بررسي چيستي مجلس خبرگان رهبري و نسبت آن با ولي‌فقيه و کارکرد‌هاي آن، از موضوعات بسيار مهمي است که درک آن، نيازمند تأمل و تعمق در اين رابطه است. براي گفتگو در اين زمينه، گروه سياسي انديشکده برهان به سراغ آيت‌الله عباس کعبي رفته است. او که فقيه و حقوقدان برجسته‌ي کشور و عضو جامعه مدرسين حوزه علميه قم و نماينده‌ي مردم استان خوزستان در مجلس خبرگان رهبري است، در اين گفتگو پيرامون مجلس خبرگان به سؤالات ما پاسخ گفته است. گزيده اي از اين گفتگو تقديم حضورتان مي شود؛
وظايف مجلس خبرگان در قانون اساسي چيست و چه کميسيون‌هايي در اين مجلس وجود دارد؟
وظيفه اول خبرگان، تشخيص و تعيين و اعلام رهبر واجد صفات، به‌موجب اصل 107 و 109 قانون اساسي است.
دوم، آمادگي براي تشخيص افرادي که در مظان رهبري هستند. به‌موجب اصل 107 و 109 قانون اساسي و به شرح آيين‌نامه داخلي مجلس خبرگان رهبري، کميسيون اصل 107 و 109 تشکيل شده است.
سوم، تحقيق و بررسي جهت احراز تداوم صفات رهبري، به‌موجب اصل 111 قانون اساسي که براي اين کار، کميسيون تحقيق و بررسي تشکيل شده است.
چهارم، تشخيص ناتوان شدن رهبري يا از دست دادن صفات رهبري يا معلوم شدن فاقد صفات بودن از اول و در نهايت، اعلام انعزال رهبري به‌موجب اصل 111 قانون اساسي که در حيطه شرح‌کار کميسيون تحقيق مربوط به اصل 111 قانون اساسي است.
پنجم، تدوين قوانين و مقررات مربوط به انجام وظايف خبرگان و قانون انتخابات خبرگان در چارچوب آيين‌نامه‌ي داخلي خبرگان و اصلاح آيين‌نامه به‌موجب اصل 108 قانون اساسي که براي اين کار، کميسيون اصل 108 شکل گرفته است.
ششم آمادگي کامل جهت انجام وظايف از طريق اشراف بر اوضاع داخلي و بين‌المللي و فرآيند اداره امور کشور و اعمال ولايت‌فقيه که براي انجام اين مهم، کميسيون سياسي-اجتماعي تشکيل مي‌شود و در هر اجلاس، از شخصيت‌هاي مدعو جهت ارائه گزارش و سخنراني، دعوت ميگردد و گفتگو به عمل مي‌آيد.
هفتم، حراست و پاسداري از ولايت‌فقيه در حوزه مسائل نظري و عملي و صيانت از رهبري در عمل، از طريق بررسي آسيب‌هاي فکري و آفت‌هاي ميداني حکومت ديني و ارائه راهکارهاي عملي براي رفع و دفع اين آسيب‌ها. براي اين کار، کميسيون حراست و پاسداري از ولايت‌فقيه تشکيل شده است. اين‌ها مجموعه وظايف مجلس خبرگان است.
نسبت نهاد ولايت‌فقيه و مجلس خبرگان چگونه است؟
اين سؤال خوبي است. مجلس خبرگان، کارشناس تشخيص و تعيين و مراقبت و صيانت از ولايت‌فقيه است، اما ولايت بر ولي‌فقيه ندارد. از سوي ديگر، چون مجلس خبرگان تجمعي از مجتهدان منتخب مردم و با نفوذ معنوي و در گستره ايران اسلامي است، نقطه پيوند ولايت‌فقيه و رهبري و کانون اصلي بيعت و تجديد بيعت مردم با ولايت‌فقيه محسوب مي‌شود. از طرف ديگر، با توجه به جايگاه رفيع مجلس خبرگان و اعضاي آن، مجلس خبرگان مجلس ولايت‌فقيه است و نقطه‌نظرات مشورتي اعضاي مجلس خبرگان، در فرآيند تصميم‌گيري رهبري تأثير دارد. پيشينه مجلس خبرگان برمي‌گردد به سيره و روش عمل متدينان از آغاز عصر غيبت کبرا تاکنون، در نحوه تشخيص، تعيين و اعلام مرجعيت تقليد شيعه و التزام به احکام شرع از دريچه تقليد.
با توجه به تجربه حضور شما در اين مجلس، براي عملکرد کارآمد اين مجلس، نماينده مجلس خبرگان چه ويژگي‌هايي بايد داشته باشد؟
مجلس خبرگان، مجلسي فعال، کارآمد، بانشاط و روزآمد است. اگر اين ويژگي‌ها را نداشت، دشمنان اسلام و معاندان نظام و جبهه‌ي استکبار و منافقين، براي تضعيف آن و تضعيف ولايت‌فقيه، اقدام نمي‌کردند. اين موضوع بيانگر آن است که مجلس خبرگان، دشمنان را مأيوس کرده است. بنابراين افرادي که لازم است عضو مجلس خبرگان شوند، از لحاظ اجتهاد، هرچقدر درجه علمي بالاتري داشته باشند، بهتر است. شوراي نگهبان تنها اجتهاد حداقلي و آن اجتهاد متجزي را مورد نظر قرار مي‌دهد که در قانون انتخابات آمده است. علاوه بر اين ويژگي درجه‌ي علمي، کسي که وارد مجلس خبرگان مي‌شود، بايد قدرت تشخيص رهبري واجد شرايط را داشته باشد. ازآنجاکه رهبري سه خصوصيت دارد (اول علمي، دوم اخلاقي و تقوايي و سوم مديريتي و بينشي و رفتاري)، نماينده‌ي خبرگان بايد برايندي از صفات رهبري را در حد کوچک‌تر، داشته باشد. ويژگي ديگري که نماينده مجلس خبرگان بايد از آن برخوردار باشد، بينش سياسي و اجتماعي و آشنايي با مسائل روز است. او بايد فعال، بانشاط، کارآمد، داراي اشراف به مسائل داخلي و بين‌المللي و شجاع در تصميم‌گيري باشد و نورانيت و معنويت و بصيرت داشته باشد. نه‌تنها از جايي خط نگيرد، بلکه بايد خط‌دهنده باشد. وابسته به جريان‌ها و گروه‌ها و دسته‌ها نباشد. شأن و منزلت مجلس خبرگان، شأن علمايي و روحاني است. نماينده اين مجلس، بايد وزانت و متانت لازم را داشته باشد. از منزلت، موقعيت و نفوذ کلمه در ميان مردم برخوردار باشد و در ميان حوزه‌هاي علميه، شناخته‌شده باشد. مجلس خبرگان، ظرفيت اجتماعي و سياسي روحانيت را در صحنه اعمال قدرت جهت حاکميت شرع و خدمت به ملت، به صحنه مي‌آورد. کسي که عضو مجلس خبرگان مي‌شود، بايد قدرت اجتماعي روحانيت را افزايش دهد، نه اينکه آن را کم کند.
با توجه به اينکه تأييد صلاحيت کانديداهاي خبرگان در شوراي نگهبان انجام مي‌شود، شبهه دور مطرح ميگردد. اين شبهه را چگونه مي‌توان پاسخ داد؟
تأييد صلاحيت نمايندگان خبرگان به‌عهده فقهاي شوراي نگهبان است، نه کل شوراي نگهبان و اين اختيار توسط خود خبرگان رهبري به فقهاي شوراي نگهبان واگذار شده است. يعني در آيين‌نامه داخلي خبرگان، پيش‌بيني شده است و خبرگان رأي داده‌اند که احراز صلاحيت‌ها به‌عهده فقهاي شوراي نگهبان باشد. اين وظيفه از سوي رهبري، به شوراي نگهبان داده نشده است که اشکال دور ايجاد شود. جواب دوم اينکه نظام‌هاي حقوقي ديگر، مثل نظام رياستي آمريکا و نظام پارلماني انگليس و بلکه دموکراسي ليبرال، اشکال دور صريح گردش ثروت و قدرت را دارد. براي مثال، منصوبان رئيس‌جمهور بايد به اتهام رئيس‌جمهور رسيدگي کنند. اما اشکال دور در فلسفه باطل است. در اعتباريات، حيثيات متفاوت است و اشکال دور ايجاد نمي‌شود و وارد نيست. البته اين بحث مفصلي است.
منبع: رسالت
