در هر سال فرصت‌هایی بی‌نظیر برای فعالیت‌های تبلیغی و گفتمان‌سازی دینی دست می‌دهد که باید آن را برای اشاعه و نشر دین در جامعه غنیمت دانست. از جمله این فرصت‌ها مناسبت‌هایی نظیر عید سعید غدیر، ماه محرم و صفر، ایام‌الله دهه فجر و ماه مبارک رمضان است که جنب و جوشی فراگیر در میان طلاب و علما برای پیشبرد فعالیت‌های تبلیغی به وجود می‌آید.
با این همه مشاهده می‌شود که تبلیغ دین نظیر بسیاری از فعالیت‌های فرهنگ پایه چنان که باید و شاید به توفیقی همه‌گیر و ماندگار دست پیدا نکرده و اثری را که باید بر گفتمان ذهنی و سبک زندگی دینی مردم داشته باشد، ندارد. اینجاست که باید با تأمل و درنگی دقیق بایسته‌ها و ضرورت‌های تبلیغ دین را دوباره و چندباره بررسی کرد که البته بررسی امر تبلیغ در نگاه حکیمانه رهبر معظم انقلاب می‌تواند برای ما در نیل به این مهم راهگشا باشد.
رهبر انقلاب دیروز چهارشنبه ۲۱ تیر‌ماه در دیدار با علما و طلاب بار دیگر به اهمیت مسئله تبلیغ پرداختند که در ادامه به دو مؤلفه از منظر رهبری اشاره می‌کنم.
نکته اول: گفتمانی بودن تبلیغ
به نظر رهبر معظم انقلاب یکی از ویژگی‌های تبلیغ، گفتمانی بودن و جریان‌ساز بودن آن است. گفتمانی بودن تبلیغ می‌تواند به این معنا باشد که رابطه تبلیغی و رسانه‌ای مبلغ در مواجهه با جامعه مخاطب یکسویه نباشد. مبلغ بتواند شاخصه‌ها و نیاز‌های جامعه مخاطب خویش را از نظر قومی، فرهنگی و اقلیمی بشناسد و به تناسب آن به جای گفتن صرف با مخاطب گفتگو کند. لازمه این مهم، تعامل مستقیم و ادامه‌دار با مخاطبان یک مبلغ است. شاید پرسش‌های زیادی به عنوان پیش‌نیاز طرح بحث ذهن مخاطب را درگیر کرده باشد که تا به آن پیش‌نیاز‌ها پاسخ داده نشود عملیات اقناعی مبلغ برای ذهن مخاطب سودمند نیفتد. از این‌رو پیشنهاد می‌شود در مجالس وعظ و خطابه پیش یا پس از خطابه مبلغ در میان آحاد مردم صمیمانه حاضر شود و با یک نیازسنجی هنرمندانه، پرسش‌ها و شبهات ذهنی را شناسایی و برای رفع پرسش‌های آنان چاره‌جویی کند. روی دیگر سکه گفتمانی بودن دین از منظر رهبر معظم انقلاب به معنای همه‌گیر کردن یک مفهوم و یک معرفت در بر‌هه‌ای از زمان در یک جامعه است.
نکته دوم: جریان‌ساز بودن تبلیغ
رهبر معظم انقلاب در فراز‌هایی از فرمایشاتشان علاوه بر گفتمانی بودن به جریان‌ساز بودن تبلیغ نیز اشاره داشتند. جریان‌ساز بودن تبلیغ وقتی تحقق واقعی پیدا می‌کند که علاوه بر قابلیت تأثیر‌گذاری در ذهن مخاطب، قابلیت نشر و اشاعه به عنوان یک باور یا خرده‌فرهنگ را داشته باشد و بتواند بدنه جامعه را تحت تأثیر قرار دهد. از موضوعاتی که در این برهه باید مورد توجه قرار گیرد، توجه مبلغ به کاربردی‌سازی گفتمان است، به‌طوری‌که این گفتمان بخشی از نیاز‌های ذهنی یا رفتاری مخاطب را پوشش دهد و برای برخی از مسائل او چاره‌جویی دقیق داشته باشد که مباحثی نظیر ضرورت، اهمیت و روش سبک زندگی مؤمنانه می‌تواند در نیل به این مهم راهگشا باشد.
*پژوهشگر دینی
