سرویس جامعه جوان آنلاین: درخصوص خطرناک بودن ویروس کرونا هیچ شکی نیست، اما بنا به گفته پزشکان و برخی مسئولان وزارت بهداشت، این ویروس نسبت به خیلی از ویروس‌های شناخته شده و مشابه خطر کمتری دارد و با رعایت موازین بهداشتی می‌توان جلوی ابتلا به آن را گرفت و در حال حاضر تعداد زیادی از هموطنان عزیزمان بهبود یافته‌اند و از بیمارستان مرخص شده‌اند. با این حال، ترس ناشی از انتشار ویروس کرونا بر همگان سایه افکنده و خواب راحت را از چشمان مردم ربوده است. برخی سلبریتی‌ها نیز «قوز بالا قوز» شده‌اند و با انتشار خبر‌هایی وحشتناک و آمار‌هایی فاجعه‌بار درباره تعداد مبتلایان به ویروس کرونا و قربانیان ناشی از آن، بر ترس و واهمه مردم می‌افزایند؛ خبر‌هایی که از بنیان دروغ است و آمار‌هایی که وزارت بهداشت آن را تکذیب می‌کند.
به نظر می‌رسد این دسته از سلبریتی‌ها به جای آنکه دغدغه حفظ سلامتی و جان مردم را داشته باشند، می‌خواهند با انتشار خبر‌ها و آمار‌هایی عجیب، از کم‌آوازه شدن خود در این ایام موسوم به «روز‌های کرونایی» جلوگیری کنند؛ آوازه و شهرتی که به قیمت ترس مستمر مردم، سلب آسایش و تشویش اذهان عمومی تمام می‌شود. به همین دلیل نیز برخی مسئولان دستگاه قضا نسبت به این گونه اقدامات نابهنجار واکنش نشان داده‌اند. در این میان برای برخی سؤال پیش می‌آید که مگر انتشار اخبار دروغین، جرم است؟ پاسخ به این سؤال را باید در قانون مجازات اسلامی و قانون جرایم رایانه‌ای جست. ماده ۱۸ قانون جرایم رایانه‌ای مقرر داشته: «هر کس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی، به وسیله سامانه رایانه‌ای یا مخابراتی اکاذیبی را منتشر نماید یا در دسترس دیگران قرار دهد، یا با همان قصد اعمالی را بر خلاف حقیقت، رأساً یا به عنوان نقل قول، به شخصی حقیقی یا حقوقی به طور صریح یا تلویحی نسبت دهد، اعم از این که از طریق یادشده به نحوی از انحا ضرر مادی به دیگری وارد شود یا نشود، افزون بر اعاده حیثیت (در صورت امکان) به حبس از ۹۱ روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون (۵.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا ۴۰ میلیون (۴۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.»
ماده ۶۹۸ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی نیز مقرر نموده: «هرکس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی، به وسیله نامه یا شکوائیه یا مراسلات یا عرایض یا گزارش یا توزیع هرگونه اوراق چاپی یا خطی، با امضا یا بدون امضا اکاذیبی را اظهار نماید یا با همان مقاصد، اعمالی را بر خلاف حقیقت رأساً یا به عنوان نقل قول به شخص حقیقی یا حقوقی یا مقامات رسمی تصریحاً یا تلویحاً نسبت دهد، اعم از اینکه از طریق مزبور به نحوی از انحا ضرر مادی یا معنوی به غیر وارد شود یا نه، علاوه بر اعاده حیثیت در صورت امکان، باید به حبس از دو ماه تا دو سال و یا شلاق تا ۷۴ ضربه محکوم شود.»
چنانکه مشاهده می‌شود، جرم نشر اکاذیب بر اساس اینکه از چه طریقی صورت گرفته، دارای مجازات‌های متفاوتی است؛ اگر این عمل از طریق سامانه رایانه‌ای یا مخابراتی صورت گرفته باشد، شخص مرتکب، به مجازات مندرج در ماده ۱۸ قانون جرایم رایانه‌ای محکوم می‌شود و اگر این جرم از طریق نامه، شکوائیه، مراسلات، عرایض، گزارش و توزیع اوراق چاپی یا خطی ارتکاب یافته باشد، شخص مرتکب، به مجازات مندرج در ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی محکوم خواهد شد.
لازم به ذکر است سلبریتی‌های مورد اشاره وقتی به جرم نشر اکاذیب مستحق مجازات هستند که قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی را داشته باشند و در صورت فقدان این قصد، بنا به تصریح صدر دو ماده فوق‌الذکر، مجازاتی اعمال نمی‌شود.
از نکات جالب توجه آن است که نشر اکاذیب، جرم مطلق است؛ یعنی اگر مثلاً سلبریتی‌های مورد اشاره حتی موفق به وارد کردن ضرر به کسی هم نشوند، در صورت وجود سایر شرایط مندرج در قانون، باز هم قابل مجازات هستند.
انتشار اخبار دروغین درباره کرونا و واکنش مسئولان در قبال آن، اختصاص به کشور ما ندارد و در برخی کشور‌های دیگر نیز وضع مشابهی وجود داشته است؛ به عنوان مثال، پلیس اندونزی در بیانیه‌ای از محکومیت پنج تن از اتباع این کشور به شش سال حبس خبر داد. این افراد در شبکه‌های اجتماعی دروغ‌ها و اخبار جعلی متعددی درباره شیوع ویروس کرونا منتشر کرده بودند.
*دکترای حقوق عمومی مدرس دانشگاه و فعال در حقوق رسانه
