اختصاصی جوان آنلاین: سازمان همکاری‌های شانگهای در سال ۱۹۹۶ میلادی (۱۳۷۴ شمسی) توسط رهبران چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان با هدف برقرار کردن موازنه قدرت در برابر نفوذ آمریکا و ناتو به نام شانگهای پنج پایه‌گذاری شد. این سازمان در ۱۵ ژوئن ۲۰۰۱ میلادی (۱۳۷۹ شمسی) تأسیس و دفتر مرکزی آن در چین برپا شد.
ایران در سال ۲۰۰۵ میلادی (۱۳۸۳ شمسی) و چهار سال بعد از تشکیل رسمی این سازمان به همراه هند و پاکستان عضو ناظر سازمان همکاری‌های شانگهای شد. عضویت دائم ایران در بیست و یکمین اجلاس سران سازمان همکاری‌های شانگهای در ۲۶ شهریور ۱۴۰۰ با حضور آیت‌الله رئیسی در «دوشنبه» پایتخت تاجیکستان مورد پذیرش اعضای این سازمان قرار گرفت.
در جلسه روز گذشته سران سازمان همکاری‌های شانگهای در هند، ایران رسما به عنوان عضو دائمی این سازمان اعلام شد.
ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور در جریان سخنرانی در بیست و سومین نشست سران این سازمان مهم منطقه‌ای که به صورت مجازی و به میزبانی هند برگزار شد، با بیان اینکه باور داریم همکاری اعضای سازمان شانگهای در حوزه‌های اقتصادی می‌تواند چشم اندازی روشن از نظم منطقه‌ای عادلانه، پیش چشم ملل جهان بگشاید، گفت: با اتکا به تجربه دهه‌های گذشته، اینک کاملا مشهود است که در کنار نظامی گری، آنچه بسترساز نظام سلطه غربی شده، سلطه دلار بوده است و بنابراین هرگونه تلاش برای شکل دهی به یک نظام عادلانه بین‌المللی، نیازمند حذف این ابزار سلطه در مناسبات درون منطقه‌ای است.
وی اظهار کرد: جمهوری اسلامی ایران بر این باور است که سازمان همکاری شانگهای به عنوان سازمانی در حال رشد با شاخصه‌ها و ظرفیت‌های قابل‌توجه، از جایگاه ممتازی در ارتقای روند توسعه همکاری‌های سیاسی، امنیتی و اقتصادی برخوردار است. قطعا مزایای عضویت رسمی جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری شانگهای، در تاریخ ماندگار خواهد شد.
علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت عضویت دائمی ایران در سازمان همکاری شانگهای را موجب تقویت امنیت منطقه‌ای و افزایش تعاملات سیاسی دانست.
امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه نیز در مصاحبه با شبکه فونیکس چین تقویت سازمان شانگهای را کمک به تحقق چندجانبه‌گرایی دانست و گفت: یکی از موضوعات مورد توجه ما در شانگهای، تمرکز بر صلح و امنیت جهانی است.
وزیر امور خارجه همچنین در خصوص همکاری‌های ایران با سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای گفت: با توجه به موقعیت ویژه ژئوپولیتیک، ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک ایران، بتوانیم هم از این ظرفیت‌ها به خوبی استفاده کنیم و هم توامندی‌های ایران و ظرفیت‌های کشور ایران را با دیگر اعضا در شانگهای، بریکس و اتحادیه اقتصادی اوراسیا به اشتراک بگذاریم.
در این خصوص محمد جمشیدی، معاون سیاسی رئیس‌جمهور نیز گفته است عضویت فعال در سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، بخش مهمی از سیاست خارجی دولت رئیسی مبتنی بر دکترین همسایگی و همگرایی است و از این رو عضویت کامل در شانگهای می‌تواند ایران را برای پیوستن به دیگر سازمان فرامنطقه‌ای یعنی بریکس جدی‌تر کند.
احسان صالحی، دبیر شورای اطلاع‌رسانی دولت هم با تاکید بر تداوم رویکرد بازیابی نقش و تأثیر ایران در سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی از برنامه ریزی جدی دولت برای پیوستن به بریکس خبر داد.
صالحی همچنین گفت: هیچ پیشرفتی در پذیرش عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای تا قبل از انتخابات ۱۴۰۰ رخ نداده بود و در پیغام‌های واصله، انتخاب آقای رئیسی علت پذیرش عضویت اصلی بیان شد.
العربیه در گزارشی درباره عضویت رسمی ایران در شانگهای نوشت: نشست مجازی روز سه‌شنبه سران شانگهای، نخستین حضور همزمان شی جین پینگ، رییس‌جمهور چین و ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه در یک برنامه مشترک پس از شورش گروه واگنر در روسیه بود. این رسانه عربی در ادامه با اشاره به تحولات دیپلماتیک ایران نوشت: ایران به تدریج از انزوای دیپلماتیک خارج می‌شود، یک اتحاد نظامی کلیدی با روسیه ایجاد می‌کند که از آن به دنبال دفاع هوایی است، روابط دیپلماتیک با عربستان سعودی را احیا می‌کند و همچنان به توسعه برنامه هسته‌ای خود هم ادامه می‌دهد. عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای که توسط چین تأسیس شده و یک گروه امنیتی - منطقه‌ای است نشانه دیگری از تمایل کشور‌ها برای تعامل با تهران است.
سی‌ان ان نیز در گزارشی درباره نشست مجازی روز گذشته سازمان همکاری شانگهای نوشت: سازمان همکاری شانگهای که در سال ۲۰۰۱ تأسیس شد و توسط چین و روسیه گسترش یافت، شامل هند، پاکستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان نیز می‌شود و بخش وسیعی از اوراسیا و با احتساب دو کشور پرجمعیت جهان، حدود ۴۰ درصد از جمعیت جهانی را تشکیل می‌دهد. اجلاس روز سه‌شنبه همچنین فرصتی برای این سازمان فراهم کرد تا با حضور رسمی ایران در کنار گامی به سوی استقبال از بلاروس متحد سرسخت مسکو، دامنه فعالیت خود را گسترش بدهد. هم مسکو و هم پکن این گروه را جایگزینی برای بلوک‌های تحت رهبری غرب و وسیله‌ای کلیدی برای عقب راندن آنچه به عنوان نظم جهانی به رهبری ایالات متحده می‌بیند، می‌دانند.
کارشناسان اقتصادی می‌گویند ایران به جهت برخورداری از زیرساخت‌های مناسب و شبکه‌های حمل و نقل ریلی و جاده‌ای می‌تواند نقش مناسبی از نظر اقتصادی در این سازمان ایفا کند.
از سوی دیگر ۲ کشور بزرگ واردکننده انرژی در جهان یعنی چین و هند در این سازمان عضویت دارند و ایران نیز به عنوان یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان انرژی، فرصت‌های خوبی را برای تقویت همکاری با این کشور‌ها در چارچوب سازمان همکاری‌های شانگهای خواهد داشت.
ساسان شاه‌ویسی، کارشناس اقتصادی در این خصوص گفت: اعضای سازمان همکاری‌های شانگهای برای افزایش سطح تجارت اقدام به تدوین سندی با صد برنامه کرده‌اند که این سند چندوجهی برنامه یکسان‌سازی حقوق گمرکی، تسهیل مسیر‌های صادراتی، سرمایه‌گذاری‌های مشترک و حرکت به طرف جهت‌دار کردن بازار‌های کالا‌های اساسی را به همراه داشته است.
شاه‌ویسی با اشاره به اینکه تشکیل شورای مشترک بانکی یکی از مهم‌ترین کارکرد‌های اقتصادی سازمان همکاری‌های شانگهای است، گفت: حرکت به‌سمت نظام تامین مالی پروژه‌های مشترک و ظرفیت‌سازی برای قابلیت‌مند کردن استعداد‌ها از ویژگی‌های این امر است.
وی تاکید کرد: با توجه به حضور ایران و روسیه و حجم ذخایر هیدروکربنی و فسیلی که در اختیار این ۲ کشور قرار دارد و بازار بزرگ مصرفی که چین و هند دارند ظرفیتی برای تشکیل یک باشگاه انرژی شکل گرفته است.
این کارشناس اقتصادی در ادامه افزود: توجه به تشکیل باشگاه انرژی موجب ارتقای سطح تولید، کشف و بهره‌برداری از حوزه‌های نفتی و گازی برای ایران خواهد شد.
امید رحیمی، پژوهشگر مسائل آسیای مرکزی نیز در این زمینه گفت: شانگهای یکی از مهم‌ترین سازمان‌هایی است که ایران به عضویت آن درآمده و پیش‌تر سابقه عضویت در چنین سطحی از سازمان‌ها را نداشت.
رحیمی با اشاره به اینکه بحث فرصت‌های سیاسی شانگهای بر ابعاد دیگر آن غلبه می‌کند، گفت: دیالوگ‌های سیاسی که در چارچوب شانگهای با کشورهایی، چون روسیه، چین، هند، پاکستان و کشور‌های آسیای مرکزی به وجود می‌آید در واقع بزرگ‌ترین مزیت و فرصت برای ایران است.
وی همچنین به خروج ایران از انزوای سیاسی که غرب به دنبال آن بود، پرداخت و گفت: هر سال حداقل یک نشست در سطح سران شانگهای برگزار می‌شود و سطح ارتقایافته‌ای از کنش سیاسی و دیپلماتیک را برای جمهوری اسلامی به ارمغان می‌آورد.
عضویت ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای در عمل به معنای اتصال رسمی ایران به بازی‌ای به بزرگی نیمی از جمعیت کره زمین است و از این منظر بهره‌مندی از فرصت‌های مغفول مانده، یک اتفاقی مبارک و تاریخی در کشور است.
