سرویس فرهنگ و هنر جوان آنلاین: نادر طالب‌زاده معتقد است: «پل شریدر، نویسنده فیلمنامه «راننده تاکسی» نوشتن آن را برای خودش یک درمان ذکر کرده است و بسیاری از بازیگران این فیلم مانند رابرت دنیرو و جودی فاستر به واسطه نقش‌آفرینی در آن به بازیگران بزرگی تبدیل شده‌اند.» پل شریدر در این دوره از جشنواره جهانی فیلم فجر مهمان ویژه این رویداد هنری است. نادر طالب‌زاده بر این باور است که پل شریدر در موفقیت اسکورسیزی در سینما نقش مهمی داشته است و این همکاری باید همچنان ادامه یابد.
طالب‌زاده در کارگاه کارگردانی ویژه هنرجویان «دارالفنون» سی‌وهفتمین جشنواره جهانی فیلم فجر عنوان کرد: «من امروز می‌خواهم درباره تأثیر زمان بر سینما و تأثیری که سینما بر زمان می‌گذارد، صحبت کنم و اینکه سینما چگونه می‌تواند به زمان شکل دهد. می‌خواهم درباره چهار استاد سینما سخن بگویم که همیشه فوق‌العاده بودند و با حیرت به آن‌ها می‌نگریم. استادانی که نه تنها زمان بلکه هیچ چیز نتوانسته است میزان حیرت و ترس همراه با احترام ما را نسبت به آن‌ها تغییر دهد.»
وی به فیلم «پدرخوانده» اثر فرانسیس فوردکاپولا اشاره کرد و گفت: «زمانی که این فیلم اکران شد، من در امریکا بودم؛ فیلمی که به جنگ امریکا در ویتنام اعتراض داشت و توانست جهان را متحیر خودش کند. در این فیلم تزلزل امریکا به خوبی نشان داده شده است. فیلمی نوستالژیک و فوق‌العاده که امریکای قدیم را نشان می‌دهد و درباره یک گروه مافیایی است که در امریکا به سر می‌برند و نشان می‌دهد که امریکایی‌ها چطور به اقلیت‌های ایتالیایی و امریکایی اجازه داده‌اند که مافیا باشند و پولدار شوند. داستان و فیلمنامه این فیلم بسیار فوق‌العاده است و کاپولا بعد از آن تا مدتی فیلم نساخت.»
طالب‌زاده در ادامه به فیلم «راننده تاکسی» اثر مارتین اسکورسیزی اشاره کرد و یادآور شد: «فیلمنامه این فیلم را پل شریدر نوشته و اسکورسیزی آن را کارگردانی کرده است. پل شریدر نویسنده بااستعداد آن نوشتن این فیلمنامه را برای خودش یک درمان ذکر کرده است و بسیاری از بازیگران این فیلم مثل رابرت دنیرو و جودی فاستر به بازیگران بزرگی تبدیل شدند.»
این تحلیلگر سینما در ادامه فیلم «راننده تاکسی» را یک فیلم با موضوع سینمای متعالی یا به قول شریدر استعلایی توصیف و اظهار کرد: «پل شریدر کتابی با موضوع استعلا در سینما نوشته و این فیلم هم درباره سینمای تعالی‌گراست که اسکورسیزی کارگردانی آن را برعهده گرفته است.»
وی با اشاره به دو فیلم از پل شریدر بیان کرد: «فیلم دیگری که فیلمنامه آن را شریدر نوشته «اولین اصلاح شده» است که فیلم بسیاری خوبی است و سال ۲۰۱۹ نامزد اسکار شد.»
این کارگردان سینما با اشاره به صاحب سبک بودن شریدر بیان کرد: «او فیلم‌های امریکایی را فرانسوی و ژاپنی می‌کند، به طوری که در آخرین کارش از رابرت برسون، برسونی‌تر و از ازو، ازوئی‌تر فیلم ساخته است. او نویسنده‌ای بزرگ و فردگراست و من بسیار خوشحالم که اکنون در ایران حضور دارد.»
شریدر در تاریخ سینما بیرون از زمان ایستاده
طالب‌زاده همچنین فیلم «اولین اصلاح شده» را فیلم بسیار زیبا و صاحب سبک و دارای زمینه توصیف کرد و افزود: «کارگردان این فیلم اگر چه پیر است، اما پشت دوربین می‌ایستد و همچنان فیلم می‌سازد و شریدر در تاریخ سینما، بیرون از زمان ایستاده است.»
وی در ادامه این کارگاه، قسمت‌های کوتاهی از فیلم «پدرخوانده» را برای هنرجویان به نمایش گذاشت و پس از آن گفت: «پدرخوانده فیلمی فوق‌العاده و دارای سبکی بی‌نظیر است که مردم امریکا آن را بسیار دوست دارند. مردم امریکا جز تعداد اندک تا پیش از این فیلم چیزی درباره مافیا و روابط میان آن‌ها نمی‌دانستند. زبان این فیلم بسیار شسته رفته‌تر از تریلر‌هایی است که امروزه ساخته می‌شوند.»
این کارگردان «پدرخوانده» را فیلم بسیار پردردسری ذکر کرد و گفت: «برای ساخت فیلم دردسر‌های بسیاری وجود داشت که یکی از آن‌ها بازیگری مارلون براندو بود و کاپولا توانست مدیران بزرگ هالیوودی را قانع کند که براندو این نقش را بازی کند. براندو پول کمی هم بابت آن گرفت ولی در فروش بسیار موفق ظاهر شد و بازی فوق‌العاده‌ای را به نمایش گذاشت، به طوری که بسیاری سعی دارند از بازی او الگوبرداری کنند.»
این مستندساز با تأکید بر اینکه هر قسمتی از «پدرخوانده» را که ببینید بی‌نظیر است، یادآور شد: «این فیلم در هر جنبه‌ای، فیلم کلاسیک فوق‌العاده‌ای است که خیلی‌ها دیالوگ‌هایش را حفظ کردند و بسیاری آن را بزرگ‌ترین فیلمی می‌دانند که تاکنون ساخته شده است.»
این تحلیلگر و منتقد سینما در ادامه به فیلم «راننده تاکسی» به عنوان یک فیلم استعلایی در سینما اشاره و اظهار کرد: «فیلم «راننده تاکسی» که در سال ۱۹۷۶ ساخته شد، پل شریدر نویسنده آن و اسکورسیزی کارگردان آن بود و من این فیلم را زمانی که در امریکا در زمینه مطالعات سینمایی تحصیل می‌کردم، دیدم و بسیار تحت تأثیر قرار گرفتم.»
وی افزود: «در این فیلم که شریدر و اسکورسیزی با همکاری هم ساخته‌اند، استعلا در سینما را مشاهده می‌کنیم. این فیلم همه را تحت تأثیر قرار داده و درباره یک راننده تاکسی است که می‌خواهد انسان اخلاق مداری باشد.»
شریدر در واقع همان راننده تاکسی است
طالب‌زاده به سخنی از پل شریدر درباره این فیلم اشاره کرد و یادآور شد: «شریدر گفته بود که این فیلم درباره من است و من در واقع همان راننده تاکسی هستم که باعث شد درمان شوم. مردی که می‌خواهد شایسته، نجیب، پاکدامن و با نزاکت باشد، اما مجبور می‌شود تفنگ به دست بگیرد و آدم‌های بدکار را بکشد که چیزی شبیه به کار جهادی کردن است. او جهاد را در فیلم آخرش هم به نمایش می‌گذارد و بسیاری معتقدند که این شخصیت‌ها در فیلم‌های دیگر او نیز در واقع یک نفرند که دارای روحانیت، معرفت و پاک نهادی هستند ولی باید بر سر یک دو راهی دست به انتخاب بزنند.»
در ادامه صحنه‌هایی از فیلم «راننده تاکسی» برای هنرجویان پخش شد و طالب‌زاده درباره آن توضیح داد: «زمان این فیلم مربوط به دورانی است که بسیاری از جوانان از جنگ ویتنام بازگشته‌اند و جویای کار هستند. موضوع جالب دیگر، نریشن فیلم است و تأثیری که نریشن در فیلم دارد. این فیلم جایی است که استعلاگرایی در سینما اتفاق می‌افتد که به قلم پل شریدر است و مشابه فیلم آخر اوست.»
این تحلیلگر سینما همچنین به همکاری میان شریدر و اسکورسیزی اشاره کرد و گفت: «اسکورسیزی و شریدر در چند فیلم با هم همکاری کردند از جمله «گاو خشمگین»، «آخرین وسوسه» و «راننده تاکسی» و من فکر می‌کنم که این همکاری باید همچنان ادامه داشته باشد، چراکه به نظر من پل شریدر در موفقیت اسکورسیزی نقش مؤثری داشته است.»
کارگردان «بشارت منجی» در ادامه به فیلم «آخرین وسوسه مسیح» اشاره و بیان کرد: «زمان اکران این فیلم، من در نیویورک بودم و راهبه‌های کاتولیک این فیلم را کفرگویانه می‌دانستند و معتقد بودند نباید به دیدن آن نشست که البته به دلیل صحنه‌های غیراخلاقی فیلم نبود بلکه به دلیل سکانسی بود که یکی از بحث برانگیزترین سوژه‌های مذهبی بود و این سوژه به سینما راه یافته بود. در این فیلم سکانسی هست که مسیح با پائول دیدار می‌کند و به او می‌گوید که تو دروغگویی. پائول کسی بود که مسیح و مسیحیت را از مسیر اصلی خود منحرف کرد. به طور مثال پائول درباره گوشت خوک آن را حلال دانسته، در حالی که حضرت مسیح آن را حرام کرده بود. موضوع دیگر ختنه است که پائول آن را نادرست و مسیح آن را درست اعلام کرده بود.»
وی افزود: «شریدر این سوژه حساسیت‌برانگیز را می‌نویسد و اسکورسیزی کارگردانی می‌کند. این سوژه بحث‌برانگیز مذهبی بعد‌ها سبب شد که کلیسا به اسکورسیزی حمله کند و اسکورسیزی در مقابل سعی کرد، نقش یک احمق را بازی و اعلام کند شاید من اشتباه کردم و ایمانم ضعیف است و به این ترتیب از این مهلکه جان سالم به در برد.»
طالب‌زاده بیان کرد: «این دقیقاً همان مدلی است که امریکایی‌ها در آن زمان فیلم می‌ساختند و بسیار فردگرایانه است. اسکورسیزی قبل از اینکه بخواهد به مدرسه فیلمسازی برود، قصد داشت کشیش شود و پل شریدر هم که فیلمنامه آن را نوشته، کسی است که زمانی قصد داشت کشیش باشد. بنابراین اگر به گذشته او برگردید، جوانی است که می‌خواست به شدت مذهبی شود و در این فیلم هم کاراکتری است که می‌خواهد با فساد مبارزه کند اگر چه کشیش نیست.»
نظر برسون درباره خدا
دبیر کنفرانس بین‌المللی افق نو، پل شریدر را تحت تأثیر سینمای فرانسه و رابرت برسون دانست و گفت: «می‌خواهم نکته‌ای را که رابرت برسون در سال ۱۹۷۳ درباره خدا گفته است، اینجا بخوانم به این دلیل که پل شریدر به شدت تحت تأثیر برسون قرار دارد. برسون می‌گوید خدا همه جا هست و بیشتر که زندگی می‌کنم بیشتر در طبیعت و در کشورم آن را می‌بینم، وقتی یک درخت را می‌بینم می‌دانم که خدا وجود دارد. می‌خواهم این ایده را بگیرم که ما روح داریم و این روح با خدا در ارتباط است و این را در فیلم‌هایم می‌خواهم بگویم. برسون البته فیلم‌های زیادی نساخته، اما شریدر را تحت تأثیر خود قرار داده است. شریدر می‌خواهد سیر و سلوک انسان برای درک واقعیت زندگی را کشف کند و به زندگی معنا دهد.»
وی در ادامه به فیلم «غلاف تمام فلزی» ساخته استنلی کوبریک اشاره و بیان کرد: «این فیلم ضد جنگ، امریکا را در دهه ۸۰ نشان می‌دهد و جنگ را نقد می‌کند. این فیلم خیلی شجاعانه و هوشمندانه است که انسان‌نمایی امریکایی را نشان می‌دهد که حالا تبدیل به ماشین جنگ شده و کوبریک آن را نقد می‌کند. بخشی‌هایی از این فیلم که درباره ویتنام است، در لندن فیلمبرداری شده است و یک نخبه می‌تواند چنین کاری کند.»
در ادامه این کارگاه، قسمت‌های کوتاهی از فیلم «غلاف تمام فلزی» برای هنرجویان به نمایش درآمد.
دبیر جشنواره مردمی فیلم عمار با اشاره به صحنه‌هایی از این فیلم تأکید کرد: «کوبریک از یک سرباز واقعی برای بازیگری استفاده کرد و زمانی که پایش شکست، همه صحنه‌ها را دوباره بعد از خوب شدن پای او فیلمبرداری کرد. اگر می‌خواهید شاهکار عظیم بسازید باید از اول سکانس‌ها را بسازید و کوبریک این کار را کرد. او در این فیلم نوع آموزش سربازان جنگ ویتنام را به تصویر می‌کشد که از این نظر نیز یک شاهکار است.»
همچنین در این کارگاه، بخش‌هایی از فیلم «اول اصلاح شده» به نمایش درآمد و طالب‌زاده نکاتی را درباره این فیلم مطرح کرد.
وی به نریشن فیلم و صحنه‌هایی که به شدت غیرامریکایی است، اشاره کرد و افزود: «به این فریم‌ها، فریم‌های آکادمیک گفته می‌شود. دوربین ثابت است و به سینمای مینی‌مالیستی نزدیک می‌شود که به نظرم فیلم بسیار شجاعانه‌ای است و فقط یک هنرمند می‌تواند اینطور فیلمبرداری کند و یک فیلم سیال و روان بسازد.»
طالب‌زاده در پایان درباره شریدر گفت: «او ۲۱ فیلم ساخته که بسیاری از آن‌ها خوب نبوده است و البته خودش هم می‌گوید شما می‌توانید فیلم بد بسازید، اما باز برگردید و فیلم خوب هم بسازید.»
