جوان آنلاین: وزارت نفت می‌گوید بیش از ۹۰ درصد گاز‌های همراه سوزانده شده در بخش‌های مختلف پالایشگاهی و میادین نفت و گاز کشور تعیین تکلیف شده‌اند و در پایان ۱۴۰۴، بیش از ۵۰ میلیون مترمکعب گاز همراه دیگر سوزانده نخواهد شد و با گاز‌های فلر خداحافظی خواهیم کرد. به‌باور خبرگان، کشورمان با جذب و بهره‌برداری از گاز‌های همراه، می‌تواند درآمد بیشتری از صادرات آنها ایجاد کند و درآمد بالقوه ۵/۵ میلیارد دلاری، یک فرصت اقتصادی فوق‌العاده برای کشور است. این درآمد می‌تواند برای تأمین مالی توسعه زیرساخت‌ها، برنامه‌های رفاه اجتماعی و سرمایه‌گذاری در منابع انرژی تجدیدپذیر استفاده شود. اجرای فناوری جذب و بهره‌برداری از گاز مستلزم همکاری بین دولت، شرکت‌های نفتی و ذینفعان مربوطه است و این امر شناسایی فناوری‌های مناسب، انجام مطالعات امکان‌سنجی، و ایجاد مقررات و مشوق‌هایی برای تشویق به انطباق را می‌طلبد.
ایران در حال حاضر به دلیل هدر رفتن گاز‌های همراه، فرصت اقتصادی قابل توجهی را از دست می‌دهد. این گازها در حین تولید نفت آزاد می‌شوند و معمولاً سوزانده می‌شوند و در نتیجه گاز‌های گلخانه‌ای به اتمسفر آزاد می‌شوند. این نه تنها به تغییرات آب و هوایی کمک می‌کند، بلکه نشان دهنده از دست دادن منابع ارزشمند انرژی است. برای رسیدگی به این موضوع، دولت باید تدابیری را برای جذب و استفاده از گاز‌های همراه به جای شعله‌ور کردن آنها به کار گیرد. چالش اصلی در هزینه‌های اولیه بالا مربوط به راه‌اندازی زیرساخت‌ها و فناوری لازم نهفته است. با این حال، منافع دراز مدت بسیار بیشتر از این هزینه‌هاست.
ایران با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های لازم می‌تواند مشکل عدم تعادل گاز خود را به میزان قابل توجهی کاهش دهد، تقاضای فزآینده گاز را تأمین کند و از نظر نیاز‌های انرژی خود به خودکفایی برسد. این نه تنها امنیت انرژی را افزایش می‌دهد، بلکه بار شبکه ملی را کاهش می‌دهد و منجربه تأمین انرژی پایدارتر و قابل اطمینان‌تر می‌شود.
یکی از فناوری‌های بالقوه‌ای که می‌توان از آن استفاده کرد، فناوری فرآیند کمپرسورهاست. کمپرسور‌هایی را می‌توان در خروجی لوله‌های گاز فلر نصب کرد تا گاز‌های مربوطه را جذب و جدا کند. سپس این گازها را می‌توان پردازش کرد و برای اهداف مختلفی مانند تولید برق، فرآیند‌های صنعتی یا به عنوان خوراک صنعت پتروشیمی مورد استفاده قرار داد. این نه تنها هدر رفت را کاهش می‌دهد، بلکه به امنیت انرژی و رشد اقتصادی کشور نیز کمک می‌کند.
فناوری دیگری که می‌تواند برای جذب گاز‌های همراه به کار رود، فرآیند پمپ‌های جت سطحی است. این پمپ‌ها از یک جت پرفشار آب یا گاز برای ایجاد خلاء و کشیدن گاز مربوطه استفاده می‌کنند که سپس می‌تواند پردازش و استفاده شود. پمپ‌های جت سطحی نسبتاً ساده و مقرون به صرفه هستند و آنها را به گزینه‌ای مناسب برای عملیات در مقیاس کوچک و مناطق دورافتاده تبدیل می‌کند. علاوه بر مزایای اقتصادی، به حداقل رساندن هدر رفت گاز و شعله‌ور شدن، مزایای زیست‌محیطی قابل توجهی نیز دارد. کاهش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای به تلاش‌های جهانی برای کاهش تغییرات آب و هوایی، بهبود کیفیت هوا و حفاظت از اکوسیستم‌ها کمک خواهد کرد.
برای اطمینان از اجرای موفقیت‌آمیز ابتکارات جذب و بهره‌برداری گاز، دولت ایران باید مشوق‌هایی را برای شرکت‌های نفتی و پالایشگاهی برای اتخاذ این فناوری‌ها فراهم کند. این می‌تواند شامل معافیت‌های مالیاتی، یارانه‌ها و فرآیند‌های اداری ساده باشد. علاوه بر این، کمپین‌های آگاهی عمومی و برنامه‌های آموزشی می‌تواند به ترویج فرهنگ صرفه‌جویی در انرژی و استفاده مسئولانه از گاز کمک کند.
رسیدگی به مسئله عدم تعادل گاز ایران و جلوگیری از هدر رفت گاز، به ویژه گاز‌های همراه یا شراره‌های همراه، برای حاکمیت انرژی و توسعه اقتصادی کشور بسیار مهم است. با جذب و استفاده از این گازها، ایران می‌تواند تقاضای فزآینده انرژی خود را برآورده کند، وابستگی به واردات گاز را کاهش دهد و درآمد قابل توجهی از صادرات آنها ایجاد کند. پیاده‌سازی فناوری‌های جذب و استفاده از گاز مستلزم همکاری بین سهامداران مختلف و ارائه مشوق‌ها و مقررات برای تشویق انطباق است. علاوه بر این، این نه تنها از نظر اقتصادی به نفع ایران خواهد بود، بلکه به تلاش‌های جهانی در مبارزه با تغییرات آب و هوایی و ترویج توسعه پایدار نیز کمک می‌کند.
برنامه‌ریزی برای کاهش ۱۵ میلیارد مترمکعب گاز فلر در برنامه هفتم توسعه
نادیا محرابی کارشناس حوزه سیاستگذاری انرژی در رابطه با اهمیت کاهش هدررفت گاز‌های همراه به «جوان» گفت: «عدم تعادل گاز به عنوان یک نگرانی مهم در حاکمیت انرژی ایران ظاهر شده است. کشور ما در سال‌های اخیر شاهد افزایش قابل توجهی در مصرف گاز بوده که منجربه عدم تعادل در عرضه و تقاضا شده است. فلرینگ فرآیند سوزاندن گاز همراه در محل تولید است که منجربه از دست رفتن غیر ضروری منابع ارزشمند می‌شود. برای مقابله با این مشکل، می‌توان اقدامات خاصی مانند استفاده از فرآیند‌های جانبی در خروجی لوله‌های گاز مشعل را اجرا کرد. فناوری‌هایی مانند کمپرسور‌ها یا پمپ‌های جت سطحی را می‌توان برای جداسازی گاز و جلوگیری از هدر رفتن به طور مؤثر مورد استفاده قرار داد. مقیاس گاز سوزی همراه در ایران جای نگرانی دارد، به طوری که سالانه حدود ۱۸ میلیارد متر مکعب گاز از طریق فلر سوزانده می‌شود. این میزان معادل صادرات گاز کشور است و به میزان قابل توجهی بیش از مصرف گاز صنعت فولاد است.»
وی ادامه داد: «پرداختن به این موضوع فرصت فوق‌العاده‌ای برای ایران فراهم می‌کند. با حل مؤثر مشکل هدر رفت گاز، کشور می‌تواند درآمد قابل توجهی را صرفاً از طریق صادرات این گاز به دست آورد. تخمین زده می‌شود که درآمد بالقوه ناشی از جلوگیری از هدر رفت گاز و صادرات گاز بازیافتی می‌تواند درآمد‌های ارزی بالایی نیز برای ایران به همراه داشته باشد. مزایای اقتصادی جلوگیری از هدر رفت گاز دوچندان است. اولاً، با کاهش هدر رفت گاز و استفاده از گاز بازیافتی برای صادرات، ایران می‌تواند از منبع درآمد جدیدی بهره‌مند شود. این درآمد اضافی پتانسیل کمک قابل توجهی به اقتصاد کشور و رفع مشکل عدم تعادل گاز را دارد. ثانیاً، با جلوگیری از هدر رفت گاز، ایران می‌تواند منابع گازی خود را بهینه کرده و بخش انرژی کارآمدتر و پایدار را تضمین کند.»
محرابی تصریح کرد: «علاوه بر این، کاهش هدر رفت گاز با اهداف زیست‌محیطی گسترده‌تر همسو می‌شود. شعله‌ور شدن گاز‌های همراه نه تنها منجربه از دست رفتن منابع ارزشمند می‌شود، بلکه به آلودگی هوا و انتشار گاز‌های گلخانه‌ای نیز کمک می‌کند. با اجرای اقداماتی برای جلوگیری از هدر رفت گاز، ایران می‌تواند تعهد خود را به پایداری زیست‌محیطی نشان دهد و به تلاش‌های جهانی برای مبارزه با تغییرات آب و هوایی کمک کند.»
این کارشناس انرژی در رابطه با رویکرد مهم به کارگیری از ظرفیت شرکت‌های داخلی با مدل تأمین مالی بورس محور برای حل معضل گاز‌های فلر گفت: «برای مقابله مؤثر با موضوع هدر رفت گاز، یک رویکرد جامع مورد نیاز است. تأمین مالی آن از طریق بورس و اعطای عؤاید کامل جلوگیری از هدر رفت به یک شرکت پروژه قابل انجام است. این شامل سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و فناوری‌های لازم برای جذب و استفاده از گاز همراه، اجرای مقررات و اقدامات اجرایی سختگیرانه و افزایش آگاهی سهامداران در مورد مزایای اقتصادی و زیست‌محیطی جلوگیری از هدر رفت گاز است.»
وی گفت: «به اشتراک گذاشتن بهترین شیوه‌ها، تخصص فناورانه و منابع مالی می‌تواند پیشرفت در جهت کاهش هدر رفت گاز و به حداکثر رساندن پتانسیل اقتصادی منابع گازی ایران را تسریع بخشد. در نتیجه، جلوگیری از هدر رفت گاز، به ویژه در قالب مشعل گاز همراه، گامی حیاتی در رسیدگی به موضوع عدم تعادل گاز ایران است. با اجرای اقداماتی برای برداشت و بهره‌برداری از این گاز، ایران نه تنها می‌تواند درآمد قابل توجهی از صادرات خود داشته باشد، بلکه کارایی و پایداری بخش انرژی خود را نیز افزایش می‌دهد. مزایای اقتصادی و زیست‌محیطی جلوگیری از هدر رفت گاز، فرصتی قانع‌کننده را برای ایران فراهم می‌کند تا از آن استفاده کند و به رشد اقتصادی کشور کمک کند.»
وی در پایان با اشاره به برنامه‌ریزی برای حل معضل گاز‌های مشعل اظهار کرد: «اگر گاز‌های فلر را صادر کنیم، سالانه بیش از ۵/۵ میلیارد دلار به حساب کشور واریز می‌شود، اما به دلیل اینکه جمع‌آوری گاز‌های فلر سوددهی کمتری به نسبت توسعه میدان دارد به آن توجه نشده است. در برنامه هفتم توسعه، وزارت نفت مکلف شده، ۱۵ میلیارد متر مکعب از گاز‌های مشعل معادل ۵/۱ فاز پارس‌جنوبی، با اتخاذ سیاست‌های تشویقی و تنبیهی جمع‌آوری شود.»
افزایش ۱۸ میلیارد مترمکعبی ظرفیت گازی کشور با تکیه بر کاهش هدررفت گاز‌های همراه
سجاد اعیانی کارشناس حوزه سیاستگذاری نیز در رابطه با اهمیت کاهش هدر رفت گاز همراه در میادین نفتی و پالایشگاه‌های ایران به «جوان» گفت: «کاهش هدر رفت گاز همراه در میادین نفتی و پالایشگاه‌های ایران به دلایل متعدد اهمیت زیادی دارد. نه تنها فرصتی را برای ایجاد درآمد ثابت سالانه ۵ میلیارد دلاری برای کشور فراهم می‌کند، بلکه امکان افزایش چشمگیر در دسترس بودن گاز طبیعی به میزان ۱۸ میلیارد متر مکعب را فراهم می‌کند. برای رفع این موضوع، برنامه هفتم اجرا شده است که شامل اعمال عوارض به شرکت‌های تولیدکننده گاز فلر و استفاده از این منابع بیش از ۱۰ هزار میلیارد تومان برای بهینه‌سازی مصرف است.»
وی افزود: «وزارت نفت ایران طرح جامعی را ارائه کرده که هدف آن تعطیلی کلیه موارد مشعل سوزی در کشور تا پایان سال ۱۴۰۴ است. در حال حاضر بیش از ۹۰ درصد گاز‌های مشعل شناسایی شده است که نشان از پیشرفت چشمگیر در این امر دارد. اگر در نظر بگیریم که روزانه حدود ۵۰ میلیون متر مکعب گاز فلر در ایران سوزانده می‌شود، پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال ۱۴۰۲ بیش از یک سوم این گاز جمع‌آوری شود.»
این کارشناس حوزه سیاستگذاری در رابطه با پیامد‌های اقتصادی کاهش هدررفت گاز اظهار کرد: «کشور با پایان دادن به سوزاندن گاز‌های همراه و در عوض گرفتن و بهره‌برداری از آنها، می‌تواند سالانه ۵ میلیارد دلار درآمد ثابت داشته باشد. از این درآمد می‌توان برای تقویت اقتصاد کشور، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و تأمین مالی پروژه‌های مختلف عمرانی استفاده کرد. علاوه بر این، کاهش هدررفت گاز همراه منجر به افزایش قابل توجهی در دسترسی به گاز طبیعی در داخل کشور می‌شود. ایران با افزایش ۱۸ میلیارد مترمکعبی برآورد شده می‌تواند امنیت انرژی خود را افزایش داده و تقاضای روبه رشد داخلی برای گاز طبیعی را تأمین کند. این افزایش دسترسی می‌تواند برای صادرات نیز مورد استفاده قرار گیرد و به جریان درآمد کشور کمک کند.»
اعیانی در رابطه با برنامه‌ریزی در زمینه حل معضل گاز‌های مشعل گفت: «اجرای برنامه هفتم که برای شرکت‌های تولیدکننده گاز مشعل اعمال می‌شود، گامی مهم در جهت کاهش هدر رفت گاز است. با پاسخگو کردن این شرکت ها، نه تنها آنها را تشویق می‌کند تا راه حل‌های جایگزین برای گاز مشعل را بیابند، بلکه یک منبع مالی ایجاد می‌کند که می‌تواند برای بهینه‌سازی مصرف گاز مورد استفاده قرار گیرد. این رویکرد تضمین می‌کند که بار کاهش هدر رفت گاز بین همه ذینفعان تقسیم می‌شود و بخش انرژی پایدارتر و کارآمدتر را ارتقا می‌دهد.»
وی ادامه داد: «برای دستیابی موفقیت‌آمیز به اهداف تعیین شده در برنامه هفتم و بستن کلیه موارد مشعل سوز، تلاش هماهنگی لازم است. این شامل سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و فناوری‌های لازم برای جذب و استفاده از گاز‌های مرتبط، اجرای مقررات سختگیرانه و اقدامات اجرایی، و تقویت همکاری بین سازمان‌های دولتی، سهامداران صنعت و شرکای بین‌المللی است. علاوه بر این، جمع‌آوری تدریجی گاز فلر در طول زمان به کاهش کلی هدررفت گاز کمک می‌کند. ایران با جمع‌آوری بیش از یک سوم گاز مشعل سوخته روزانه تا پایان سال ۱۴۰۲، گام‌های مهمی را به سوی هدف خود برداشته است.»
وی در پایان گفت: کاهش هدر رفت گاز همراه در میادین نفتی و پالایشگاه‌های ایران از اهمیت بالایی برخوردار است. منافع اقتصادی از جمله ایجاد درآمد ثابت سالانه ۵ میلیارد دلاری و افزایش ۱۸ میلیارد مترمکعبی گاز طبیعی قابل توجه است. اجرای برنامه هفتم از جمله اعمال عوارض برای شرکت‌های تولیدکننده گاز فلر، نشان دهنده تعهد ایران برای رسیدگی به این موضوع است. هدف این طرح برای بستن تمام موارد فلرسوزی تا پایان سال ۱۴۰۴، با بیش از ۹۰ درصد شناسایی شده، نشان دهنده پیشرفت قابل توجهی است. با ادامه این تلاش‌ها و تقویت همکاری‌ها، ایران می‌تواند به طور مؤثر هدر رفت گاز همراه را کاهش دهد، پایداری را ارتقا بخشد و استفاده بهینه از منابع گاز طبیعی خود را تضمین کند.
