چای به عنوان دومین محصول استراتژیک گیلان و یکی از نوشیدنیهای پرمصرف همواره طرفداران بسیاری را به سوی خود جلب کرده است. با این حال ارگانیک بودن این محصول سبب شده تا در مقابل چای وارداتی که به لطف اسانس و رنگهای مصنوعی از طعم و رنگ خوبی برخوردار است، رنگ ببازد. با این وجود قیمت بالای چای وارداتی طی چند ماه اخیر سبب آشتی بیشتر مصرفکنندگان خارجی این محصول با نوع داخلی آن شد؛ موضوعی که موجب شد تا رئیس سازمان چای کشور از کاهش واردات چای و افزایش مساحت باغات چای از ۱۷ هزار و ۵۰۰ هکتار به ۲۲ هزار هکتار خبر دهد.
گیلان با داشتن ۹۰درصد باغهای چای ایران، مهمترین استان تولیدکننده چای در کشور محسوب میشود. با این حال طعم و رنگهای فریبنده که در انواع چای خارجی وجود دارد سبب شده تا ذائقه بسیاری از مصرفکنندگان از چای داخلی به سمت نوع خارجی آن تغییر پیدا کند. این مهم سبب شد تا در سالهای اخیر میزان تولیدات چای مازندران و گیلان از ۷۵ هزار تن به ۲۲ هزار تن کاهش یابد و عملاً تولیدکنندگان داخلی را به سمت تغییر کشت یا تولید نکردن این محصول سوق دهد. رئیس مجمع نمایندگان گیلان با تأیید این موضوع میگوید: «میزان مصرف و نیاز کشور در بحث چای سالانه حدود ۱۱۰ هزار تن است در حالیکه میزان تولید چای شمال سال به سال در حال سیر مسیر نزولی خود است.»جبارکوچکینژاد ضعف مدیریتی در صنعت چای کشور را علت بسیاری از این نابسامانیها دانسته و میافزاید: «با وجود اینکه در سالهای اخیر در استانهای شمالی و گیلان بیش از ۶۰ هزار تن چای تولید میشد، اما به علت ضعف مدیریت و برخی علل دیگر این جایگاه با تنزل شدیدی مواجه شد.»
محصولی پرطرفدار در آن سوی مرزها
به گفته کارشناسان، بسیاری از ایرانیان میدانند که درجه کیفی چایی که در شمال کشور تولید میشود به مراتب بیشتر از نوع وارداتی آن است، اما وجود انواع اسانس و رنگهای مصنوعی در انواع وارداتی این محصول سبب شده تا این محصول داخلی کمترین میزان مصرفکننده در کشور را داشته باشد. این در حالی است که ارگانیک بودن چای تولیدی در شمال کشور باعث شده که بسیاری از کشورهای همسایه تمایل بسیاری به مصرف این محصول کاملاً طبیعی و سالم داشته باشند.
آمارها نشان میدهد، میزان صادرات چای در ایران قابلتوجه نیست، اما بخشی از چای ضعیف ایرانی به خارج از کشور صادر میشود به طوری که در سال گذشته از مجموع ۳۱ هزار تن چای تولیدی ۲۷ هزار تن توسط مردم خریداری و بقیه آن صادر شد. این در حالی است که به گفته رئیس سازمان چای کشور بخشی از چای سفید ایرانی (غنچه گل چای)، کیلویی یکمیلیون و ۲۰۰ هزار تومان به کشورهای اروپایی و کشورهای حاشیه خلیجفارس صادر شد.
محمدولی روزبهان با اشاره به اینکه چای تولیدی در شمال کشور بدون سم تولید میشود به همین دلیل عطروطعم چای ایرانی نسبت به چای تولیدشده دیگر کشورها بهتر است، میافزاید: «این مهم سبب شده تا بسیاری از کشورهای اروپایی و منطقه خصوصاً خلیج فارس علاقه بسیاری به چای ایرانی داشته باشند.»
بازگشت رونق به مزارع چای ایرانی
ورود انواع چای خارجی که تنها به لطف انواع رنگ و اسانسها توانسته در میان برخی مصرفکنندگان جا باز کند ازجمله دلایلی است که موجب شده در چند سال اخیر چای ایرانی کمتر در میان خانوادههای ایرانی مورد مصرف قرار گیرد. با این حال گرانی چای وارداتی در کنار کاهش کیفیت این محصول سبب شده تا بسیاری از مصرفکنندگان به استفاده از این محصول کاملاً ارگانیک ایرانی روی آورند. رئیس سازمان چای کشور با تأیید این موضوع میگوید: «گرانی وکیفیت پایین این محصول موجب شده تا واردات کاهش یافته و افزایش مساحت باغات چای از ۱۷ هزار و ۵۰۰ هکتار به ۲۲ هزار هکتار در مزارع چای شمال کشور انجام بگیرد.»
حبیب جهانساز میافزاید: «کشت چای ویژگیهای اقلیمی خاصی را میطلبد. به عنوان مثال در استانهایی که زمستانهای بسیار سرد و تابستانهای بسیار خشکی دارند، قابل کشت نیست. این محصول نیازمند آب فراوان است و به همین دلیل تنها دو استان گیلان و مازندران مستعد تولید این محصول هستند.»در حالی که در سالهای قبل مشکلات ریزودرشت سبب شده بود تا هر ساله از میزان باغات چای در این دو استان شمالی کشور کاسته شود، اما با رفع شدن برخی موانع در کنار کاهش واردات سبب شد تا رونق به مزارع چای بازگردد.
از آنجا که یکی از مشکلات چایکاران دیر پرداخت شدن مطالبات آنهاست لذا این مهم سبب شد تا مبلغ یک میلیارد و ۵۱۶ میلیون تومان از مطالبات به حساب چایکاران واریز شود. این درحالی است که در مجموع ۲۰۰ میلیارد تومانی که باید به حساب چایکاران واریز میشد تاکنون بالغ بر ۱۳۲ میلیارد تومان آن واریز شده است. حبیب جهانساز میافزاید: «افزایش میزان فروش چای خشک از ۱۹ هزار تن به ۲۲ هزار تن، رسیدن حجم تسهیلات پرداختی به کارخانجات از صفر به ۴۵ میلیارد تومان، کاهش واردات چای و افزایش مساحت باغات چای از ۱۷ هزار و ۵۰۰ هکتار به ۲۲ هزار هکتار تنها گوشهای از تحولات حوزه چای در طول فعالیت دولت تدبیر و امید است.»