محمدجواد اخوان
تيرماه در تقويم انقلاب اسلامي يادآور حوادث مهمي است که از جمله آن فتنه تلخ تيرماه 1378 است. اکنون که حدود دو دهه از وقوع آن فتنه مي‌گذرد، هنوز جاي تحليل‌هاي بسياري از زواياي ناگفته و ناپيداي آن باقي است، براي مثال اين حادثه را نبايد در چند جنجال سياسي، همچون توقيف روزنامه سلام يا تجمعات کوي دانشگاه تهران جست‌وجو کرد، بلکه خاستگاه آن را بايد در يک فرآيند تحليل روند ريشه‌يابي نمود.
فرآيندي که در تيرماه 1378 به يک صحنه‌آرايي خياباني انجاميد، تحولي خزنده بود که در سال‌هاي دهه دوم انقلاب اسلامي آغاز گرديد. نظام سلطه که يک دهه به‌کارگيري قدرت سخت و نيمه‌سخت را براي فروپاشي نظام اسلامي بي‌نتيجه مي‌ديد، بهره‌گيري از فرآيند جنگ نرم را براي فروپاشي نظام از درون در دستور کار قرار داد. فرآيندي خزنده که در سال‌هاي پس از ارتحال حضرت امام به دنبال چند هدف عمده و راهبردي بود: نخست: استحاله نخبگان و بخشي از جامعه و جابه‌جايي در ارزش‌ها و عناصر گفتماني و دوم: ايجاد و تشديد شکاف‌هاي اجتماعي. در هدف نخست تهي‌سازي انقلاب اسلامي از درون با يک فرآيند تغيير گفتماني و ارزشي دنبال مي‌شد تا با تشديد زاويه بخشي از نخبگان و آحاد جامعه با آرمان‌هاي اصيل انقلاب، عملاً جمهوري اسلامي دچار چالشي جدي از درون گردد. در هدف دوم طراحان و استراتژيست‌هاي سرويس‌هاي اطلاعاتي غرب با مطالعه گسل‌هاي احتمالي موجود در جامعه ايراني، تلاش مي‌كردند آنها را يکي‌يکي فعال و عليه انقلاب اسلامي مشتعل سازند.
فرآيند تدريجي و خاموش جنگ نرم در طول سال‌هاي 1368 تا 1376 رخنه‌هايي عظيم را در سبک زندگي و فرهنگ عمومي جامعه ايراني شکل داد. در سال‌هاي پس از دوم خرداد 1376، با دستور کار قرار گرفتن راهبردهايي همچون «فتح سنگر به سنگر» و «فشار از پايين و چانه‌زني در بالا» تلاش گرديد از گسل‌هاي شکل‌گرفته در جامعه در جهت بهره‌برداري سياسي و امتياز‌گيري از نظام اسلامي استفاده گردد. در اين سال‌ها، بخشي از افکار عمومي، خصوصاً نسل جوان دانشجو دانسته يا نادانسته به ابزار قدرت‌طلبي و پيگيري مطامع سياسي تجديدنظرطلبان تبديل‌شده بودند.
فتنه‌ها بر شکاف‌هاي اجتماعي استوار شده است و اصولاً فتنه‌گران به دنبال تشديد اين شکاف‌ها هستند. شکافي در فتنه تيرماه 1378 دشمن به دنبال تشديد آن بود و جدايي مردم از حاکميت را تعقيب مي‌کرد.
از اين منظر مي‌توان 23 تير 1378 را نقطه عطفي در تاريخ انقلاب اسلامي به شمار آورد. تلاش 10 ساله دشمن در روزهاي دشمن‌شادکن 18تا 22 تير دو هدف راهبردي پيش‌گفته را طلب مي‌کرد. با اين حال حضور يکپارچه و حماسي امت در 23 تير هم باطل‌السحر اين طراحي پيچيده بود و هم الگوي حقيقي امام- امت در جامعه اسلامي را بار ديگر به نمايش گذاشت. 23 تير نشان داد دشمن در محاسبات خود هنوز دو عامل بزرگ را فهم نکرده است: اول جايگاه بي‌بديل و ناشناخته ولايت‌فقيه و دوم عمق ايمان و عظمت ملت ايران.
رهبر معظم انقلاب در تبيين اين مسئله مي‌فرمايند: «دشمنان ما تصور مي‌کردند با رحلت امام، آغاز فروپاشي اين نظام مقدس کليد زده خواهد شد. آنها خيال مي‌کردند امام که رفت، به‌تدريج اين شعله خاموش خواهد شد، اين چراغ خاموش خواهد شد. بعد، مراسم تشييع جنازه امام، آن احساسات مردم، آن حرکت عظيم مردم در حمايت از کاري که خبرگان کردند، اينها را مأيوس کرد. يک برنامه‌ريزي 10 ساله کردند... 10 سال بعد اميدوار بودند که نتيجه بدهد. سال 78 که آن حوادث پيش آمد، آن کسي که اين حوادث را خنثي کرد، مردم بودند. روز بيست و سوم تير سال 78 مردم آمدند در خيابان‌ها، توطئه دشمن را که سال‌ها برايش برنامه‌ريزي کرده بودند، در يک روز باطل کردند.»
در اينجا مي‌توان به نکته‌اي اساسي در فهم عميق از انقلاب اسلامي دست يافت و آنکه علت مبقيه انقلاب همان علت محدثه آن است. به اين معنا که همان عاملي كه در شکل‌گيري اين نهضت نقش اصلي را داشت در دوام و استمرار آن نيز نقش‌آفرين اصلي است. علت محدثه انقلاب اسلامي را در سه رکن ولايت امر، ايمان عميق ملت و حضور حماسي آنان در تبعيت از ولي خدا مي‌توان جست‌وجو نمود. همين علت در بقاي انقلاب نيز نقش اصلي را داشت و 23 تير و روزهايي همچون 9 دي و... دليل‌هايي روشن بر اين ادعاست.
معظم‌له در ادامه به تکرار همين فرآيند در ماجراي فتنه 88 اشاره مي‌فرمايند: «آن روز گذشت. موج دوم، باز يک برنامه‌ريزي 10 ساله بود تا سال 88. به نظرشان فرصتي به دست مي‌آمد. به خيال خودشان زمينه‌ها را آماده کرده بودند. مطالباتي هم مردم داشتند - مردمي که وابسته به نظام هستند، وفادار به نظام‌اند - فکر کردند از اين مطالبات بتوانند استفاده کنند؛ لذا آن قضاياي سال 88 به وجود آمد. دو سه ماه تهران را متلاطم کردند - البته فقط تهران را - دو سه ماه توانستند دل‌ها و ذهن‌ها را به خودشان مشغول کنند. اينجا هم مردم آمدند توي ميدان. بعد از آنکه باطن‌ها ظاهر شد، در روز قدس مردم ديدند که اينها حرف دلشان چيست، در روز عاشورا فهميدند که اينها عمق خواسته‌هايشان تا کجاست، مردم عزيز ما به ميدان آمدند و حماسه 9 دي را به راه انداختند. نه‌فقط در تهران، بلکه در سراسر کشور، ميليون‌ها نفر در روز نهم دي، بعد هم بلافاصله در 22 بهمن آمدند توي ميدان، غائله را ختم کردند. اين، هنر مردم است. درود به مردم ايران. درود به ملت مؤمن و مبارز و بصير و آگاه ايران. ان‌شاءالله به توفيق الهي، مردم همين راه را و همين خط را و همين آرمان را و همين عزم و همت را تا آخر ادامه خواهند داد.»
