حال و هواي اين روزها مصلاي تهران دوباره كتابي شده است. هرچند مثل ايام نمايشگاه بين‌المللي شاهد حضور گسترده و انبوه مردم و علاقه‌مندان به كتاب نيستيم اما آن جمعي كه به اين همايش فرهنگي مي‌روند علاقه‌مندان ثابت وكتابخوان‌هاي حرفه‌اي اين حوزه به شمار مي‌روند و البته علاقه‌مندان معمولي كتاب و جست‌وجوگران و برخي از اقشار هم ممكن است به اينجا سرك بكشند و طبق معمول جماعتي هم با اين گونه مقولات كلاً بيگانه‌اند! چنانكه در زمان جنگ هم با جنگ بيگانه بودند. امروز هم كاري با اين جور جنس‌ها و محصولات ندارند و در ايران ديگري زندگي مي‌كنند. اگر در محافل روشنفكري و البته روشنگرنما از آثار دفاع‌مقدس و كتاب‌هاي منتشره اين عرصه سخن به ميان آوري، نگاه عاقل اندر سفيهي به تو مي‌اندازند و آنچنان به تو خيره مي‌شوند كه از گفته و كرده‌ات پشيمان شوي! اما اين پز و ژست توخالي كه بيشتر از بي‌تعصبي و بي‌هويتي برمي‌خيزد چندان نمي‌تواند محلي از اعراب داشته باشد. چه اينكه رزمندگان و سلحشوران ما در همان ايام جنگ هم از بازگشت به شهرها بيزار بودند چراكه شهر را خالي از عشق و شور و سرمستي مي‌دانستند و صد البته اگر مي‌خواستند مثل اين جماعت بينديشند امروز نه از ايران نشاني بود نه از ايراني! بگذريم! چهارمين نمايشگاه ملي كتاب دفاع‌مقدس پس از اصفهان، مشهد و شيراز امسال به تهران رسيده و اين روزها مصلا جولانگاه آثار مكتوب دفاع‌مقدس شده است. آثار به نمايش درآمده در اين نمايشگاه شما را به حال و هواي آن روزها پرتاب مي‌كند. مگر نه اينكه ملت‌هايند كه تاريخ را مي‌سازند؛ خب اين قطعه هم پازلي از تاريخ حساس و سرنوشت‌ساز اين ملت است. چه بخواهيم و نخواهيم طاهريان، صفاريان، سامانيان، غزنويان، سلجوقيان، صفويان، زنديان و قاجاريان و پهلويان بيخ ريش اين مردم و تاريخ اين سرزمين چسبيده‌اند و آثار و تبعات زمامداري‌شان هم همينطور؛ تاريخ اميركبير را مي‌ستايد و ناصرالدين قجر را تقبيح و تنبيه مي‌كند! لذا نمي‌توان از تاريخ و هويت و سرنوشتي كه بر مام ميهن رفته است، فرار كرد اما براي اينكه همه را يا بخش اعظمي از جامعه را با اين آثار همراه كرد، يكي از چاره‌هاي كار اين است كه با زبان كتاب، فرهنگ و رمان و ادبيات آنهايي را كه منكر اين واقعيات هستند به خواندن، انديشيدن و خردورزيدن فراخواند و به قول علي ناظري معاون ادبيات و انتشارات سازمان حفظ، با نگاهي نو آنها را با آثار مكتوب و تاريخ شفاهي جنگ و خاطرات رزمندگان آشتي داد.
مردم سراغ چه كتاب‌هايي را مي‌گيرند !سؤال اين است كه آيا مي‌توان براي مردم تعيين تكليف كرد كه چه بخوانند و چه نخوانند. جواب دادن ساده نيست و به عبارتي سهل و ممتنع است. تجربه نشان داده بايد و نبايد در اين عرصه چندان مؤثر نبوده هرچند نمي‌توان منكر جريان‌سازي تبليغات و نقش آگاهي‌بخش رسانه‌ها شد اما يكي از كارآمد‌ترين و مؤثرترين شيوه براي جذب مخاطب به سمت اثري، همانا عرضه آثار كيفي است و مخاطب به زيركي از آثار خوب و وزين استقبال مي‌كنند. در ميان 120 ناشري كه 6 هزار عنوان كتاب به اين نمايشگاه عرضه كرده‌اند همه نوع كتابي مي‌توان يافت از زندگينامه داستاني گرفته تا پژوهش‌هاي تاريخي و خاطرات شفاهي و از وصاياي شهدا بگير تا رمان و شعر و اسناد و عكس‌هاي آن دوران اما مردم بيشتر به دنبال خاطرات و تاريخ شفاهي و زندگينامه‌ها هستند و سردار ناظري بر فروش و استقبال از خاطرات فرماندهان به ويژه شهيداني كه روي آنها تبليغات شده تأكيد دارد. رواني و سادگي نثر خاطرات و روايت داستاني موجب شده تا خواننده را به خود جلب كند. ناظري تأكيد دارد روند استقبال و اطلاع مردم از برپايي اين نمايشگاه رو به افزايش است و هرچه مي‌گذرد جمعيت بيشتري به نمايشگاه مي‌آيند در عين حال كه اينجا تهران است و پيچيدگي‌هاي خاص خود را دارد و با وجود انبوه سوژه‌ها و موضوعات روز اطلاع‌رساني و جذب مخاطب سخت است. علاوه بر اين مردم و خوانندگان سراغ زندگينامه شهداي شاخص مطرح در جامعه را خيلي مي‌گيرند. مي‌گوييم چرا؟ معاون ادبيات و انتشارات سازمان حفظ و نشر ارزش‌هاي دفاع‌مقدس سپاه مي‌گويد: يكي از علت‌ها معرفي و تبليغاتي است كه نسبت به اين شهدا در سطح جامعه شده است. يكي ديگر از علت‌ها هم اين است كه مخاطب و خواننده به دنبال الگو و يافتن نكات برجسته زندگي اين فرماندهان و بهره‌گيري از آن در زندگي خود است؛ شايد بتوان از آن به رموز موفقيت در زندگي تعبير كرد. او به دنبال جواب اين پرسش است كه چگونه آن شهيد به اين مدارج افتخار و سربلندي دست يافته است!
نشر دفاع‌مقدس دولتي يا خصوصي؟!يكي از اهداف اين نمايشگاه معرفي و عرضه موجودي نشر دفاع‌مقدس به ناظران و مخاطبان و جامعه كتابخوان است اين هدف با فراخوان ناشران و حضور آنها محقق شده است اما وجه غالب با دولتي‌هاست يا خصوصي‌ها. سردار ناظري آمار موجود را اينگونه برمي‌شمارد: امسال خود 92 ناشر از بخش خصوصي حضور دارند و 27 ناشر هم از بخش دولتي البته اين ناشران لزوماً همه آثارشان در خصوص دفاع‌مقدس نيست بلكه بخشي را به اين موضوعات اختصاص داده‌اند اما به نظر مي‌آيد بر اين مطلب كه همه ناشران در اين عرصه ملي وظيفه و رسالتي را بر عهده دارند ترديدي نمي‌توان داشت اين رسالت بر عهده دولت هم است كه از اقتصاد نشر در همه عرصه‌ها به ويژه دفاع‌مقدس كه نياز ماست در تمامي عصر‌ها و براي تمام نسل‌ها حمايت كند. البته حمايت نبايد صرفاً در خريد كتاب ديده شود بلكه اين حمايت بايد در همه ابعاد و شامل نويسنده، مؤلف و محقق و... هم بشود اما برخي انتقاد‌ها را مي‌توان به ناشران دولتي بعضاً وارد دانست به اين معنا كه نسبت به كار حرفه‌اي چاپ حرفه‌اي آثار و ارائه آثار كيفي و مخاطب‌پسند دغدغه چنداني ندارند چراكه سرمايه دولتي در اختيار دارند. در عين حال با گذشت زمان اوضاع بهتر شده است و شاهد رويكرد حرفه‌اي به نشر آثار در اين عرصه هستيم.
كتاب دفاع‌مقدس و اهتمام مسئولانمقام معظم رهبري با نگاه ويژه‌اي كه به مقوله آثار دفاع‌مقدس داشته‌اند به ويژه تقريظ‌هاي ايشان بر اين آثار موجب اقبال گسترده مردم و نسل جوان به اين كتاب‌ها شده است. هدايت راهبردي و تبيين دورنما و چشم‌انداز نشر دفاع‌مقدس در بيانات و فرمايشات ايشان ترسيم شده است از جمله اين محور‌ها مي‌توان به «تبيين ظرفيت عظيم معرفتي برآمده از انقلاب اسلامي»، «تقويت بخش پژوهش در حوزه ادبيات مقاومت و انقلاب اسلامي»، «توجه به اهميت سبك تاريخ شفاهي در تدوين آثار ادبي»، «توجه به حقوق نويسندگان و تهيه‌كنندگان آثار»، «توزيع فراگير و روشمند محصولات توليد شده»، «افزايش شمارگان آثار تا سقف يك ميليون» و... اشاره كرد كه از جمله تأكيدات و سرفصل‌هاي مهمي است كه رهبر فرزانه بر آن پاي فشرده‌اند و به عبارتي گفتمان نشر انقلاب و آثار و ادبيات دفاع‌مقدس را حول اين محور‌ها ترسيم كرده‌اند اما رويكردهاي مدنظر مقام معظم رهبري با وضعيت فعلي نشر ناشران دفاع‌مقدس كه سرمايه‌گذاري حساب شده‌اي از جهت مادي و معنوي روي آن وجود ندارد بسيار فاصله دارد. گفتني است چهارمين نمايشگاه ملي كه از 6 آبان در مصلاي تهران برپا شده تا 13 آبان پذيراي علاقه‌مندان است. اجراي 30 برنامه رونمايي و تجليل از فعالان دفاع‌مقدس، تئاتر خياباني، نقادي كتب دفاع‌مقدس و معرفي ناشران و غرفه‌هاي برتر از جمله برنامه‌هاي اين نمايشگاه است.
