بیماری سلیاک عبارت است از یک بیماری آلرژیک در روده کوچک ، که توسط گلوتن (یک نوع پروتئین که در اغلب غلات وجود دارد) ایجاد می شود. در این بیماری ، روده کوچک نمی تواند مواد مغذی را به خوبی جذب کند. اغلب موارد بیماری سلیاک ، ارثی هستند. بیماری سلیاک مسری یا سرطانی نیست . این بیماری معمولاً به هنگام دوران شیرخوارگی یا اوایل کودکی (دو هفتگی تا یک سالگی ) آغاز می شود. امکان دارد علایم هنگامی ظاهر شوند که کودک اول بار شروع به خوردن غذاهای حاوی گلوتن می کند. در بزرگسالان ، علایم ممکن است به تدریج و در عرض چند ماه یا حتی چند سال پدیدار شوند.
علایم شایع
کاهش وزن یا آهسته شدن روند وزن گرفتن یک شیرخوار بعد از اضافه کردن غلات به رژیم غذایی
بی اشتهایی
مدفوع شل ، کم رنگ ، حجیم و بدبو؛ دفع گاز زیاد
تورم شکم ؛ درد شکم
ظاهر عمومی نشاندهنده نرسیدن مواد مغذی به حد کافی
زخم دهانی
کم خونی یا کمبود ویتامین ، همراه با خستگی ، رنگ پریدگی ، بثورات پوستی ، یا درد استخوان
قوس برداشتن مختصر پاها (پا پرانتزی ) در کودکان
خستگی مبهم ، از نفس افتادن زودهنگام
تورم پاها
علل
بیماری سلیاک یک بیماری مادرزادی است که به علت عدم تحمل به گلوتن ایجاد می شود. گلوتن پروتئینی است که در اغلب غلات وجود دارد.
عوامل افزایش دهنده خطر
سابقه خانوادگی بیماری سلیاک
حاملگی
سایر آلرژی ها
پیشگیری
در حال حاضر نمی توان از آن پیشگیری به عمل آورد.
عواقب مورد انتظار
با رعایت یک رژیم سفت و سخت فاقد گلوتن ، می توان انتظار یک زندگی طبیعی را در اغلب بیماران داشت . روند بهبود در عرض ۳-۲ هفته آغاز می شود.
عوارض احتمالی
در موارد نادر، حذف گلوتن از رژیم غذایی با بهبودی سریع همراه نخواهد بود.
درمان
اصول کلی
تشخیص قطعی با نمونه برداری مسجل می شود. برای این کار، نمونه بافتی کوچکی از روده کوچک برداشته می شود. امکان دارد سه بار نمونه برداری انجام شود. یک بار زمانی که گلوتن در رژیم غذایی وجود دارد، یک بار زمانی که گلوتن از رژیم غذایی حذف شده است ، و دفعه سوم زمانی که دوباره گلوتن در رژیم غذایی گنجانده می شود.
تنها انتخاب درمانی ، حذف کردن گلوتن از رژیم غذایی است .
داروها
آهن و اسیدفولیک برای کم خونی
کلسیم و مکمل های ویتامینی در صورت کمبود
امکان دارد داروهای کورتیزونی خوراکی برای کاهش پاسخ التهابی بدن در موارد حمله شدید بیماری تجویز شوند.
فعالیت
هیچ محدودیتی برای آن وجود ندارد.
رژیم غذایی
رژیم غذایی فاقد گلوتن . حذف کامل گلوتن از رژیم غذایی دشوار است . بنابراین در مدتی که با رژیم جدید به تدریج خو می گیرید صبر پیشه کنید. برنامه ریزی رژیم غذایی با کمک متخصص تغذیه انجام می پذیرد.
در این شرایط به پزشک خود مراجعه نمایید
اگر شما یا کودکتان علایم بیماری سلیاک را دارید.
اگر علایم در عرض ۳ هفته پس از آغاز رژیم فاقد گلوتن برطرف نشده باشند.
اگر کودک دوباره وزن از دست رفته را به دست نیاورد یا رشد و نمو مناسبی مطابق انتظار نداشته باشد.
اگر تب به علایم اضافه شود
سلیاک و زایمان
محققان سوئدی می‌گویند خطر زایمان زودرس و تاخیر رشد درون رحمی جنین در زنانی که تا زمان حاملگی از بیماری سلیاک خود بی‌اطلاع هستند زیاد است.
تشخیص و درمان زودهنگام این زنان پیش از حاملگی عوارض حاملگی را کمتر می‌کند.
با تشخیص زود هنگام بیماری در این زنان و شروع رژیم غذایی بدون گلوتن التهاب روده کوچک کم می‌شود. به این ترتیب با درمان التهاب روده کوچک از سوء جذب مواد غذایی در این زنان پیشگیری می‌شود.
با درمان سوء جذب عوارض حاملگی نیز در این زنان کاهش می‌یابد.
عوامل افزایش دهنده خطردرسلیاک
سابقه خانوادگی بیماری سلیاک
حاملگی
سایر آلرژی‌ها
پیشگیری
در حال حاضر نمی‌توان از آن پیشگیری به عمل آورد.
عواقب مورد انتظار
با رعایت یک رژیم سفت و سخت فاقد گلوتن، می‌توان انتظار یک زندگی طبیعی را در اغلب بیماران داشت. روند بهبود در عرض ۳-۲ هفته آغاز می‌شود.
عوارض احتمالی
در موارد نادر، حذف گلوتن از رژیم غذایی با بهبودی سریع همراه نخواهد بود.
بیماری سیلیاک در کشورهای در حال توسعه
در دهه ۸۰ میلادی با استفاده از تست های ساده سرلوژیکی به تدریج مشخص شد که شیوع بیماری سیلیاک در کشور های مختلف خاورمیانه و شمال افریقا و هند ( کشورهای در حال توسعه ) تقریبا به همان اندازه کشورهای غربی است . شیوع سیلیاک در مناطقی که در معرض خطر قرار دارند ۳% تا ۵% است .
تظاهرت کلینیکی سیلیاک به طور مشخصی با سن و مدت گستردگی بیماری تغییر می کند . مطالعات کلینیکی نشان داده است که ظهور این بیماری در اروپا و خاور میانه با نشانه های غیر اختصاصی یا حتی بدون نشانه های معمولی همراه است که در بعضی اوقات نشانه هی هم ندارد .
با توجه به انکه گندم یک غذای عمده و همگانی در اغلب کشورها بوده این امکان وجود دارد در پی استفاده زیاد نسبت به ان مقاومت و خود ایمنی پیدا کنند و موجب پدید امدن نشانههایی خفیف تر می گردد که این نشانه ها می توتنند با سندروم روده تحریک پذیر( Ibs ) یا اختلالات معدی روده ای شناخته نشده اشتباه شود. یک شاخص عمده سیلیاک (CD) در کشورهای جهان سوم توام بودن آن با اسهال مزمن یا کم خونی فقر آهن است .
بهترین روش برای تشخیص CD در بیمارانی که اسهال دارند تست سریولوژیکی (واکنش آنتی ژن – آنتی بادی ) و بیوسپی روده کوچک می باشد . با توجه به کمبود امکانات لازم برای تامین رژیم فاقد گندم (gloten Free ) در کشورهای خاورمیانه ارائه یک رژیم مداوم ومفید هم برای بیماران و هم پزشکان
کار سخت است.
ارتباط میان ابتلا به سلیاک و فصل تولد نوزاد
احتمال ابتلا به نوعی بیماری گوارشی به نام سلیاک در کودکانی که در فصل تابستان متولد شده اند بیش از سایرین است سلیاک نوعی اختلال گوارشی نسبتا شایع است که در نتیجه حساسیت به پروتئینی به نام گلوتن که در گندم و برخی مواد غذایی دیگر مانند برنج و جو وجود دارد پدید می آید و باعث پیدایش علائمی مانند دل درد , اسهال , سوئ جذب و برخی عوارض دیررس در فرد مبتلا می گردد.
نتایج مطالعات ۲۴ ساله پژوهشگران سوئدی روی ۲۱۵۱ کودک مبتلا به بیماری سلیاک نشان می دهد , شیوع این بیماری درکودکانی که در فصل تابستان به دنیا آمده اند , تا پیش از سن دو سالگی به مراتب بیش از سایر همسالان آنها است. این محققان با توجه به نتایج این پژوهش تماس با برخی عوامل محیطی که میزان آنها در طول مدت سال تغییر می کند را در بروز این بیماری دخیل می دانند.
