زهرا چیذری
سلول‌هاي بنيادي خون بندناف يكي از انواع سلول‌هاي بنيادي است كه قابليت درمان بسياري از بيماري‌ها از جمله انواعي از سرطان و همچنين بيماري‌هاي مغزي نخاعي را در خود جاي داده است، اما آنطور كه مرتضي ضرابي، رئيس بانك خون بندناف رويان مي‌گويد: تنها 5درصد نمونه‌هاي خون بندناف ذخيره شده در بانك‌هاي خصوصي خون بندناف در دنيا براي درمان بيماري احتمالي خود افراد مورد استفاده قرار گرفته است.
در چنين شرايطي در سه بانك عمومي خون بندناف سازمان انتقال خون، رويان و بيمارستان شريعتي تنها 15 هزار نمونه خون بندناف ذخيره شده و در عوض در بانك خصوصي 85 هزار نمونه ذخيره شده است. وقتي 95درصد موارد استفاده از اين سلول‌هاي بنيادي به بيماران نيازمند ديگر مرتبط بوده است، چرا نبايد به جاي توسعه بانك‌هاي خصوصي ذخيره سلول‌هاي بنيادي خون بندناف به سراغ توسعه بانك‌هاي عمومي رفت؟ رئيس بانك خون بندناف رويان پاسخ اين سؤال را اينگونه مي‌دهد: سياست سازمان بهداشت جهاني هم توسعه بانك‌هاي عمومي است، اما بانك عمومي را بايد مراكز خيريه و دولت حمايت كنند، در حالي كه كل حمايت دولت در حد همين 15هزار نمونه بوده و امسال هم هيچ بودجه‌اي جهت تقويت بانك عمومي تخصيص داده نشده است.
هر نوزادي كه به دنيا مي‌آيد به همراه خود اكسير شفابخشي را به ارمغان مي‌آورد. سلول‌هاي بنيادي خون بندناف بي‌آنكه هيچ ضرري به مادر يا جنين برساند مي‌تواند جمع‌آوري شده و در خدمت سلامت در بيايد. به همين خاطر هم خيلي از افراد سلول‌هاي بنيادي فرزندشان را در بانك‌هاي خون بندناف عمومي يا خصوصي ذخيره‌سازي مي‌كنند. بانك خون بندناف خصوصي امكان استفاده از مزاياي اين سلول‌ها را تنها براي خانواده‌اي كه آن را ذخيره كرده‌اند، فراهم مي‌آورد، اما سلول‌هاي موجود در بانك عمومي براي هر بيماري كه تطابق ژنتيكي لازم را داشته باشد، قابل استفاده است. اينجاست كه يك تقابل مهم شكل مي‌گيرد. اينكه ممكن است تا پايان عمر 25 ساله سلول‌هاي بنيادي خون بندناف اين سلول‌ها مورد نياز فردي كه آنها را براي خودش ذخيره كرده قرار نگيرد، اما بيماراني كه با اين نمونه تطابق ژنتيكي داشته باشند، چون اين نمونه‌ها خصوصي است نتوانند از آن استفاده كنند.
غير‌علمي و غير‌اخلاقي
سلول‌هاي بنيادي خون بندناف هم يك عمري دارند. به گفته دكتر ضرابي، رئيس بانك خون بندناف رويان، اين سلول‌ها تا 25 سال قابل نگهداري هستند و بعد از آن دور ريخته مي‌شوند؛ سلول‌هايي كه اگر در بانك عمومي ذخيره شوند مي‌توانند جان كسي را نجات دهند.
وي در‌اين‌باره مي‌گويد: در موارد اينچنيني اغلب خانواده‌ها رضايت داده‌اند تا خون بندناف فرزندشان براي بيمار ديگر مورد استفاده قرار گيرد و در رضايتنامه‌اي كه هنگام قرارداد با خانواده‌ها درباره اين موضوع وجود دارد 57 درصد از آنان رضايت داده‌اند تا در صورتي كه بيماري نياز به اين نمونه‌ها داشت در اختيارش قرار گيرد.
دكتر مهين نيكو‌گفتار، رئيس آزمايشگاه بانك خون بندناف ملي ايران هم به «جوان» مي‌گويد: تجربه 25 ساله دنيا در اين حوزه ثابت كرده است كه ذخيره خون بندناف در بانك‌هاي خصوصي خيلي مصرف كمي دارند و در طول اين سال‌ها فقط چهار يا پنج مورد اتفاق افتاده است و خانواده در برابر خدمتي كه شايد هيچ وقت دريافت نكند، هزينه مي‌پردازد. ضمن آنكه از نظر اخلاقي هم اين روش چندان درست نيست.
بانك خصوصي در خدمت عموم
رئيس بانك خون بندناف رويان با عنايت به حمايت ناچيز دولت از توسعه بانك‌هاي عمومي خون بندناف در گفتوگو با «جوان» مي‌افزايد: ما از ظرفيت بانك خصوصي براي تقويت بانك عمومي استفاده مي‌كنيم و مصوبه داريم از محل درآمدهاي بانك خصوصي سالانه هزار نمونه خون بندناف را در بانك عمومي ذخيره‌سازي كنيم كه تلاش مي‌كنيم تا پايان امسال اين برنامه را اجرايي كنيم.
ضرابي همچنين معتقد است: در اين زمينه مي‌توان از ظرفيت خيران بهره‌گيري كرد. وي هم تصريح مي‌كند: توصيه ما هم اين است كه بانك عمومي تقويت شود. ما موارد متعددي را دراين زمينه داشته‌ايم كه رضايت داده‌اند تا در صورت نياز از نمونه خوني براي درمان ساير بيماران استفاده شود. به طور نمونه موردي بيماري سرطاني در يكي از روستاهاي جيرفت بود كه يكي از خانواده‌ها نمونه خون بندناف فرزندش را به وي اهدا كرد.
وي همچنين مي‌افزايد: برخي خانواده‌ها نيز هستند كه فرزندانشان به سنين 10 - 12 سالگي رسيده‌اند و هيچ مشكلي هم ندارند و به همين خاطر هم نمونه‌شان را به بانك عمومي منتقل مي‌كنند و ديگر هزينه شارژ سالانه را پرداخت نمي‌كنند.
ضرابي با اشاره به هزينه ذخيره‌سازي 5/2 ميليوني ذخيره‌سازي در بانك خصوصي و شارژ 120 هزار توماني آن در هر سال از پوشش برخي بيمه‌هاي تكميلي يا بانك‌ها و وزارت نفت در اين‌باره مي‌افزايد: در صورت همراهي بيمه‌ها مي‌توان ذخيره‌سازي اين سلول‌ها را بيشتر كرد.
ذخيره سلول‌هاي بنيادي خون بندناف هم چيزي شبيه بيمه است؛ بيمه‌اي بيولوژيكي كه مي‌تواند زندگي فرد يا اعضاي خانواده‌اش را نجات دهد، اما همه مرگ‌ها و حوادث بر اثر بيماري‌هايي نظير سرطان نيست، به‌خصوص وقتي بيماري به اين سلول‌ها نياز دارد و مرگ و زندگي‌اش به اين سلول‌ها وابسته است.
خیلی عالیه 
