبریز با ابراز تأسف از عدم
برگزاری جشنواره‌های مختلف این سازمان در یک سال اخیر، می‌گوید:
جشنواره‌های دوره‌های گذشته سازمان فرهنگی هنری که تلاش‌های زیادی از سوی
مدیران گذشته برای راه‌اندازی آنها صورت گرفته و هر کدام در میان عموم
شهروندان و اهالی فرهنگ و هنر تبریز با اقبال مواجه شده بودند، نباید این
چنین راکد بمانند.
خدایی دلیل اصلی عدم برگزاری این جشنواره‌ها براساس تقویم زمانی سالانه را
عدم تخصیص بودجه می‌داند و می‌گوید: برگزاری تمام این جشنواره‌ها، ارتباط
جامعه شهروندی با موضوعات فرهنگی نه تنها در سطح شهر تبریز بلکه در بین
استان‌های همجوار را به خوبی حفظ کرده است. امیدوارم با تدبیر عمل مسئولان
مربوطه، مشکلات اجرای این برنامه‌ها برطرف شده و شاهد رونق دوباره
برنامه‌های فرهنگی شهرمان باشیم.
نگاهی به تقویم برگزاری دوره‌های مختلف جشنواره عکس فیروزه نشان می‌دهد تا
امروز یا حداقل همین روزها باید فراخوان فیروزه ششم هم منتشر می‌شود. از
فیروزه‌ای که تبدیل به برند عکاسی تبریز شده بود، این روزها تنها بنرهای
ریز و درشتی در نقاط مختلف شهر باقی مانده است.
در حال حاضر باید منتظر باشیم و ببینیم در این چینش جدید که جشنواره
تابستانه تبریز در جشنواره محلات تبریز(فیروزه) حل شده است، تکلیف نهایی آن
فیروزه واقعی چه می‌شود.
