اشاره‌ها و نکته‌هایی در باب زندگی سیاسی منوچهر اقبال
دوران نخست‌وزیری منوچهر اقبال طولانی‌ترین دولت بعد از شهریور ۱۳۲۰ است. وی یکی از مطیع‌ترین نخست‌وزیران دوران سلطنت محمدرضا پهلوی بود. در مجلس هرگاه با انتقادی نسبت به دولت روبه‌رو می‌شد، می‌گفت من احتیاجی به رأی شما ندارم، با امر شاهنشاه آمده‌ام و با امر شاهانه هم خواهم رفت! وی اولین نخست‌وزیری بود که ذیل نامه‌ها، تلگراف‌ها و گزارش‌های خود به شاه را با عناوینی از قبیل چاکر و غلام جان‌نثار امضا می‌کرد. او مقام نخست‌وزیری را تا حد نوکری شاه پایین آورده بود!
فراماسونری و فراز و فرود‌های آن در دوران پهلوی‌ها در آیینه اسناد و تحلیل‌ها
ارتباط محمدرضا پهلوی با مسئله فراماسونری در دوره پهلوی دوم را باید در ساختار مفهومی نوین با عنوان «نوماسونی» جست‌وجو کرد. نوماسونی اشاره به پیوند وثیقی دارد که به لحاظ مفهومی میان صهیونیسم و مبانی فراماسونری ایجاد می‌شود و محمدرضا در این سنتز نیز، بازیگر نقش اول و قابلی است. نوماسون‌ها تلاش می‌کردند از طریق لژ‌های خود مسائل فرهنگی را با کمک فکری صهیونیست‌ها، برجسته‌سازی کنند
گذری بر زمینه‌ها و پیامد‌های پررنگ حضور بهائیان در حاکمیت پهلوی دوم
محمدرضا پهلوی اعتماد زیادی به بهائیان داشت. نگاه شاه به بهائیان، متأثر از نقش آنان در حفظ سلطنت و بقای آن بود. قرابت و نزدیکی دیدگاه‌های پهلوی‌ها و بهائیت درباره مقوله تجدد در ایران، بهائیت را برخلاف گذشته خود، به همکاری و ارتباط با حکومت مستقر واداشت. بهائیت نه تنها در پناه حکومت پهلوی‌ها خود را حفظ کرد، بلکه با برخورداری از مواهب قدرت سیاسی، بر قدرت اقتصادی خود افزود و از رهگذر دستیابی به چنین موقعیت مطلوبی، تعداد پیروان خود را افزایش داد
پیمان نظامی بغداد و آنان‌که جان بر سر نپیوستن بدان گذاردند
هدف نهایی پیمان بغداد، حفظ ذخایر و منابع نفتی خاورمیانه در مقابل نفوذ و رخنه شوروی بود نه دفاع از سرزمین ایران. طنز تاریخ ماجرا این بود که قسمتی از بودجه این قرارداد را، دولت ایران باید پرداخت می‌کرد! پیمان بغداد جزئی از استراتژی بلوک غرب در سال‌های پس از جنگ جهانی دوم با هدف ظاهری و اسمی جلوگیری از نفوذ کمونیسم طراحی شده بود، اما واقعیت امر این بود که امریکا و انگلیس بیشتر به دنبال جست‌وجو و حفظ رژیم‌های دست‌نشانده در منطقه ژئواستراتژیک خاورمیانه بودند
به بهانه شصتمین سالروز اعلام ولایتعهدی رضا پهلوی از سوی پدرش
روزنامه «دیلی‌اکسپرس» انگلستان در آذر ۱۳۵۴: «پسر شاه ثروتمند ایران، کسی است که راضی نگه داشتن وی، کار مشکلی است. وی از هنگامی که در گهواره بود، هدایای زیادی دریافت داشته است! مادر ولیعهد ایران، ابروان خود را در هم کشید و گفت: من نمی‌دانم دیگر چه هدیه‌ای به او بدهم. شهبانو دست‌های خود را به نشانه ناراحتی بالا برده و گفت: به پسری که همه چیز دارد، چه می‌توان هدیه کرد؟ دادن هدیه طلا و برلیان به وزن خود او تلف کردن وقت است! زیرا شمش‌های طلا و سایر اشیای قیمتی، در گاو‌صندوق‌های بانک به نام او گذارده شده است»
نظری بر علل و بستر‌های به زندان انداختن امیرعباس هویدا توسط پهلوی
درست در همان روز‌هایی که شاه با وسوسه برکناری هویدا دست‌وپنجه نرم می‌کرد، هویدا به‌غلط می‌پنداشت که به حمایت خلل‌ناپذیر شاه مستظهر است، غافل از اینکه شاه برای نشان دادن حُسن نیت خود به نیرو‌های مخالف داخلی و خارجی لازم بود کسانی از رده‌های بالای نظام را قربانی کند که این بار قرعه به نام هویدا افتاده بود، اما تغییر هویدا از نخست‌وزیری بیش از پیش شاه را در گرداب حوادث افکند!
نظری بر علل و زمینه‌های تأکید بر باستان‌گرایی افراطی در دوران پهلوی‌ها
شاه با اقداماتی مانند برگزاری جشن‌های ۲۵۰۰ ساله به دنبال آن بود که میان سلطنت خود و پادشاهان ایران باستان، رابطه وراثت مشروع ایجاد کند و آن را در قالب نمایشگاهی در معرض جهانیان قرار دهد. البته او در این مسیر چندان موفق نبود، زیرا در بحبوحه انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ هیچ کدام از این قدرت‌ها که مدتی قبل از اقتدار پوشالی شاه دیدن کرده بودند، به کمکش نیامدند و بعد‌ها نیز او را در کشور خود نپذیرفتند!
روایت‌ها و تصویر‌هایی از شرایط اجتماعی و اقتصادی مردم ایران پس از اشغال کشور در شهریور ۱۳۲۰
اوج بحران نان در سال ۱۳۲۱ بود که بر اثر آن، غائله موسوم به «بلوای نان» شکل گرفت. مردم به سمت بهارستان تظاهرات کردند و با شعار یا مرگ یا نان به دولت اعتراض نمودند. در این میان نیرو‌های مسلح وارد کار شدند و این اعتراضات ده‌ها کشته و زخمی از خود باقی گذاشت. وضع مواد‌غذایی دیگر نظیر گوشت نیز بهتر از آن نبود. شرایدان، مستشار امریکایی در دوره اشغال اینگونه اعلام کرد که «مردم ایران، مواد چرکین و کثیفی که نانوا‌ها می‌پزند، می‌خورند»
نظری بر فرجام نظامی‌گری پهلوی اول و دوم در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی
در دوره پهلوی و به‌ویژه پهلوی دوم، تلاش شد بخش قابل توجهی از درآمد‌های بادآورده حاصل از فروش نفت، در زمینه نظامی ـ امنیتی خرج شود تا به این وسیله حاکمیت خاندان پهلوی بر کشور، تحکیم و تثبیت یابد. در دوره سلطنت رضاشاه با توجه به کشف نفت و درآمد‌های حاصل از آن، ساختار قدرت به سمت تمرکز قدرت پیش رفت. در نتیجه نهاد‌های نظامی و امنیتی و به‌خصوص ارتش، نقش و جایگاه خاصی پیدا کردند، به نحوی که ارتش، ستون اصلی حکومت رضاشاه شد
تأملات و نکته‌هایی در باب تصمیم پهلوی دوم در جدایی بحرین از ایران
آنچه برخی در دفاع از اقدام پهلوی در چشم‌پوشی از بحرین بدان تمسک می‌جویند، این است که شاه توانست در مقابل جدایی بحرین، به مالکیت جزایر سه‌گانه دست پیدا کند! این در حالی است که مناقشات ایران با شیوخ ساکن در سواحل خلیج فارس، می‌توانست با اقدامات حقوقی متناسب و دیگر شیوه‌هایی که حکومت‌ها برای حفظ تمامیت ارضی خود به کار می‌برند، حل و فصل شده و بهای بازپس‌گیری آن به قیمت فدا شدن بحرین نباشد
۱۴