هفته پیش بود که کارشناسان سازمان هواشناسی از ورود سامانه بارشی به کشور خبر دادند. با اینکه پیشبینیهای انجام شده حکایت از وقوع بارندگیهای شدید داشت، اما باز هم مسئولان ۱۰ استان کشور با شروع بارانهای پاییزی غافلگیر شدند؛ غافلگیری که هر سال در آستانه شروع سومین فصل سال تکرار میشود و خسارتهای زیادی به زیرساختهای استانی تا واحدهای مسکونی و مزارع وارد میکند. امسال هم استانهای آذربایجانشرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، خراسان شمالی، زنجان، سمنان، گلستان، مازندران و همدان متأثر از این بیتوجهیها شدهاند.
یکشنبه هفته گذشته بود که مدیر پیشبینی و هشدار سازمان هواشناسی کشور از ورود سامانه بارشی به استانها خبر داد. به رغم اینکه تا حد وظیفه در خصوص شروع بارشهای پاییزی در استانهای شمالی و غربی کشور هشدار داده بود، اما باز هم بارندگیها مشکلات بسیاری را به دنبال داشت. به طوری که اکنون برخی استانهای کشور با مجموعهای از خسارتها روبهرو شدهاند؛ مسئلهای که هر سال رخ میدهد و برنامهای برای جلوگیری از تکرار آن در سالهای آتی نیست. امسال هم این بیتوجهی متولیان برای اصلاح زیرساختها و جلوگیری از وقوع سیل و طوفان گریبان استانهای آذربایجانشرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، خراسان شمالی، خراسان رضوی، زنجان، سمنان، گلستان، مازندران و همدان را هم گرفته است.
سیل هر ساله بلای جان استانها
بارشهای بهاری و پاییزی که در گذشته سفرههای زیرزمینی را سرشار از منابع آبی میکرد، در سالهای اخیر بر اثر برخی بی توجهیها تبدیل به سیلابهایی شده که در مسیر گذر اغلب پلها، محورهای ارتباطی، خانههای روستایی، مزارع و باغات را تخریب میکند. در این راستا کارشناسان حوزه آبخیزداری معتقدند که تخریب جنگلها و مراتع، تجاوز به حریم رودخانهها و برداشت بیرویه شن و ماسه از رودخانهها و قرارگرفتن روستاها در مناطق سیلخیز از مهمترین عوامل تشدید خسارات وارده به مناطق مختلف به دنبال وقوع سیل است.
مسئلهای که با اجرای پروژههای آبخیزداری و آبخوانداری با هدف حفاظت و تقویت آب و خاک، میتواند کمک بزرگی در راستای کاهش خسارات ناشی از سیل باشد. علاوه بر این با توجه به منابع محدود خاک، اجرای چنین پروژههایی کمک بزرگی هم به حفظ خاک به عنوان یکی از ارزشمندترین منابع موجود میکند. منابعی که طی چند سال اخیر با تشدید خشکسالی و وقوع سیلابهای ویرانگر با کاهش نگرانکنندهای روبه رو شدهاست. حالا به رغم اینکه متولیان میدانند که باید در راستای جلوگیری از وقوع سیل و طوفان چه برنامهای داشته باشند، اما بیتوجهی و اهمالکاری هر ساله آنها در اجرای پروژههایی که جلوی خسارات ناشی از سیل و طوفان را میگیرد منجر به این شده که هر سال با یک بارش بهاری و پاییزی خسارتهای متعددی به شهرها و روستاهای کشور وارد شود؛ اتفاقی که با شروع فصل پاییز در ۱۰ استان کشور رخ داده است.
در بین استانهایی که امسال میزبان وقوع حوادثی، چون سیل و طوفان هستند میتوان به استان اردبیل اشاره کرد که سوم مهر سال گذشته نیز در مسیلهای دره رود در بخش مرادلوی آن سیل به وقوع پیوست و ۶ میلیارد ریال خسارت به استان تحمیل کرد. برابر آمار اعلام شده از سوی ستاد مدیریت بحران استان اردبیل، شهرستانهای گرمی، خلخال و مشگینشهر از مناطق سیلخیز استان به شمار میآیند که در کنار دلایلی مانند جغرافیای کوهستانی، تخریب پوشش گیاهی و سرازیری سیلاب به کوهپایهها، پر شدن بستر رودخانهها، ایجاد سازههای غیراصولی و وجود خانههای روستایی و مزارع متعدد در حاشیه رودخانهها نیز از جمله عوامل تشدیدکننده سیل و خسارات ناشی از آن است.
تمام مسیرها باز شدهاند
البته وقوع سیل همیشه به خسارت مادی ختم نمیشود و گاهی مواقع خسارتهای جانی را هم در پی دارد. اتفاقی که همین امسال در استان سمنان رخ داد. در این راستا مدیرکل مدیریت بحران استانداری سمنان میگوید: «سیلاب در شهرستان میامی یک کشته داشت و منجر به مفقود شدن هشت روستایی شده بود که خدا را شکر این هشت نفر به سلامت پیدا شدند.»
ایرج رئیسیان میافزاید: «سیلاب در چهار شهرستان میامی، شاهرود، دامغان و مهدیشهر سبب ایجاد خسارتهایی شده است که برای برآورد شدت خسارات وارده نیاز به زمان بیشتری است.» به رغم اینکه مناطق ارمیان، قدس و زیدر در شرق استان سمنان بیشترین خسارت را از سیلاب اخیر دیدهاند، اما خوشبختانه نیروهای مدیریت بحران و امداد و نجات به سرعت وارد میدان شدند. در کنار اعزام نیروهای امدادی ازجمله هلال احمر برای کمکرسانی به مسافران و روستاییان در راه مانده، مسیرهای بسیاری از جمله مسیرهای منتهی به نیشابور نیز مسدود شده بود که به همت نیروهای امدادی بازگشایی شد.
در این خصوص شهردار شهر بار نیشابور با اشاره به بارش رگباری ۳/ ۳ میلیمتری باران میگوید: «این بارندگیها منجر به انسداد ۲۲ ساعته راه شهر بار به نیشابور شده بود.» حسن پارسا ادامه میدهد: «با وجود تلاشهای بسیار و تماسهای مکرر با عوامل اداره راهداری نیشابور، متأسفانه این اداره هیچگونه همکاری برای باز شدن این مسیر نداشت. از این رو با رایزنی و همکاری بخش خصوصی و تأمین چندین دستگاه لودر این مسیر روز جمعه و پس از ۲۲ ساعت بازگشایی شد.» در استان سمنان نیز به گفته متولیان استانی تمام مسیرهای مسدود شده باز شدهاند و تردد به روال عادی برگشته است. لازم به ذکر است که در استانهای شمالی که در اغلب فصول سال با بارشهای پراکندهای روبه رو هستند هم همچنان حوادثی رخ میدهد.
در این راستا میتوان به قربانی شدن یک نفر در استان گلستان اشاره کرد. از این رو با توجه به شدت خساراتی که هر ساله به مردم استانها وارد میشود، لازم است هرچه سریعتر برنامهای جامع برای تمام استانهای کشور با توجه به شرایط اقلیمی آنها در نظر گرفته شود. لازم به ذکر است که در حال حاضر بر اساس آمار اعلام شده به ۴۴۸ نفر در ۲۱ شهر و روستا خدمات امدادی و درمانی ارائه شده است و همچنان این عملیات امدادرسانی در مناطق سیلزده ادامه دارد.