ریزش قیمت‌ها در یک ماه اخیر به حدی بود که در روز‌های پایانی خرداد ماه بخشی از ثبت‌نام‌کنندگان سامانه یکپارچه انصراف دادند و این سیگنال برای بازار شکل گرفت که خودرو در روز‌های آینده ارزان‌تر خواهد شد.
بر اساس آخرین آماری که مدیر سامانه یکپارچه خودرو اعلام کرده است ۸۹۵ هزارنفر در این سامانه ثبت‌نام کردند و هر نفر ۱۰۰میلیون تومان در حساب وکالتی خود بلوکه کرد. پس از گذشت چند ماه و اعلام نتایج برندگان خودرو‌های مونتاژی و داخلی، حساب‌های وکالتی از مسدودی خارج شد. همزمان با اعلام خبر آزادسازی واردات خودرو بازار شروع به ریزش کرد و در برخی موارد خودرو‌های مونتاژی تا یک‌میلیارد تومان هم کاهش قیمت داشتند. کاهش قیمت خودرو‌های مونتاژی به صورت مستقیم بر سرمایه خریداران تأثیر گذاشت. برای مثال در دو ماه اخیر ثبت‌نام‌کنندگان خودروی فونیکس یک‌میلیارد متضرر شدند.
سرنوشت ثبت‌نام‌کنندگان خودرو همانند بورس۹۹
هادی مهتدی‌نوری، کارشناس حوزه خودرو در این رابطه به «جوان» می‌گوید: «در زمانی که مردم با هیجان وارد یک بازار می‌شوند، باید منتظر نتایج نامطلوب بود. وقتی حجم گسترده‌ای از سرمایه وارد بازار خودرو شد، ضرر و زیان هم در این حوزه عادی بود. دقیقاً سرنوشتی که مردم در سال۹۹ در بازار سرمایه داشتند، این بار در بازار خودرو تکرار شد. شما تصور کنید حجم قابل توجهی از مردم دارایی‌های خود را تبدیل به پول کردند و در حساب‌های وکالتی قرار دادند تا خودرو‌های مونتاژی خریداری کنند. وقتی قیمت‌ها ۵۰۰ تا ۶۰۰میلیون و در برخی مواقع تا یک‌میلیارد ریزش دارد، این یعنی اینکه خریداران متضرر شده‌اند.»
این کارشناس حوزه خودرو با اشاره به اینکه واردات خودرو بازار را مانند مسکن آرام می‌کند، عنوان کرد: «قطعاً بازهم شاهد افزایش قیمت‌ها خواهیم بود، اما با این حال باید بگویم که ثبت‌نام‌کنندگان خودرو در سامانه یکپارچه صددرصد متضرر شده‌اند. با ورود اولین محموله خودرو‌های کارکرده به کشور قیمت خودرو‌های مونتاژی بازهم ریزش خواهد داشت. از سوی دیگر مردم ترجیح می‌دهند خودروی خارجی سوار شوند تا خودرو‌های مونتاژی، در نتیجه بازار خودرو‌های مونتاژی به یک رکود وارد می‌شود. حال تصور کنید بر سر سرمایه مردم چه می‌آید.»
وی در پایان تأکید کرد: «قیمت خودرو به دلیل کمبود محصول و افزایش قیمت دلار بالا رفته بود، حالا که بازار آرام شده است، قیمت‌ها هم متعادل خواهد شد، در نتیجه می‌توانم بگویم بازندگان اصلی جریان مردمی هستند که سرمایه‌های خود را وارد بازار خودرو کرده‌اند، البته در هیچ جای دنیا خودرو یک کالای سرمایه‌ای نیست.»
سامانه یکپارچه دردی از مشکلات حوزه خودرو دوا نکرد
سعید مؤتمنی، رئیس اتحادیه فروشندگان و نمایشگاهداران خودرو با اشاره به اینکه حواله‌های بسیاری در حال فروش هستند و مردم در بخش سرمایه‌گذاری در حوزه خودرو متضرر شده‌اند، به «جوان» می‌گوید: «واقعیت این است که این روز‌ها بازار رو به افول است. از سوی دیگر مردم تمایلی به خرید خودرو ندارند، چون خودرو وضعیت آرامشی را تجربه می‌کند و این موضوع باعث بیرون رفتن مشتریان از بازار شده است.»
وی می‌افزاید: «در دو سه سال اخیر که شاهد التهابات ارزی شدید بودیم، مردم علاقه جدی به خرید خودرو به عنوان کالای سرمایه‌ای نشان می‌دادند، اما در حال حاضر واردات خودرو بخشی از کمبود بازار را پوشش می‌دهد، از سوی دیگر بازار ارز در آرامش است، در نتیجه سرمایه‌گذاران از بازار خودرو بیرون آمده‌اند. کسانی در این میان متضرر شده‌اند که سرمایه‌های اندک و پس‌انداز‌های خرد خود را وارد حوزه خودرو و در سامانه یکپارچه ثبت‌نام کردند.»
مؤتمنی تصریح می‌کند: «ثبت‌نام در سامانه یکپارچه و راه‌اندازی سیستم قرعه‌کشی و امثالهم هیچ دردی از مشکلات خودرو دوا نکرد بلکه التهاب بیشتر به بازار تزریق کرد. از سوی دیگر سرمایه‌های مردم سه تا چهار ماه در بانک‌ها بلوکه شد و مردم به سختی آن‌ها را خارج کردند. در حال حاضر هم بازار خودرو در رکود نسبی به سر می‌برد.»
وی خاطرنشان می‌کند: «انگار این سامانه طراحی شد تا بخش عمده‌ای از کمبود نقدینگی خودروساز‌ها برطرف شود. وقتی این حجم از پول بلوکه می‌شود، شرکت‌ها می‌توانند آن را به عنوان سود در پایان سال شناسایی کنند. سامانه یکپارچه طرحی نبود که بتواند مردم را صاحب خودرو کند. همچنین این طرح هیچ توفیقی در زمینه کاهش قیمت خودرو به دست نیاورد.»
طرح یکپارچه عرضه خودرو محکوم به شکست بود
«بابک صدرایی، کارشناس صنعت خودرو هم در این باره به «جوان» می‌گوید: «در دو سال اخیر بیشتر برنامه‌های وزارت صمت با شکست رو‌به‌رو شد. ترکه تمامی این شکست‌ها هم بر دوش مردم نشست. واقعیت این است که رفتار‌های وزارت صمت و تصمیماتی که در این مدت اتخاذ شد، باعث از بین رفتن ماهیت بازار‌ها شده است. از خودرو نباید یک کالای سرمایه‌گذاری ساخت. خودرو یک کالای مصرفی است، اما طرح فروش یکپارچه وزارت صمت دقیقاً یک بازار سیاه برای خودرو درست کرده بود.»
وی می‌افزاید: «کالا‌های مصرفی در بازار را نمی‌توان با شیوه‌ها و روش‌های ابداعی وزارت صمت کنترل کرد، بازار مکانیسم‌های خاص خود را که به دو پارامتر ثبات اقتصادی و روابط بین‌الملل و همچنین تعادل عرضه و تقاضا منوط می‌شود، دولت نباید تولید، توزیع و فروش خودرو را در دست بگیرد، چراکه دخالت مستقیم وزارت صمت در این حوزه‌ها منجر به ایجاد بازار سیاه یا رکود یا از بین رفتن اعتماد مشتریان می‌شود. در گام اول سامانه یکپارچه بازار سیاه در حوزه خودرو به وجود آورد، حال که واردات خودرو‌های کارکرده قطعی شده است، می‌توانیم بگوییم کسری بودجه با استفاده از سرمایه‌های مردم انجام شد. طرح فروش یکپارچه خودرو در هر صورت یک روش منسوخ و محکوم به شکست بود.»
صدرایی خاطرنشان می‌کند: «مهم‌ترین سیاستگذاری وزارت صمت در سال جاری باید عدم‌دخالت در امر تولید و فروش توأم با فراهم‌سازی بستر افزایش تیراژ باشد، تمام طرح‌های فروشی که تاکنون از سوی این وزارتخانه اجرایی شده است، نقطه قوت یا ضعف آن مشخص نشده است. واقعیت این است که واردات خودرو به صورت مقطعی نباید انجام شود. اگر وزارت صمت به دنبال مدیریت بازار و کاهش التهابات حوزه خودرو است باید هم در بخش واردات و هم در بخش تولید مدیریت و نظارت داشته باشد نه اینکه به عنوان متولی امر به صورت مستقیم وارد شود و با تصمیم‌های خلق‌الساعه سرمایه‌های مردم را از بین ببرد.»
جمع‌بندی
به نظر می‌رسد سامانه یکپارچه خودرو از اهداف اولیه منحرف شده است و اگر روزی بنا بود به رانت مقابله و به ایجاد شفافیت کمک کند، این روز‌ها خود به عامل مهم توزیع رانت و غیرشفافیت تبدیل شده است. انتظار می‌رود دولت نسبت به اصلاح روند عرضه خودرو اقدام و البته با تدبیر عمل کند، در غیر این صورت وضع همانی خواهد شد که هست.
