جوان آنلاین: میراث فرهنگی مهم است و این واقعیتی انکار ناپذیر برای همه جهانیان محسوب می‌شود. اما اهمیت و کارکرد‌های میراث فرهنگی از منظر جامعه شناسی چیست؟ رویکرد جامعه شناختی به میراث فرهنگی از چند بعد قابل بررسی است.
۱) میراث فرهنگی راهگشای آینده است: در گام نخست آشنایی با گذشته و دستاورد‌های فرهنگی، اجتماعی، اعتقادی، نظامی، سیاسی گذشتگان و اجدادمان که می‌تواند بسیار کمک کننده و برای آینده راهگشا باشد. بزرگی می‌گوید ملتی که تاریخ نمی‌خواند محکوم به تکرار اشتباهات گذشتگان است. بنابراین اگر گذشته را خوب بشناسیم، اولین گامی که می‌تواند کمک کند این است که از اشتباهاتی که نیاکان داشتند درس عبرت بگیریم.
۲) تقویت هویت ملی: نکته دوم در آشنایی با میراث فرهنگی، دستاوردی است که امروزه خیلی به آن احتیاج داریم و آن «تقویت هویت ملی» ماست. ما انواع هویت‌ها مانند قومی، زبانی، مذهبی، اعتقادی، خانوادگی، فردی و... را داریم. برای انسجام اجتماعی و استقلال یک کشور و رسیدن به توسعه پایدار، نیاز به انسان‌هایی است که آگاهانه در خدمت کشورشان باشند و برای رشد و تعالی و توسعه سرزمین‌شان کار کنند. این فقط زمانی ممکن می‌شود که بتوانیم هویت ملی را در این افراد ایجاد کنیم. یکی از خطراتی که امروزه با آن مواجه هستیم مخصوصاً بین جوانان و نوجوانان، آن است که رسانه، خانواده و آموزش‌و‌پرورش نتوانسته‌اند به اندازه کافی بحث هویت‌ملی را برای آن‌ها جا بیندازد. البته این به آن معنا نیست که هویت ملی ندارند بلکه نیاز است در این زمینه بیشتر کار شود. بنابراین میراث فرهنگی یکی از ابزار‌های بسیار خوب برای تقویت هویت ملی در بین نوجوانان، جوانان و نسل جدید است.
۳) میراث فرهنگی یک منبع اقتصادی است: سومین کارکرد آشتی با میراث فرهنگی، مقوله اقتصاد است. می‌دانیم میراث فرهنگی باعث تفاخر یک جامعه و سربلندی آن است و نیاکان ما به درستی از مرز‌های فکری و سیاسی پاسداشت و نگهداری کرده‌اند. اجداد ما بیش از ۲ هزارو ۵۰۰ سال در این زمینه کار کرده و زحمت کشیده‌اند به همین دلیل ما به عنوان یک ملت کهن و سربلند در دنیا مطرح هستیم؛ لذا غیر از آنکه آشنایی با میراث فرهنگی می‌تواند در تقویت و ایجاد هویت ملی نقش آفرین باشد و هست، می‌توان از آن به عنوان یک منبع اقتصادی نیز یاد کرد. گردشگری یکی از مهم‌ترین صنعت‌های پول‌ساز در دنیاست و کمک شایانی به توسعه پایدار و همساز و هم‌نوا با محیط‌زیست دارد و بخش بزرگی از آن بر می‌گردد به میراث فرهنگی جوامع. یعنی هم برای نگهداشت میراث فرهنگی و هم به‌عنوان ابزار آموزشی و همچنین برای افزایش سطح درآمد جامعه و سرانه یک کشور در بین تک‌تک آحاد جامعه، میراث فرهنگی به عنوان یکی از منابع بسیار خوب تعریف می‌شود. در حال حاضر بعضی از کشور‌ها فقط و فقط از طریق گردشگری و از بعد میراث فرهنگی‌شان است که کشورشان را توسعه می‌دهند. به طوری‌که در برخی از کشور‌های دنیا تعداد گردشگرانی که برای بازدید از میراث‌فرهنگی می‌روند، گاهی از تعداد مردم بومی آن منطقه در طول سال بیشتر است. پس این نشان می‌دهد بعد اقتصادی میراث حائز اهمیت است.
۴) افزایش انسجام اجتماعی: میراث‌فرهنگی پلی است بین امروز و دیروز ما، یعنی می‌توانیم زمینه‌ای را فراهم کنیم تا گذشته‌مان را بهتر بشناسیم. از بعد جامعه‌شناسی به دلیل آنکه می‌تواند حلقه واسط تک تک افراد باشد، لذا از طریق افزایش هویت ملی، باعث افزایش انسجام درونی، اجتماعی و هم‌چسبندگی درونی در یک جامعه و تقویت اهداف مشترک در بین لایه‌های مختلف جامعه، طبقات مختلف، سلیقه‌ها و آرأ مختلف جامعه می‌شود. به این معنا که اگر از میراث فرهنگی به شکل درستی بهره بگیریم به افزایش انسجام اجتماعی که از ضرورت‌های بلاشک جامعه محسوب می‌شود و برای جلوگیری از تفرقه، چندگانگی و چند پارگی اجتماعی لازم است، کمک
شایانی می‌کند.
۵) افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس: بعد دیگر میراث فرهنگی بالا بردن اعتماد به نفس و عزت نفس مردم یک کشور است. یعنی افراد وقتی با میراث فرهنگی آشتی می‌کنند و گذشته مشعشع و درخشان اجدادشان را می‌بینند، این حس اعتماد به نفس که «می‌توانم» در آن‌ها افزوده خواهد شد و بالا می‌رود، پس میراث فرهنگی تجلی بارز «ما می‌توانیم است.»
۶) افزایش سرمایه اجتماعی: یکی دیگر از کارکرد‌های مهم آشتی با میراث از بعد جامعه‌شناسی، مقوله افزایش سرمایه اجتماعی است. سرمایه اجتماعی سه وجه دارد شفافیت، مشارکت و اعتماد عمومی. میراث فرهنگی در دو بعد آن یعنی مقوله افزایش مشارکت در ابعاد مختلف جامعه و افزایش اعتماد عمومی در وجه افقی و عمودی، می‌تواند در تقویت و افزایش سرمایه اجتماعی کمک کننده باشد.
۷) میراث فرهنگی سرمایه نمادین یک جامعه است: آخرین نکته و آنکه میراث فرهنگی «سرمایه‌های نمادین یک جامعه» است. جامعه همانطور که به سرمایه اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی نیاز دارد به سرمایه نمادین هم نیاز دارد. میراث فرهنگی از یک سو خودش سرمایه‌فرهنگی محسوب می‌شود ولی از سوی دیگر سرمایه نمادین محسوب می‌شود و استفاده از این سرمایه‌ها در یک جهت مشخص می‌تواند کمک کند تا کشوری قوی تر، توسعه یافته تر، پایدار و سرافرازتری را داشته باشیم.
* جامعه شناس
