ایران کشوری که در منطقه‌ای با آب و هوای متنوع واقع شده است که در طول سال فصول سردی را تجربه می‌کند. هوای سرد منجر به تقاضای زیادی برای انرژی برای گرم کردن خانه‌ها، ادارات و کارخانه‌ها می‌شود که باعث کمبود عرضه گاز طبیعی می‌شود. برای مقابله با این چالش، ایران استراتژی‌های مختلفی از جمله ذخیره‌سازی گاز و واردات گاز از کشورهای شمالی را مورد بررسی قرار داده است. هدف این یادداشت بررسی پتانسیل این راهبرد‌ها برای ارائه راه‌حلی پایدار برای رفع کمبود گاز و ناترازی موقت ایران در فصول سرد سال است. ذخیره‌سازی گاز و واردات گاز از کشورهای شمالی، دو راهکاری است که ایران برای رفع کمبود گاز و ناترازی موقت خود در فصول سرد سال به دنبال آن بوده است. هر دو استراتژی مزایا و چالش‌های مهمی پیش‌روی اجرایی شدن دارند، اما هر دوی این روش‌ها می‌توانند راه‌حلی پایدار برای تضمین عرضه پایدار و ثابت گاز برای ایران در فصول سرد سال ارائه کنند. برای ایران مهم است که به سرمایه‌گذاری در تأسیسات ذخیره‌سازی گاز و کشف فرصت‌های جدید برای واردات گاز و تضمین امنیت و پایداری انرژی خود ادامه دهد.
ذخیره‌سازی گاز یک استراتژی رایج است که توسط بسیاری از کشور‌ها برای رسیدگی به ناترازی فصلی عرضه و تقاضا استفاده می‌شود. از تأسیسات ذخیره‌سازی گاز برای ذخیره گاز اضافی در دوره‌های کم تقاضا و رهاسازی گاز در دوره‌های پر تقاضا استفاده می‌شود. ایران برای رفع نیاز فصلی گاز خود در تأسیسات ذخیره‌سازی گاز سرمایه گذاری کرده است. این کشور چندین انبار زیرزمینی گاز از جمله مخازن سراجه، شوریجه و قم توسعه داده است. ظرفیت مجموع این تأسیسات بالغ بر ۱۳ میلیارد متر مکعب گاز است که می‌تواند تقاضای گاز کشور را در فصول سرد سال تأمین کند.
مزیت قابل توجه تأسیسات ذخیره‌سازی گاز این است که منبع قابل اعتماد و قابل انعطافی برای تأمین گاز فراهم کنند. گاز ذخیره شده را می‌توان برای رفع هرگونه افزایش غیرقابل پیش بینی تقاضا، مانند هوای سرد شدید یا تقاضای صنعتی غیرمنتظره، مورد استفاده قرار داد. علاوه بر این، تأسیسات ذخیره‌سازی گاز یک بافر در برابر اختلالات عرضه، مانند قطع شدن خط لوله یا وقفه در تولید ایجاد کنند. این بدان معناست که ایران می‌تواند به تأسیسات ذخیره‌سازی گاز خود برای تأمین پایدار و ثابت گاز در فصول سرد سال متکی باشد.
با این حال، ذخیره‌سازی گاز نیز محدودیت‌هایی دارد. یکی از چالش‌های اصلی، هزینه بالای سرمایه‌ای برای ساخت و راه‌اندازی تأسیسات ذخیره‌سازی گاز است. هزینه ساخت تأسیسات ذخیره‌سازی زیرزمینی می‌تواند قابل توجه باشد و تأسیسات نیاز به نگهداری و نظارت مداوم دارند تا از ایمنی و قابلیت اطمینان آن‌ها اطمینان حاصل شود. علاوه بر این، تأسیسات ذخیره‌سازی گاز اغلب دور از سایت‌های تولید گاز قرار دارند که می‌تواند هزینه‌های حمل و نقل اضافی را به همراه داشته باشد.
راهبرد مهم دیگری که ایران برای رفع کمبود گاز خود در حال بررسی است، واردات گاز از کشورهای شمالی از جمله ترکمنستان و روسیه است. این کشور‌ها دارای ذخایر گاز گسترده و زیرساخت‌های گازی توسعه یافته‌ای هستند که آن‌ها را به تأمین کنندگان قابل اعتماد گاز ایران تبدیل می‌کند. ایران تا سال ۱۳۹۵ از ترکمنستان واردات گاز داشت، اما به دلیل اشتباهات دولت قبل در تمدید و دیپلماسی فعال انرژی با طرف ترکمنستانی، به طور یک‌طرفه از قرارداد واردات گاز خارج و سبب جریمه ۶/۱ میلیارد دلاری ایران شد. با روی کار آمدن دولت سیزدهم، اولین اقدام مهم دولت در حوزه انرژی، پرداخت جریمه به طرف ترکمنستانی و از سرگیری روابط گازی با ترکمنستان از طریق سوآپ گازی بود که در نهایت در خرداد سال جاری به عقد قرارداد واردات گاز نیز انجامید که در گام اول این واردات روزانه ۱۰ میلیون مترمکعب معادل سالانه ۶/۳ میلیارد مترمکعب گاز به خطوط لوله در شمال کشور از طریق از سرگیری واردات گاز ترکمنستان تزریق خواهد شد.
ذخیره‌سازی و واردات گاز از کشورهای شمالی برای مصرف گاز در بخش شمالی کشور و آزادشدن ظرفیت مازاد گاز در جنوب کشور برای بازصادرات مزایای متعددی برای ایران به همراه دارد. اولاً، یک منبع مطمئن برای تأمین گاز در فصول سرد سال فراهم می‌کند که می‌تواند به جلوگیری از کمبود گاز به خصوص در انتهای خط لوله شمال کشور در خراسان جنوبی و خراسان رضوی کمک کند. ثانیاً واردات گاز از کشورهای همسایه می‌تواند به ایجاد روابط اقتصادی قوی‌تر و ارتقای همکاری‌های منطقه‌ای کمک کند. در نهایت، واردات گاز از کشورهای شمالی می‌تواند به افزایش نقش ایران در تجارت منطقه‌ای گاز با بازصادرات گاز وارد شده در فصول غیرسرد سال نیز کمک کند.
