سؤال این است که وجود زن در خانواده از چه جایگاه و اهمیتی برخوردار است و زن چه نقشهایی را میتواند در خانواده ایفا کند. در پاسخ به این سؤال میتوان گفت که نقش و جایگاه زن در خانواده، از جهاتی مهمتر و اثرگذارتر از جایگاه مرد در خانواده است، چراکه زن نقش محوری در حفظ و بقای خانواده و تربیت فرزندان که - ثمره تشکیل خانواده است – به عهده دارد. اگر زن بتواند از عهده وظیفه خطیر و ارزشمند خود در خانواده برآید و با شخصیت زنانه خود به ایفای نقش بپردازد، از جایگاه اساسیتری در خانواده برخوردار بوده و باعث رشد و تعالی نهاد خانواده میگردد.
رهبر معظم انقلاب در این رابطه فرمودهاند: «در واقع، خانواده را هم زن به وجود مىآورد و اداره مىکند؛ این را بدانید. آن عنصر اصلى تشکیل خانواده، زن است، نه مرد. بدون مرد، ممکن است خانوادهاى باشد؛ یعنى اگر فرض کنیم در خانوادهاى، مرد خانواده حضور نداشته باشد، یا از دنیا رفته باشد، زن خانواده اگر عاقل و با تدبیر و خانهدار باشد، خانواده را حفظ مىکند، اما اگر زن از خانوادهاى گرفته شد، مرد نمىتواند خانواده را حفظ کند. بنابراین، خانواده را زن حفظ مىکند.»
از مهمترین ثمرات و نتایج ازدواج و تشکیل خانواده، به دنیا آوردن فرزندان صالح و تربیت صحیح آنهاست. البته تربیت فرزند صالح وظیفه دشوار و خطیری است که تنها از عهده زن بر میآید و نقش زن بسیار پر اهمیتتر و مؤثرتر از مرد است. از این رو است که مفهومی به نام مادری رخ مینماید که ارزش و اهمیت آن به ارزش تربیت عصاره خلقت یعنی انسان بر میگردد. عاقبت و سرنوشت هر انسان به میزان بسیاری به تربیت خانوادگی او بر میگردد که کلید این تربیت در دستان مادر خانواده است. حتی سرنوشت هر جامعه نیز در دستان مادران است، چراکه عنصر اصلی تشکیل و رشد و پیشرفت هر جامعه، یعنی نیروی انسانی را تربیت میکنند.
رهبر معزز انقلاب در این رابطه بیان داشتهاند: «از جمله وظایفى که برعهده زنان در داخل خانه و خانواده است، مسئله تربیت فرزند است؛ زنانى که به خاطر فعالیتهاى خارج از خانواده، از آوردن فرزند استنکاف مىکنند، برخلاف طبیعت بشرى و زنانه خود اقدام مىکنند. خداوند به این راضى نیست. کسانى که فرزند و تربیت فرزند و شیردادن به بچه و در آغوش مهر و عطوفت بزرگ کردن فرزند را براى کارهایى که خیلى متوقف به وجود آنها هم نیست، رها مىکنند، دچار اشتباه شدهاند. بهترین روش تربیت فرزند انسان، این است که در آغوش مادر و با استفاده از مهر و محبت او پرورش پیدا کند. زنانى که فرزند خود را از چنین موهبت الهى محروم مىکنند، اشتباه مىکنند؛ هم به ضرر فرزندشان، هم به ضرر خودشان و هم به ضرر جامعه اقدام کردهاند.»
ایشان در جای دیگری تصریح کردهاند: «همه تحتتأثیر مادران هستند. آنکه بهشتى مىشود، پایه بهشتى شدنش از مادر است که «الجنه تحت اقدام الأمهات». البته نقش زن به عنوان همسر هم داستان بسیار طولانى دیگرى است. دنیایى که زن را از داخل خانواده جدا مىکند و با وعدههاى توهمآمیز بیرون مىکشد و او را در مقابل نگاه و حرکت هرزه جامعه، بىپناه و بىدفاع مىکند و میدان را براى تعرض به حقوق او باز مىکند، هم زن را تضعیف مىکند، هم خانواده را نابود مىکند، هم نسلهاى آینده را به خطر مىاندازد. هر تمدن و هر فرهنگى که این منطق را داشته باشد، دارد فاجعه ایجاد مىکند و این امروز در دنیا اتفاق افتادهاست و روزبهروز هم دارد بیشتر مىشود.»
رهبر گرامی انقلاب اسلامی همچنین تصریح کردهاند: «روایات فراوانى در این زمینه هست: پیغمبر اکرم در جواب کسى که سؤال کرد: «من ابر؟» (به چه کسى نیکى کنم؟) فرمود: «امک.» یعنى «به مادرت.» دفعه دوم هم همین را فرمود؛ دفعه سوم هم همین را فرمود. دفعه چهارم که سؤال کرد، فرمود: «اباک.» یعنى «به پدرت». پس، زن در مقیاس خانواده و در رابطه با فرزندان، حق سنگینترى دارد؛ البته این هم نه از باب این است که خداى متعال خواسته است جمعى را بر جمع دیگر ترجیح دهد، بلکه به این جهت است که زنان زحمت بیشترى تحمل مىکنند. این هم عدل الهى است. زحمت بیشتر است؛ پس حق هم بیشتر است. ناراحتى بیشترى تحمل مىکند؛ پس ارزشش بالاتر است. همه اینها از روى عدالت است.»
اولویت اول برای زندگی و فعالیت اجتماعی یک زن حضور در خانواده و ایفای نقش مؤثر و مفید در این نهاد جامعهساز است، چراکه هیچ شخص و نهادی نمیتواند از عهده انجام نقشی که زن در خانواده به دوش میکشد، برآید و تربیت فرزند صالح وظیفه خطیری است که تنها از عهده زن بر میآید. مضاف بر آن، همانگونه که ذکر شد، نقش خانوادگی زن نیز به نوعی نقشی اجتماعی است و به طور غیرمستقیم تأثیر مهمی در تعالی جامعه دارد.
رهبر انقلاب تصریح کردهاند: «علت اینکه اسلام اینقدر به نقش زن در داخل خانواده اهمیت مىدهد، همین است که زن اگر به خانواده پایبند شد، علاقه نشان داد، به تربیت فرزند اهمیت داد، به بچههاى خود رسید، آنها را شیر داد، آنها را در آغوش خود بزرگ کرد، براى آنها آذوقههاى فرهنگى - قصص، احکام، حکایتهاى قرآنى، ماجراهاى آموزنده - فراهم کرد و در هر فرصتى به فرزندان خود مثل غذاى جسمانى چشانید، نسلها در آن جامعه، بالنده و رشید خواهند شد. این، هنر زن است و منافاتى هم با درس خواندن و درس گفتن و کار کردن و ورود در سیاست و امثال اینها ندارد.»
در کنار انجام این نقش زن میتواند در جامعه نیز حضور یافته و به انجام فعالیت بپردازد. منتها شرط مهم آن این است که به نقش و مسئولیت خانوادگی او لطمهای وارد نشود، چراکه اگر زن نتواند از عهده مسئولیتهای خانوادگی خود مانند تربیت فرزندان و شوهرداری به خوبی برآید، صدمات و آسیبهای جبرانناپذیری به جامعه وارد خواهد شد و نیروی فعال اجتماعی و نسل آیندهساز جامعه - که اکثریت آن را مردان و پسران تشکیل میدهند - از تربیت صحیح و کارآمدی برخوردار نخواهندبود.
رهبر معظم انقلاب در این رابطه تصریح کردهاند: «در مسئله زن آنچه در درجه اول اهمیت قرار دارد، مسئله «خانواده» است؛ نقش زن به عنوان عضوى از خانواده. به نظر من از همه نقشهایى که زن میتواند ایفا کند، این اهمیتش بیشتر است. البته بعضىها اینطور حرفها را در همان نظر اول با شدت رد میکنند و میگویند آقا شما میخواهید زن را توى خانه اسیر کنید، محبوس کنید، از حضور در صحنههاى زندگى و فعالیت باز بدارید؛ نه، به هیچوجه قصد ما این نیست؛ اسلام هم این را نخواسته. اسلام وقتى که میگوید: «والمؤمنون و المؤمنات بعضهم اولیاء بعض یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر»، یعنى مؤمنین و مؤمنات در حفظ مجموعه نظام اجتماعى و امر به معروف و نهى از منکر همه سهیم و شریکند؛ زن را استثنا نکرده. ما هم نمیتوانیم زن را استثنا کنیم. مسئولیت اداره جامعه اسلامى و پیشرفت جامعه اسلامى بر دوش همه است؛ بر دوش زن، بر دوش مرد؛ هر کدامى به نحوى بر حسب توانایىهاى خودشان. بحث سر این نیست که زن آیا میتواند مسئولیتى در بیرون از منزل داشته باشد یا نه - البته که میتواند، شکى در این نیست؛ نگاه اسلامى مطلقاً این را نفى نمیکند - بحث در این است که آیا زن حق دارد به خاطر همه چیزهاى مطلوب و جالب و شیرینى که در بیرون از محیط خانواده براى او ممکن است تصور شود، نقش خود را در خانواده از بین ببرد؟ نقش مادرى را، نقش همسرى را؟ حق دارد یا نه؟ ما روى این نقش تکیه میکنیم.»
منابع در دفتر روزنامه موجود است
