ایران یکی از کشور‌های پیشرو در زمینه سامانههای راکتی سطح به سطح محسوب می‌شود که برخی از تسلیحات ایرانی مانند سلاح راکتی فجر-۵ با درخشش در دست رزمندگان مقاومت اسلامی فلسطین در آخرین حمله رژیم‌صهیونیستی به غزه شهرتی بیش از پیش یافتند. پیشتر نیز انواع مختلف راکت‌های توپخانه‌ای کارآمدی خود را در جنگ‌های متعدد دیگری اثبات کرده‌اند، به طوری که در کشور‌هایی که امکان دستیابی به پیشرفته‌ترین سلاح‌های غربی را نیز دارند، همچنان راکت‌های کوچک و برد کوتاه تا بلند در حال استفاده و حتی توسعه است. این راکت‌ها در مقایسه با گلوله‌های توپ به دلایلی همچون یکپارچه بودن خرج پرتاب و محموله در یک بدنه، شلیک از پرتابگر‌های چند لوله، امکان ایجاد حجم آتش با یک پرتابگر در فاصله زمانی کوتاه و وزن کمتر پرتابگر در مقایسه با توپ‌های کششی و خودکششی مزیت‌های ویژه خود را دارند.
معروف‌ترین خانواده راکت‌های توپخانه ایران راکت‌های فجر هستند که از برد هشت تا ۷۵ کیلومتر را در کالیبر‌های ۱۰۷ تا ۳۳۳ میلیمتر پوشش می‌دهند، البته فجر ۵ نمونه دومرحله‌ای با برد ۱۸۰ کیلومتر هم دارد و نمونه‌های هدایت‌شونده برخی از انواع خانواده فجر هم ساخته شده است که در این مطلب مورد نظر نیستند. اما در برد کوتاه، نیاز به قدرت تخریب بالا سبب شد تا در کنار فجر ۱ با سرجنگی ۹/۷ کیلوگرمی راکت‌های دیگری با سرجنگی بسیار قوی‌تر هم توسعه داده شوند. این نیاز سبب توسعه راکت‌های فلق ۱ و ۲ در سازمان صنایع دفاع وزارت دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح شد.
مشخصات راکت‌های فلق ۱ و ۲
راکت‌های فلق پیکربندی مشابه راکت کوتاهبرد ۱۰۷ میلیمتری دارند که شامل یک بدنه استوانهای و بدون بالک است. راکت‌های دوربردتر مانند فجر ۳ و ۵ برای پایدارسازی علاوه بر دوران بدنه از بالکهای باز‌شونده در انتهای بدنه نیز بهره میبرند، اما در راکت‌های فجر ۱ و فلق ۱ و ۲ با توجه به برد کم، تنها از دوران بدنه برای پایدارسازی پرتابه در پرواز استفاده می‌شود. این نکته با توجه به شکل نامتقارن و زاویهدار خروجیهای پیشران فلق ۲ بیشتر آشکار می‌شود.
راکت‌های فلق در دو کالیبر ۲۴۰ و ۳۳۳ میلیمتر ساخته شده‌اند که مشابه کالیبر دو راکت فجر ۳ و ۵ است. دو نمونه راکت فلق که به برد‌های ۱۰ و ۸/۱۰ کیلومتر میرسند ۵۰ سانتیمتر اختلاف طول دارند که با در نظر گرفتن تغییر قطر آنها، اختلاف حجم داخلی پدید آمده، صرف حمل محموله جنگی و پیشران بزرگ‌تر در فلق ۲ شده است.
هر دو نمونه راکت‌های فلق دارای سرعت مافوق صوت، در حدود ۴۶۰ و ۴۴۰ متر بر ثانیه به ترتیب برای فلق ۱ و ۲ هستند، اما بیشترین سرعت فلق ۲ با وجود پیشران بزرگ‌تر به دلیل جرم و ابعاد بیشتر در حدود ۸۵ درصد سرعت بیشینه فلق ۱ است. پیشران سوخت جامد دوپایه این راکت‌ها به طور متوسط به ترتیب ۳۴/۱ و ۸۵/۱ ثانیه کار میکنند و بیشترین ارتفاع پرواز قابل دستیابی آنها در زوایای شلیک خاص ۳ هزارو ۵۰۰ و ۳ هزارو ۲۰۰ متر است. فلق ۱ وزنی برابر ۱۱۲ کیلوگرم و فلق ۲ وزنی برابر ۲۵۵ کیلوگرم دارد. سرجنگی ۵۲ کیلوگرمی فلق ۱ و ۱۳۷ کیلوگرمی فلق ۲ می‌توانند به ترتیب شعاع اثرگذاری دست‌کم ۱۰۰ متر و ۲۰۰ متر را برای این دو نمونه راکت ایجاد کنند و در نتیجه برای انهدام محل استقرار دشمن در خطوط مقدم، این راکت‌ها کارایی بالایی دارند. همچنین مانند سایر راکت‌های ایرانی امکان نصب فیوز‌های مختلف روی این راکت‌ها وجود دارد. خانواده راکت‌های فجر در ردههای برد حدود ۲۰ تا ۴۰ کیلومتر دارای دو نمونه سرجنگی سبک و سنگین هستند و در رده برد ۱۰ کیلومتر با در نظر گرفتن راکت‌های فلق ۱ و ۲ خلأ قدرت تخریب بالا برای راکت‌های توپخانه‌ای ایران برطرف می‌شود. برای مثال، راکت فلق ۲ قدرت تخریبی بین فجر ۳ و ۵ را در برد کوتاه در اختیار فرماندهان قرار می‌دهد.
پرتابگر‌های پیشرفته برای راکت‌های فلق
در سال‌های اخیر راکت‌های فلق با پرتابگر‌های جدید و متنوعی روی خودرو‌های تاکتیکی ساخت داخل مانند کویران و ارس مشاهده شده‌اند. با توجه به اینکه بخش مهمی از خطای راکت‌ها ناشی از پرتابگر آنهاست، ایجاد پرتابگر جدید برای راکت‌های فلق روی خودروی تاکتیکی ممکن است به دلیل کاهش خطا‌های ناشی از عملکرد پرتابگر هم باشد، ضمن اینکه خودروی تاکتیکی حامل پرتابگر‌های فلق ۱ و ۲ قبلاً برای استقرار تسلیحات دیگری مانند توپ‌های ۲۳ میلیمتری پدافند هوایی نیز مورد استفاده قرار گرفته بود و از قابلیتهای حرکتی بالایی در زمینهای ناهموار و مناطق عملیاتی برخوردار است.
علاوه بر تحرک مناسبی که پرتابگر جدید برای راکت‌های فلق ایجاد کرده است، برخلاف قبل که تنها سه تیر از یک نوع راکت روی یک وسیله نقلیه نصب میشد، در پرتابگر‌های جدید، تعدادی از هر دو نوع راکت فلق به کار گرفته شده است. به عنوان مثال دو تیر از هر یک از راکت‌های فلق ۱ و ۲ از جمله ترکیب‌های رایج مشاهده شده روی پرتابگر‌های جدید است. این امر می‌تواند به افزایش انعطافپذیری عملیاتی متناسب با شرایط نبرد کمک کند، زیرا به تناسب ارزش هدف می‌توان هر یک از دو نوع راکت را به کار گرفت.
به علاوه با استفاده از خودروی راهکنشی (تاکتیکی) امکان انتقال هوایی پرتابگر توسط هواپیما‌های ترابری و بالگرد سنگین بیشتر شده و نیز امکان استقرار پرتابگر در نزدیکترین نقاط به خطوط دشمن و حتی تا حد توان، نفوذ به داخل محدوده آن برای پوشش دادن مناطق مدنظر نیز بالاتر است. به علاوه تحرک بالای پرتابگر به حفاظت از آن در برابر واکنش متقابل دشمن نیز کمک می‌کند.
راکت‌های فلق با توجه به قدرت تخریب بسیار بالای خود در مقایسه با فجر ۱ از گذشته در کاربرد‌های دریایی نیز مورد توجه بودهاند. پرتابگر هشت تیری راکت‌های فلق ۱ نمونهای از سامانه پرتاب دریایی این راکت است، اما به نظر میرسد دیگر کاربرد دریایی این راکت‌های قدرتمند در شناور بیسرنشین «یا مهدی» باشد که سه تیر راکت فلق ۱ روی آن نصب شده است.
در سال گذشته در نمایشگاه‌های دفاعی خارجی که با حضور وزارت دفاع جمهوری اسلامی ایران برگزار شد، نمونه هدایت‌شونده از راکت فلق ۲ هم به عنوان محصول جدید ارائه شد. این نمونه به واسطه استفاده از یک سامانه ناوبری و هدایت ارزان‌قیمت به خطای اصابت کمتر از ۳۰ متر دست پیدا می‌کند که با توجه به سرجنگی قدرتمند آن، اثرگذاری بسیار بالاتری برای این سلاح ایجاد می‌کند. کارایی این راکت‌ها طی یک دهه گذشته و علیه تروریست‌ها در منطقه هم اثبات شده بود و تولید نمونه هدایت‌شونده می‌تواند به افزایش اثرگذاری در کمترین تعداد شلیک‌ها منتهی شود.
