تحريم‌هاي يكجانبه، زورگويانه و خارج از عرف بين‌المللي به عنوان يك مؤلفه در اقتصاد جهان باعث شده است تا بازيگران عرضه تجارت جهاني را به تكاپو بيندازند و سفرهاي متعدد دوجانبه و نشست‌هاي چندجانبه حكايت از تلاش براي بهره‌برداري بهتر از شرايط موجود را نشان مي‌دهد و همين گمانه‌ها مي‌تواند
نيت‌ها، اهداف و تلاش‌ها را در بازي‌هاي اقتصادي در حوزه بين‌الملل نمايان كند.
خوشبختانه آرام‌گرفتن و واكنش‌هاي حداقلي اقتصاد داخلي از بعد از خروج امريكا و اظهارات پومپئو نشان مي‌دهد تدابير لازم و قابل‌‌توجه دست‌كم تاكنون براي اين موضوع در داخل در نظر گرفته شده، اما برگ تحريم ايران در حوزه اقتصاد بين‌الملل بازيگراني دارد كه هر يك با انگيزه‌هاي اقتصادي و غيراقتصادي براي حداكثركردن سود خود در تلاش هستند.
برخلاف آنچه شرط و شروط سياسي براي ايران مطرح مي‌شود، بسياري از كارشناسان اقتصادي گمانه اصلي در اتخاذ تصميم ترامپ را نه اصلاح رفتار دولتمردان ايراني و تحقق شروط دوازده‌گانه پومپئو، بلكه افزايش قيمت انرژي و جبران بخشي از ناكارآمدي‌هاي اقتصاد امريكا از طريق افزايش توليد نفت و درآمدهاي آن مي‌دانند. اما همين فرضيه به دليل ذي‌نفعاني مانند عربستان و روسيه كه به دنبال فروش بيشتر هستند، مي‌تواند به عنوان مؤلفه‌اي جدي و در قالب همراهان، حاميان آشكار و پنهان تصميم ترامپ را مدنظر قرار دهد. آنچنان كه گزارش جديد نشريه امريكايي «آمريكن كنسرواتيو» از دست‌هاي پنهان لابي ساكت اما مؤثر سعودي و تلاش اساسي اين لابي با خرج‌كردن‌هاي چندين ميليون دلاري براي متقاعد‌كردن دولت ترامپ به خروج از برجام پرده برداشته است. هر چند اين نوع هزينه براي عربستان در صورت تحقق كاهش فروش 300تا يك‌ميليون بشكه‌اي ايران نوعي سرمايه‌گذاري است.
بازي روسيه و عربستان در اوپك
رويترز نيز به نقل از منابع آگاه اعلام كرد: عربستان و روسيه در حال مذاكره براي بالابردن يك‌ميليون بشكه‌اي سقف توليد خود هستند. اين كشورها قصد دارند سقف توليد نفت توافقی كشورهاي عضو اوپك و ديگر كشورهاي توليدكننده غير اوپكي را كه در سال 2016 تعيين شده بود به يك‌ميليون بشكه افزايش دهند. دليل اصلي اين اقدام نيز بالارفتن بيش از حد قيمت نفت عنوان شده است. اين منابع اعلام كرده‌اند با توجه به اينكه كاهش عرضه نفت در قالب اين توافق از سوي كشورها 52درصد بيشتر از ميزان تعيين شده براي توليدكنندگان نفت بوده است، اين افزايش يك‌ميليون بشكه‌اي مي‌تواند همگام با توافق بوده و ناقض آن نباشد. پايگاه خبري بلومبرگ امريكا در گزارشي اعلام كرد، تحت فشار ترامپ، عربستان ترمز را كشيد و مانع افزايش بيشتر قيمت‌هاي نفت شد. روزنامه انگليسي وال‌استريت ژورنال نيز در گزارشي نوشت: روسيه و عربستان براي افزايش توليد نفت به طور مشترك مي‌كوشند و اقدامي كه موجب كاهش شديد قيمت نفت در روز جمعه شد، نشان داد روسيه نقش حساسي در تعيين قيمت جهاني نفت دارد. قيمت نفت خام وست‌تگزاس اينترمديت امريكا پس از اين تصميم 2 دلار و 83 سنت يا 4درصد كاهش يافت و به 67دلار و 88سنت در هر بشكه رسيد. نفت خام برنت درياي شمال نيز با 2دلار و 35سنت يا 3درصد كاهش به بهاي 76دلار و 77سنت در هر بشكه معامله شد.
بازي معافيت تعرفه فولاد با برگ تحريم
در همين حال به نظر مي‌رسد برگ تحريم ايران براي كشورهاي اروپا به محلي براي چانه‌زني در ايجاد معافيت تعرفه فولاد بدل شده است.
صدر اعظم آلمان در سفر رسمي خود به چين به واشنگتن هشدار داده بود كه امريكا بايد براي هميشه اتحاديه اروپا را از تعرفه‌هاي ناعادلانه فولاد معاف كند. وي به طور تلويحي هشدار داد كه اتحاديه اروپا مي‌خواهد ارتباطات اقتصادي خوبي با امريكا داشته باشد اما مسئله لغو دائمي تعرفه‌هاي مذكور موضوعي بسيار با اهميت است. مركل گفت: كميسيون اروپا دست از مذاكرات و رايزني‌ها براي رسيدن به اين هدف برنمي‌دارد و مشورت‌ها در حال انجام است و در انتظار نتيجه هستيم. گايو فونگ سخنگوي وزارت بازرگاني چين گفت: دو كشور درباره تجارت آزاد و مقابله با يكجانبه‌گرايي در حال رايزني هستند و سفر مركل به چين اهميت فراواني دارد. چين نيز در همين ايام از برقراري تراز تجاري با امريكا و امكان واردات بيشتر از امريكا خبر داده و از همين رو حتي ديدار رهبر كره شمالي با ترامپ نيز لغو شده است. احتمالاً بايد اين توافق در همراهي بيشتر چين با امريكا نيز نمود داشته باشد. همچنين روزگذشته از بازگشت ZTE به فضاي اقتصادي امريكا خبري مخابره شد كه نشان مي‌دهد اين شركت چيني فعاليت‌هاي خود را در امريكا با پرداخت 900ميليون دلار از سر خواهد گرفت.
گروه ZTE سال گذشته موافقت كرده بود، حدود ۹۰۰ميليون دلار جريمه پرداخت كند و دفاترش را رو به روي يك مونيتور امريكايي بگشايد. اين جريمه به دليل زيرپا گذاشتن توافق مربوط به حل تحريم‌هاي ايران و كره شمالي بود. اين شركت از ۱۵آوريل كه هدف تحريم دولت امريكا قرار گرفت، بيش از 3ميليارد دلار زيان كرد. اما دولت ترامپ به قانونگذاران اين كشور اعلام كرد پس از موافقت شركت مخابراتي ZTE چين با پرداخت جريمه سنگين و تغييرات مديريتي به توافق رسيده تا اين شركت به كسب‌و‌كارش بازگردد.
بازي تهديد و ارعاب متضرران
در اين ميان شركت‌هاي كوچك و متوسط آلماني كه بيش از 100شركت آنها در ايران نمايندگي دارند، خواستار ناديده‌گرفتن تحريم‌ها براي خود هستند. اين در حالي است كه شركت‌هاي بزرگ و چندمليتي به طور جد از فعاليت در داخل ايران منع شده‌اند و خروج آنها جدي است. برخي نيز مانند پژو ظاهراً موافقت‌هاي اوليه را براي حفظ بازار خود در داخل ايران گرفته‌اند، هر چند كه ليندا جكسون مدير عامل پژو - سيتروئن گفته است: محتاط هستيم، ولي سياست در قبال ايران تغيير نكرده است. ظاهراً جدي‌ترين كشور و اقتصاد خارجي كه قصد ادامه تجارت و سرمايه‌گذاري در ايران را دارد، آلمان و شركت‌هاي آلماني است كه در دوران تحريم ضرر چندميلياردي را متحمل شده و پس از برجام نيز به سرعت حجم مبادلات خود را به نفع كشورش بالا برده است، اما اين روزها از يك‌سو سفير امريكا در آلمان شركت‌هاي آلماني را تهديد كرده و گفته است: شركت‌ها بين تجارت با امريكا يا ايران يكي را انتخاب كنند. همچنين عربستان خريد دولتي از شركت‌هاي آلماني را محدود كرده و براي اين منظور دستور صادر كرده است.
دهلي‌نو از طمع نفتي عربستاني‌ها
پرده برداشت
به نظر مي‌رسد، بيشترين تمركز بازيگران خارجي روي نفت و قيمت آن متمركز است، زيرا در حالي كه اسپوتنيك عواقب خروج امريكا را از توافق هسته‌‌‌اي ايران افزايش قيمت نفت خام به ۱۰۰دلار در آينده پيش‌بيني كرده دهلي نو از تأثير طمع نفتي عربستان بر مسائل داخلي‌اش نگران است. به گزارش «روزنامه تايمز او اينديا»، طمع عربستان براي گران‌كردن نفت باعث نگراني هند شده است. اين روزنامه نوشت: نخست‌وزير هند كه در سال‌هاي گذشته از امتياز كاهش قيمت نفت براي پيش‌بردن سياست‌هاي حزب خود سودجسته بود، اكنون با تلاش عربستان براي عبور قيمت نفت از مرز 80دلار در هر بشكه با چالش گران‌شدن نفت و در پي آن تضعيف منابع مالي دولت مواجه شده است. اكنون با افزايش قيمت نفت خام دولت هند تحت فشار قرار گرفته و مجبور است به رغم كاهش درآمد خود قيمت براي مصرف‌كنندگان سوخت را كاهش دهد. اين روزنامه در ادامه نوشت: در حالي كه عربستان سعودي اشاره مستقيمي به قيمتگذاري مورد نظر خود براي نفت نكرده است، اما بلومبرگ براساس گفته‌هاي منابع آگاه عربستاني گزارش داده كه عربستان سعودي خواهان افزايش قيمت نفت خام بالاتر از 80دلار براي حمايت از ارزش سهام شركت نفت ارماكو پيش از به فروش گذاشتن عمومي سهام آن مي‌باشد. بنابراين به نظر مي‌رسد، تصميم خروج ترامپ نه فقط نقش عربستان را جدي كرده، بلكه در تغييرات سياسي هند هم مؤثر خواهد بود.
طلاي جهاني گران مي‌شود؟
فوربس در تحليلي نوشت: تحريم‌هاي اخير اعلام شده از سوي امريكا عليه ايران احتمالاً موجب افزايش قيمت طلا خواهد شد. استدلال اين رسانه بر اين پايه استوار است كه تحريم‌هاي امريكا عليه ايران نه تنها همكاري‌هاي تجاري شهروندان امريكايي با ايران را ممنوع مي‌‌کند، بلكه استفاده از هرگونه مؤسسه مالي مرتبط با بانك‌ها و سيستم مالي امريكا را در زمينه همكاري با ايران تحت فشار قرار مي‌دهد. با توجه به اينكه سيستم بانكي در اكثر كشورهاي غربي از درهم تنيدگي بالايي برخوردار است، تحريم‌هاي دولت امريكا عملاً استفاده از هرگونه بانك بزرگ براي تجارت با ايران را ممنوع مي‌‌کند، اما شايد مهم‌ترين عاملي كه مي‌تواند موجب افزايش قيمت طلا به دليل تحريم‌ها شود، اين است كه دولت ايران به خوبي توانايي فروش نفت در برابر طلا را دارد. اكنون به نظر مي‌رسد كه ايران ممكن است اين بار مستقيماً اقدام به فروش نفت در برابر طلا كند، زيرا ارزش لير تركيه اخيراً به دليل سياست‌هاي دولت اين كشور به شدت كاهش يافته است. به گفته مؤسسه سي‌پي‌ام، اين بدان معناست كه احتمالاً تقاضا براي طلا افزايش خواهد يافت و نتيجه اين افزايش تقاضا موجب رشد قيمت جهاني طلا خواهد شد.
بازي خوشبينان و بدبينان عرصه اقتصاد جهاني
در اين ميان، اما برخي نهادها و شركت‌هاي اثرگذار در عرصه جهاني نيز بسته به نوع نگاه خود نسبت به تصميم ترامپ موضع گرفته‌اند و چشم‌انداز آن را توصيف مي‌كنند. تحليل بلومبرگ حاكي از آن است كه تحريم‌هاي امريكا مثل قبل كارايي ندارد نويسنده نوشته است: اكنون كه بازيگران بزرگ جهاني، انگيزه كافي براي يافتن راه‌هاي دورزدن هژموني دلار را يافته‌اند، هيچ دليل فني‌اي وجود ندارد كه نتوانند در اين كار موفق شوند. به‌گفته جارت بلانك، يك تحليلگر ارشد بنياد كارنگي كه در دولت اوباما از مقامات ارشد وزارت امور خارجه امريكا بود: «دولت فعلي امريكا مثل يك انسان مست و لايعقل از اهرم تحريم‌ها استفاده مي‌كند. آنها درك نمي‌كنند كه كارايي اين ابزار محدود و شكننده است.»
نكته قابل توجه اينجاست، مهم‌ترين واكنش‌ها به تحريم‌هاي امريكا از جانب دولت‌هايي كه هدف تحريم قرار مي‌گيرند، صورت نمي‌گيرد. تصميمات كليدي در مورد تبعيت يا سرپيچي از اين تحريم‌ها توسط بازيگراني اتخاذ مي‌شود كه از قدرت اقتصادي بالايي برخوردارند؛ (چين و اروپا). به عنوان مثال مقامات فرانسوي در واكنش به اقدامات برجامي امريكا گفته‌اند، اجازه نخواهند داد امريكا به ژاندارم اقتصادي جهان تبديل شود. اما نقطه مقابل اين نوع نگاه معمولاً از سوي دولت‌هايي كه تجارت خارجي كشورشان در اثر تحريم كشور ثالث متضرر شده، شركت‌هاي چندمليتي هستند. به عنوان مثال بارها مدي توتال از اينكه نمي‌تواند مقابل فشارهاي امريكا مقاومت كند، گلايه كرده يا رئيس بزرگ‌ترين شركت تاجر نفتي دنيا گفته است: در نهايت كسي با تحريم‌هاي امريكا عليه ايران مقابله نمي‌كند!
«يان تيلور»، رئيس شركت ويتول روز جمعه، در همايش اقتصادي سن‌پترزبورگ درباره اقدام دولت‌هاي اروپايي براي مقابله با تحريم‌هاي امريكا بعد از خروج واشنگتن از برجام گفت: «براي ما، اين يك چالش واقعي است.» او با بيان اينكه پرسش‌هاي بدون پاسخ زيادي درباره واكنش اروپا به بازگشت تحريم‌ها عليه ايران و ايستادگي بانك مركزي اروپا در برابر اقدامات «دونالد ترامپ»، رئيس‌جمهور امريكا وجود دارد، گفت: «من شخصاً فكر مي‌كنم هيچ‌كدام از ما نمي‌توانيم با آن مقابله كنيم.»
ترامپ درباره تحريم ايران تجديد نظر كند
رئيس صندوق بين‌المللي پول خواهان بازبيني سياست‌هاي امريكا و تجديدنظر درخصوص اقدامات تحريمي اين كشور عليه ايران و روسيه شد. كريستين لاگارد تصريح كرد: سياست‌هاي امريكا در خصوص ايران و روسيه بايد تغيير كند، چراكه هدف امريكا از اين تحريم‌ها مشخص نيست.
بازي با فيتيله انفجار بحران اقتصادي در جهان
اما در ميان همه اين تحليل‌ها، روزگذشته پوتين از نظريه فاجعه بارتري در پي اعمال تحريم‌ها براي اقتصاد جهان رونمايي كرد و گفت: سياست‌هاي يكجانبه امريكا جهان را با بحران اقتصادي مواجه مي‌كند. پوتين با تحريم‌هاي يكجانبه، سياست‌هاي اقتصادي محافظه‌كارانه و تعرفه‌گرايي امريكا مخالفت كرد و آن را نقض قوانين جهاني دانست كه راه‌اندازي آنها سال‌ها زمان برده است. وي همچنين گفت: جهان با بحران اقتصادي روبه‌رو خواهد شد كه تا حالا نديده است.
