محمد‌جواد اخوان
برگزاري همه‌پرسي تجزيه‌طلبانه در شمال عراق، نشان داد كه خيال‌هاي خام سلطه‌گران بين‌المللي در طرح‌هايي همچون «خاورميانه بزرگ» و بالكانيزه كردن منطقه غرب آسيا همچنان در دستور كار قرار دارد. در اين ميان حمايت آشكار و بي‌پرده صهيونيست‌ها از اين اقدام جاي هيچ‌گونه ابهامي نمي‌گذارد كه چنين برنامه‌هايي از كجا آب مي‌خورد؟ اما واقعيت آن است كه توطئه موج‌آفريني تجزيه‌طلبانه كه شروعش از شمال عراق است، عملاً راه به‌جايي نخواهد برد. از جمله دلايل عقيم ماندن اين طرح، مي‌توان به موارد ذيل اشاره كرد:
نخست، تشكيل دولت كردي چه در چارچوب قلمرو اقليم كردستان عراق و چه فراتر از آن با چالشي جدي مواجه است و آن «محدوديت ژئوپليتيكي» است. اين منطقه هيچ‌گونه دسترسي به آب‌هاي آزاد بين‌المللي ندارد و با توجه به عدم موافقت كشور همسايه، عملاً به سمت انزواي تمام‌عيار خواهد رفت. با توجه به اينكه اين منطقه ظرفيت خودكفايي همه‌جانبه اقتصادي را ندارد و محتاج روابط تجاري و اقتصادي با جهان خارج است، عملاً اين حصار ژئوپليتيكي موجود، زمينه براي استقلال‌طلبي را از ميان مي‌برد. در همين چندروزه كه تنها بخشي از مرزهاي اقليم بسته شده، صف‌هاي طويل جايگاه‌هاي بنزين اين ضعف ساختاري و اساسي اين منطقه را به‌خوبي نشان مي‌دهد.
البته گفتني است طراحان بالكانيزه‌كردن منطقه ايده‌اي براي حل مشكل دسترسي جغرافيايي اين منطقه نيز در سر دارند و آن جابه‌جايي جمعيتي در شمال غرب سوريه و ايجاد راهگذري كردي براي اتصال منطقه كردستان سوريه به درياي مديترانه است كه البته اجراي اين طرح در صورت امكان‌پذيري چندين سال طول مي‌كشد. البته با توجه به موفقيت‌هاي چشمگير محور مقاومت در جنگ داخلي سوريه و نيز عدم موافقت ترك‌ها با تشكيل دالان كردي، ممكن بودن چنين طرحي نيز در هاله‌اي از ابهام قرار دارد.
ديگر آنكه اكنون علم استقلال‌خواهي بر دوش شخصي همچون «مسعود بارزاني» قرار دارد كه توانايي رهبري چنين حركت پرهزينه‌اي را ندارد؛ چراكه اولاً جناح بارزاني رقيب سرسختي چون اتحاديه ميهني را دارد كه در نيمي از مناطق كردنشين عراق ذي‌نفوذ است، ثانياً نارضايتي‌هاي زيادي از دستگاه فاسد مديريتي اقليم وجود دارد كه نمونه بارز بروز آن در اعتراضات سال 2011 قابل‌مشاهده است. علاوه بر اينها حكومت فعلي اقليم نه حكومتي مردم‌سالار كه حكومتي طايفي و قبيله‌اي است. با توجه به وجود نحله‌ها، طوايف و جريان‌هاي مختلف فعال در كردستان عراق و فراتر از آن، عملاً جناح بارزاني نمي‌تواند پرچمدار استقلال منطقه كردنشين باشد. شايد بتوان ادعا كرد كه بيروني كردن تهديد خصوصاً در مواجهه با داعش يا غيريت‌سازي با بغداد اين فرصت را در اختيار اربيل قرار داده است تا با مسئله‌سازي جمعي بر موج نارضايتي‌ها تا حدي و البته به‌صورت موقت فائق آيد.
علاوه بر اينها كيست كه نداند تقسيم كشورهاي منطقه به كشورهاي كوچك‌تر و ميكروسكوپي شدن قدرت، علاوه بر آنكه به گسترش هرج‌ومرج‌طلبي در منطقه و باز شدن هرچه بيشتر پاي قدرت‌هاي سلطه‌گر فرامنطقه‌اي مي‌انجامد، سطح منازعه و بي‌ثباتي را افزايش مي‌دهد. به‌نظر مي‌رسد برنده چنين روندي امريكا و رژيم‌صهيونيستي هستند و بازنده واقعي اين بازي ملت‌هاي منطقه‌اند. بي‌ترديد حاكمان منطقه هرقدر هم كه از جهت‌گيري دولت مركزي عراق ناراضي باشند از اين واقعيت مطلع‌اند و درنهايت بازيگران تعيين‌كننده‌اي همچون همسايگان شمالي و غربي اقليم مهم‌ترين مانع در برابر چنين سناريويي خواهند بود.
از سويي تا پيش‌ازاين تجزيه‌طلبان كرد مي‌كوشيدند با وجود نيروهاي پيشمرگه و شبه‌نظاميان همسو با خود را به‌عنوان ابزار مهم اقتدارآفريني و احياناً استقلال‌طلبي معرفي كنند، اما تهاجم گروهك تكفيري داعش به عراق اين ادراك را متزلزل نمود. همگي به ياد داريم كه در روزهاي اوج جولان داعش در عراق چگونه مركز سلطه بارزاني در اربيل تهديد مي‌شد و واهمه‌اي سراسر اقليم را فراگرفته بود و اگر نبود ايستادگي و پشتيباني محور مقاومت و جمهوري اسلامي ايران، شايد اكنون ديگر از حكومت خودگردان اقليم كردستان خبري نبود تا چه برسد به برگزاري همه‌پرسي و ادعاي گزافه‌اي چون تجزيه‌طلبي. اين داعشي كه لرزه بر ياران بارزاني افكند، همان داعشي است كه توسط حشدالشعبي از عراق بيرون انداخته شد. اعلام استقلال از حكومت مركزي عراق نيازمند توانمندي‌اي است كه امروز در شمال عراق وجود ندارد. بدين‌ترتيب مي‌توان گفت فارغ از نتيجه اعلامي همه‌پرسي، در صحنه ميداني ما به ازايي خارجي نخواهد يافت.
البته نمي‌توان انكار كرد كه اصل طرح تجزيه‌طلبي، به تكميل پازل ديرين سلطه گران براي ايجاد تفرقه و مشغول‌سازي دروني كشورهاي منطقه و جهان اسلام كمك مي‌كند. اگرچه همان‌گونه كه اشاره شد آرزوي بارزاني و همفكرانش براي تجزيه‌طلبي، خيال خامي بيش نيست، اما همين‌كه توان و تمركز مسلمانان صرف منازعه‌اي چنين بيهوده و بي‌نتيجه باشد، رضايت و آسودگي صهيونيست‌ها را به دنبال خواهد داشت.
