بر اساس تصميماتي كه از سوي مسعود بارزاني در
اقليم كردستان عراق اتخاذ شده است، اين منطقه در 25 سپتامبر برابر با سوم مهرماه
سال جاري، به دنبال همه پرسي براي استقلال اين منطقه است. ناگفته پيداست كه اين
تصميم و بحث استقلال كردستان تاثيرات عميقي در سه سطح ملي در عراق، منطقه اي و بين
المللي خواهد داشت.
از طرفي ديگر در صورت به وقوع پيوستن همه پرسي
در اين منطقه مي توان انتظار داشت كه پاسخ مثبت باشد به اين دليل كه كردهاي منطقه
مدت زمان زيادي است كه به دنبال استقلال و ايجاد كشوري مستقل هستند. البته هنوز
اين چشم انداز را روشن نكرده اند كه چگونه كشور را اداره خواهند كرد و با اختلافات
داخلي كردي – كردي چه خواهند كرد. به اين دليل كه بين گروه ها و شخصيت هاي مختلف
كرد كه از توان تاثيرگذاري برخوردار هستند، اختلافات فراواني وجود دارد. از اين
منظر اين قوم حتي اگر به خواسته خود برسند در داخل با مشكلات زيادي مواجه خواهند
شد و حتي مي توان گفت در آينده دچار جنگ داخلي خانماسوز مي شوند كه خود عليه خود
اقدام مي كنند. جداي از اين مسئله در نوع ارتباط گيري با دنياي خارج نيز با
مشكلاتي مواجه خواهند شد كه قادر خواهد بود مشكلات اين قوم را چند برابر كند.
در كنار اين مسئله كردها براي استقلال خود با
مسائل جدي مواجه هستند ابتدا اينكه دولت مركزي عراق و عمده احزاب، گروه ها و شخصيت
هاي حاضر در اين كشور مخالف جداي اقليم و استقلال آن هستند. حتي در اين شرايط كه
عراق با مسئله نفوذ داعش مواجه شده اين حس وجود دارد و حتي تقويت شده است.
دولتمردان، نظاميان و نيروهاي مردمي عراق در بدترين شرايط توانستند موصل را از دست
داعش خارج كنند و براي آزادسازي همه مناطق مرزي و خاكي خود هنوز مصمم هستند بنابراين
ساده نيست كه چنين روحيه وطن پرستي را در سطح كلان به آساني كنار گذاشت و بخشي از
خاك آن را جدا كرد. در اين زمينه علي پاپير، رئیس جماعت اسلامی
کردستان عراق نيز جداسازي اقليم را چاره كار عراق ندانسته است.
از طرفي در سطح منطقه اي بحث كردها نگراني هايي را
در بين كشورهاي همسايه بخصوص تركيه ايجاد كرده است. تركيه نه تنها همچون مرز سوريه
قصد ديواركشي در مرز عراق و حتي ايران دارد، بلكه تهديد كرده است كه در صورت
استقلال كردستان عراق از ابزار نظامي استفاده خواهد كرد. بر اساس آمار موجود بيش
از 20 ميليون كرد در تركيه زندگي مي كنند كه به لحاظ هاي مختلف، تركيه را نگران
استقلال كردها كرده است. بنابراين آنكارا از مخالفان جدي اين همه پرسي است به همان
نسبت تهران و دمشق مخالف آن هستند. در ميان كشورهاي عرب منطقه نيز ديده مي شود كه
برخي از كشورها مخالفت خود را عليه استقلال كردها ابراز مي كنند. نگاه عمومي اين
است كه تجزيه و كوچك سازي هر يك از كشورهاي منطقه منافع رژيم صهيونستي را تامين
خواهد كرد. به همين دليل تل آويو يكي از جدي ترين حاميان اين طرح است. به اين دليل
كه طي سال هاي گذشته بخصوص پس از حمله سال 2003 امريكا به عراق به شدت در اين
منطقه نفوذ كرده است.
به همان نسبت غرب نيز حامي اين همه پرسي است.
اگر چه امريكا در تازه ترين موضع خود مخالفتي از خود نشان داده است اما اولين طرح
هاي جداسازي اقليم و حتي تجزيه عراق در امريكا تنظيم شد و در سال 2006 براي نخستين
بار از سوي جو بايدن، معاون وقت رئیس جمهور آمریکا مطرح شد. در ميان كشورهاي اروپايي، انگليس بيش از هر كشوري
از طرح همه پرسي و تجزيه عراق حمايت مي كند كه مي تواند در راستاي حمايت از امنيت
رژيم صهيونيستي باشد. به همين مناسبت «کمیته روابط خارجی پارلمان
انگلیس در خصوص اقلیم کردستان در سال 1393 اعلام کرد که امکان استقلال کردستان عراق در میان مدت وجود دارد.» اما به طور كلي تحولات سال هاي اخير منطقه نشان
مي دهد كه اروپا نه تنها مخالفتي با استقلال كردها ندارد بلكه يكي از مهمترين
دلايل تنش بين اروپا و تركيه، به مسئله كردها و كردستان بازمي گردد.
اين در حالي است روسيه با توجه به رويكردهاي
سياسي منطقه در حال حاضر مخالف اين طرح است زيرا احتمال مي دهد هر گونه اقدامي در
اين زمينه مي تواند در سوريه تاثيرات بلند مدت داشته باشد كه سياست هاي مسكو را
تحت تاثير قرار دهد.
از اين منظر ديده مي شود بحث همه پرسي اقليم
كردستان عراق فضاي رقابتي را ايجاد كرده كه سطوح مختلف را از خود متاثر ساخته است
و حتي اگر همچون سال 2014 كه همه پرسي برگزار نشد، اين بار نيز چنين اتفاقي رخ
دهد، در بلند مدت بار ديگر چنين تنشي را ايجاد خواهد كرد بنابراين لازم است دولتمردان
منطقه بخصوص كشورهايي كه از اين رويكرد تاثيرات منفي مي پذيرند، راهبردي بلندمدت
براي آن اتخاذ كنند.
