موضوع ستاد جنگ‌های نامنظم تا به حال به صورت گذرا در قالب مستند‌هایی مانند «خاطرات موتورسیکلت» مرور شده‌بود، چه شد که این بار به صورت ویژه سراغ آن رفتید؟
ما یک مجموعه مستند از دستاورد‌های مهم پس از انقلاب اسلامی تولید کردیم که مقام معظم رهبری در به دست آوردن آن‌ها نقش داشته‌است. مستند «همرزم» نیز بخشی از آن مجموعه مستند است که به سفارش شبکه مستند سیما و مشارکت بنیاد فرهنگی روایت فتح تولید شده‌است.
نام همرزم اشاره به چه شخصی دارد؟
انتخاب این اسم، اشاره به حضور آیت‌الله خامنه‌ای در شکل‌گیری ستاد جنگ‌های نامنظم دارد. در اصل انتخاب نام همرزم برای یادآوری این بود که مقام معظم رهبری همرزم شهید چمران بودند و متأسفانه سال‌هاست که با بی‌انصافی نقش ایشان در شکل‌گیری و مدیریت ستاد جنگ‌های نامنظم نادیده گرفته شده‌بود. این در حالی است که آیت‌الله خامنه‌ای و شهید چمران با هم ستاد را اداره می‌کردند.
پیش از آنکه به موضوع مستند بپردازیم، کمی به فعالیت ستاد جنگ‌های نامنظم اشاره کنید.
شکل‌گیری این ستاد در روز‌های ابتدایی دفاع مقدس در شرایطی بود که ارتش به دلیل اتفاقات پس از پیروزی انقلاب اسلامی در شرایط خوبی نبود، سپاه پاسداران نیز به عنوان یک سازمان نظامی جدید تازه شکل گرفته‌بود. بسیج نیز شرایط مشابهی داشت. در این شرایط ستاد جنگ‌های نامنظم شکل گرفت تا نیرو‌های داوطلب مردمی را که خواستار اعزام به جبهه‌های جنگ بودند، ساماندهی، آموزش و اعزام کند. در این ستاد از همه اقشار بودند. مانند موتور‌سواران که در مستند «خاطرات موتورسیکلت» به آن پرداخته شده‌است. هزینه‌های ستاد جنگ‌های نامنظم را نیز خیرین و بازاری‌ها در اختیار آیت‌الله خامنه‌ای قرار می‌دادند تا به امانت به دست جبهه‌ها برساند. این ستاد مدتی پس از شهادت دکتر چمران، در بسیج و سپاه ادغام شد.
به موضوع ساخت مستند برگردیم، چه زمانی تصمیم به ساخت «همرزم» گرفته‌شد؟
ساخت این مستند سال ۹۹ کلید خورد و حدود یک سالی ساخت آن به طول انجامید. مشکل بزرگ ما این بوده که این دوره مصادف با شیوع کرونا بود و آقای امیرحسین نوروزی، تهیه‌کننده کار اصرار داشتند که حتماً با شخصیت‌های اصلی حاضر در ستاد جنگ‌های نامنظم گفتگو کنیم، اما شرایط برای پیدا کردن افراد بسیار سخت بود.
با چند نفر در این مستند گفتگو کردید؟
فکر کنم با هفت نفر از افراد اصلی ستاد مصاحبه شده‌است.
مراحل تحقیق سریال چقدر طول کشید؟
سه تا چهار ماه مراحل تحقیق طول کشید.
منابع خاصی برای تحقیق داشتید؟
عملاً مشکل ما این است که در خصوص سال‌های ابتدایی جنگ تحمیلی هیچ اثر مکتوب قابل‌توجهی وجود ندارد. هر چه هست معمولاً برای سال‌های سوم و چهارم دفاع مقدس به بعد است. ما مجبور شدیم، بیشتر اطلاعات را از طریق مصاحبه به دست آوریم. احتمالاً اگر در آینده کسی بخواهد درباره ستاد جنگ‌های نامنظم کتاب بنویسد، به مستند «همرزم» مراجعه خواهد کرد و از داده‌های این مستند استفاده می‌کند.
دسترسی به تصاویر آرشیوی چطور بود، آیا مشکلی برای استفاده از آرشیو صداوسیما داشتید؟
تا جایی که در خاطرم هست ما در این مستند از آرشیو صداوسیما استفاده نکردیم. تصاویر مربوط به مقام معظم رهبری را از طریق دفتر حفظ و نشر آثار به دست آوردیم و مابقی را هم از آرشیو خوب روایت فتح گرفتیم. این را هم بگویم که در دیگر کار‌ها از آرشیو صداوسیما استفاده کرده‌ایم و برخوردشان نسبت به قبل خیلی بهتر شده‌است، به طوری که اگر دقیقاً بدانید که چه چیزی می‌خواهید در اختیارتان قرار می‌دهند.
در «همرزم» یا مستند «خاطرات موتورسیکلت»، شخصیت شهید چمران در حاشیه است، آیا وقت آن نیست که یک مستند جامع درباره این شهید ساخته شود؟
نیاز به ساخت چنین مستندی واقعاً حس می‌شود. البته اینکه در «همرزم» یا «خاطرات موتورسیکلت» شخصیت شهید چمران در مرکز مستند نیست، به دلیل این است که هر کدام از این مستندها درباره یک موضوع خاص تولید شده‌اند. در خصوص شهید چمران هم در همان سال‌های دفاع مقدس، از سوی مستند روایت فتح، چند کار مستند تولید و پخش شده‌است که ما از برخی از تصاویر آن‌ها در «همرزم» استفاده کرده‌ایم، اما کار جدیدی تولید نشده‌است.
«همرزم» سال گذشته رونمایی شده‌بود؟
بله، پارسال در سالگرد شهید چمران برای اولین‌بار از تلویزیون پخش شد.
این مستند در جشنواره‌های فیلم مستند شرکت داشته‌است؟
هدف ما تولید یک مستند برای حضور در جشنواره‌ها نبود، برای همین هم به دنبال آن نرفتیم. ما می‌خواستیم بخشی از وقایع دفاع مقدس را در قالب مستند ثبت کنیم.
در ابتدای گفتگو اشاره کردید که این مستند بخشی از یک مجموعه است، درباره آن مجموعه توضیح دهید.
مجموعه مستند «همت» که دستاورد‌های بزرگ پس از انقلاب را نمایش می‌دهد. مانند «گنج‌نامه» که به روند شکل‌گیری معاونت علمی ریاست جمهوری اشاره دارد، «رؤیای رویان» در خصوص تأسیس مؤسسه رویان و «رزم‌نامه» با موضوع ادبیات فارسی.
به عنوان کارگردان «همرزم» چه چیزی از این مستند برای شما اهمیت ویژه دارد؟
همیشه دوست داشته‌ام که وقایع سال‌های ابتدایی دفاع مقدس را برای مردم بازگو کنم، البته نه از زبان فرماندهان آن زمان که اکنون دارای سمت‌های اجرایی هستند، برای همین در «همرزم» سراغ افرادی رفتیم که الان هیچ سمت اجرایی ندارند. به نظرم روایت این افراد صادقانه‌تر، شیرین‌تر و به واقعیت نزدیک‌تر است.
