رکورد‌داری ایران در سریع‌ترین کاهش نرخ فرزند‌آوری در جهان

سریع‌ترین کاهش نرخ فرزند‌آوری به ازای هر زن در تاریخ جهان در ایران اتفاق افتاده‌است؛ این آمار و تحلیلی است که ملیندا گیتس، همسر بیل گیتس معروف صاحب شرکت مایکرو سافت در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی توییتر منتشر کرده‌است.

سرویس جامعه جوان آنلاین: شهرت بیل گیتس و همسرش تنها به واسطه فعالیت آن‌ها در حوزه هوش مصنوعی و رایانه نیست، بلکه حالا فعالیت‌های اجتماعی این زن و شوهر از فعالیت‌های اقتصادی‌شان شناخته‌شده‌تر است. ملیندا گیتس و همسرش به عنوان یکی از سردمداران و مروجین کاهش جمعیت در دنیا شناخته می‌شوند. ملیندا گیتس در همین توییت خود به دهه ۷۰ یا دهه اواخر دهه ۹۰ میلادی اشاره می‌کند و می‌گوید «جایی که بزرگ‌ترین کارخانه تولید وسایل پیشگیری از بارداری در جهان، در دهه ۹۰ در آن برپا شد»؛ ملیندا گیتس برنامه‌های تنظیم خانواده یا کاهش جمعیت در ایران را به عنوان بزرگ‌ترین کارخانه تولید وسایل پیشگیری از بارداری در جهان توصیف می‌کند و رکورد سریع‌ترین کاهش نرخ فرزندآوری به ازای هر زن در تاریخ دنیا را از آن ایران می‌داند؛ ماجرایی که از موفقیت برنامه‌های جهانی برای کاهش رشد جمعیت ایران حکایت دارد و فاجعه‌ای که سقوط و پیری جمعیت پیش روی آینده کشورمان قرار داده‌است.

برنامه‌ریزی برای کاهش جمعیت برنامه اول توسعه کشور به صراحت هدفگذاری شد. بر اساس این برنامه کاهش نرخ باروری کل از ۴/ ۶ فرزند در سال ۱۳۶۵ باید به چهار فرزند در سال ۱۳۹۰ برسد و نرخ رشد جمعیت نیز از ۲ /۳ به ۹/ ۲ درصد برسد، اما سیاست‌های تنبیهی همچون حذف دفترچه بیمه برای فرزند چهارم در کنار فرهنگ‌سازی گسترده در راستای القای باور «فرزند کمتر زندگی بهتر» وضعیت رشد جمعیت در جامعه را به شکلی پیش برد که در سال ۱۳۷۱ و قبل از آغاز رسمی برنامه‌های تنظیم خانواده و تصویب این سیاست‌ها از سوی مجلس به رشد جمعیت هدف‌گذاری‌شده برای سال ۱۳۹۰ دست یافتیم، اما عدم‌بازنگری و بررسی تحولات جمعیتی در کشور در کنار در نظر نگرفتن ساختار‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی شکل گرفته در جامعه و ترغیب این ساختار‌ها به کاهش فرزند‌آوری، سال ۷۲ لایحه‌ای دائمی برای سیاستگذاری در راستای کاهش جمعیت در مجلس شورای اسلامی تصویب شد که تنبیهات سختگیرانه‌ای برای خانواده دارای چهار فرزند و بیشتر تعریف کرد. در ادامه روند سیاستگذاری‌های جمعیتی در کشور کماکان خبری از بازنگری و بررسی اوضاع جمعیت کشور نبود و همین مسئله هم موجب شد تا در انتهای دهه ۸۰ نرخ باروری کل پایین‌تر از حد جایگزینی برسد.

سیاست‌های کاهش جمعیت همچنان ادامه یافت. طوری که نرخ باروری در سال ۹۰ به ۷/ ۱ رسید. این کاهش شدید در جهان بی‌سابقه بود، بدین جهت مجامع بین‌المللی از آن تعبیر به «انقلاب» کردند. زیرا این تحول جمعیتی در کشور‌های توسعه‌یافته که مبدع و مروج کاهش جمعیت بوده‌اند در بازه زمانی ۱۰۰ تا ۱۵۰ سال اتفاق می‌افتد، اما در ایران در یک بازه ۱۵ ساله اتفاق افتاد!

سال ۹۱ بود که روند کاهشی جمعیت و از دست رفتن سیمای جوان جامعه هشدار رهبر معظم انقلاب را در پی داشت. حالا در آخرین خبر از تحولات جمعیتی که از سوی وزارت بهداشت رسانه‌ای شد مشخص شده که رشد جمعیت کشورمان به زیر یک رسیده‌است و تا ۲۰ سال آینده ایران کشوری سالمند و پیرترین کشور دنیا در منطقه خواهد بود.

اهمیت توجه به نرخ رشد جمعیت از آنجاست که هرم سنی جامعه ما رو به پیری می‌رود و سیاست‌های تحدید نسل در ۲۵ سال اخیر از مهم‌ترین دلایل پیری زودرس در کشور است و تنها با افزایش تولد‌های سالانه می‌توان از سرعت و درصد سالمندی کشور کاست.

با تمام این‌ها هنوز هم حدود ۷۰ درصد جمعیت بین ۱۵ تا ۶۴ سال سن دارند و این یعنی پنجره جمعیتی هنوز باز است و اگر به موقع عمل کنیم می‌توان جلوی خسارت و پیری جمعیت کشور را گرفت. هر چند هم‌اکنون حدود ۱۳ سال از مدت ۴۰ ساله پنجره طلایی جمعیتی ایران سپری شده است، اما اگر سیاست‌گذاری درستی صورت بگیرد می‌توان از این فرصت استفاده کرد و نرخ باروری را به حد جانشینی یعنی ۱/ ۲ یا ۵ /۲ رساند تا جمعیت کشور از پرتگاه سقوط نجات یابد.