سرویس سیاسی جوان آنلاین: تلاش برای سرپوش گذاشتن بر بدعهدی‌های مستمر کشور‌های اروپایی و حتی نقض چندین‌باره توافق هسته‌ای طی چهار سال و نیم اخیر از سوی جریان خوش‌بین به غرب در حالی است که اروپایی‌ها از همان روز ۱۸ اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۷ که رئیس‌جمهور ایالات متحده رسماً خروج این کشور را از برجام اعلام کرد، تعهدات و وعده‌های پی‌در‌پی را با هدف خرید زمان برای امریکا به طرف ایرانی ارائه دادند که مهم‌ترین آن راه‌اندازی کانال مالی «اینستکس» بود.
به بیان بهتر اروپایی‌ها از اردیبهشت‌ماه سال۹۷ تا به امروز قریب به دو سال طرف ایرانی را به وعده‌هایی دلخوش و امیدوار کرده‌اند که اساساً قابلیت اجرایی نداشته یا اگر قابلیت اجرایی شدن داشته، مطلقاً اراده‌ای برای انجام آن وعده‌ها وجود نداشته است؛ کمااینکه طی ۲۴ ماه گذشته اروپایی‌ها تنها به ثبت کانال موسوم به اینستکس اقدام کرده و هفته گذشته و در آستانه گام بعدی «کاهش تعهدات هسته‌ای توسط ایران» که گویا خروج از پروتکل الحاقی است، اروپا کانال اینستکس را به صورت نمادین و سمبلیک بعد از گذشت بیش از ۷۰۰ روز وارد فاز اجرایی کرد.
برقراری اینستکس ناکافی است
در دسامبر سال گذشته فرانسه، آلمان و بریتانیا، سه کشور اروپایی امضاکننده برجام، از پیوستن شش کشور اروپایی دیگر (بلژیک، دانمارک، فنلاند، هلند، نروژ و سوئد) به اینستکس؛ سازوکار مالی که برای کم‌اثر کردن تحریم‌های امریکا علیه ایران و ایجاد یک کانال تجاری ایجاد شده، استقبال کرده بودند. در همان زمان معاون وزیر خارجه چین در نشست خبری با عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه ایران در پکن، از اروپایی‌ها خواسته بود اجرای اینستکس را با سرعت بیشتری دنبال کنند.
رئیس‌جمهور کشورمان در گفت‌وگوی تلفنی با مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه نیز گام‌های اولیه برداشته شده را در راستای برقراری ساز و کار اینستکس مثبت، ولی ناکافی برشمرد و گفت: «این مسیر نباید تنها منحصر به کالا‌های پزشکی و غذایی باشد و باید بتوانیم از آن برای تأمین تمامی نیازمندی‌های کشورمان استفاده کنیم.»
سخنگوی دستگاه دیپلماسی درباره اولین تراکنش مالی اینستکس هم عنوان کرد: «اینستکس مقدمه‌ای است که کشور‌های اروپایی به سایر تعهداتشان عمل کنند. اینستکس فی نفسه تعهدی نیست، آن‌ها اینستکس را ایجاد کردند که راهی باشد برای اجرای تعهدات یازده‌گانه‌ای که بعد از خروج غیرقانونی امریکا از برجام داده بودند. چندین‌بار به تعویق افتاد و یک سال و نیم طول کشید. اخیراً تراکنش را با چند صد هزار یورویی انجام داده و آن هم با دارو و تجهیزات پزشکی. انتظار ایران این است که بقیه تعهدات را انجام دهند و این مبادلات و ارتباطات می‌تواند از طریق اینستکس باشد.»
موسوی افزود: «راه‌اندازی اینستکس را به فال نیک می‌گیریم، ولی همه تعهدات اروپایی‌ها نیست.»
قطره‌ای از تعهدات دریایی برجام
همانطور که سخنگوی دستگاه سیاست خارجه تصریح کرده است، اینستکس با هدف ایجاد مسیری برای اجرای تعهدات یازده‌گانه برجام است که اروپایی‌ها براساس متن برجام ملزم به اجرایی کردن آن شده‌اند و از ۲۳ تیر‌ماه سال ۱۳۹۴ تاکنون حتی بخش اندکی از آن تعهدات را نیز اجرایی نکرده‌اند؛ یعنی قریب به ۵۶ ماه، اروپایی‌ها هیچ کدام از تعهدات مندرج در متن توافق هسته‌ای را اجرایی نکرده‌اند و طرف ایرانی در این مدت تمام تعهدات فنی، سیاسی، حقوقی و اقتصادی برجام را به بهترین شکل ممکن براساس دو مرجع حقوقی و فنی برجام اجرایی کرده‌اند.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به‌عنوان مرجع فنی برجام در گزارش‌های دوره‌ای خود به کرات تأیید نموده که جمهوری اسلام ایران تمام تعهدات خود را اجرایی کرده است و از سوی دیگر کمیسیون مشترک برجام در دو سطح معاونان وزرای خارجه دوطرف مذاکره و همچنین وزرای امورخارجه دو کشور تصریح و تأکید کرده که ایران به تمام مفاد برجام پایبند بوده است.
محمدجواد ظریف در یکی از موضع‌گیری‌های خود در ۱۴اردیبهشت ماه سال ۹۸ در گفتگو با پایگاه لوب‌لاگ می‌گوید: «اروپا همانطور که شما به‌درستی گفتید به کمتر از ۱۰درصد از تعهداتش عمل کرده است، در واقع، بیش از صددرصد در بیانیه‌های عمومی و کمتر از یک درصد در پایبندی واقعی به تعهداتش.»
وزیر امور خارجه کشورمان همچنین در ۱۴ /۱۲ /۹۶ در گفتگو با روزنامه اعتماد با گلایه نسبت به رویکرد اروپایی‌ها در قبال برجام تصریح می‌کند: «در حال حاضر دو گروه برجام را نقض کرده‌اند؛ امریکا و اروپا؛ امریکایی‌ها به دلیل سیاست‌های واشنگتن و اروپایی‌ها به دلیل سیاست‌های امریکا.» وی در ۳۱ /۵ /۹۸ در مؤسسه امور بین‌الملل نروژ (نوپی) با تأکید بر اینکه «ما هیچ منافعی از برجام به دست نیاوردیم» می‌گوید: «ما هیچ منافعی از برجام به دست نیاوردیم و من درباره جزئیات پیشنهاداتی که مطرح شده با مکرون گفتگو می‌کنم.»
قابلیت جدید اینستکس
رفتار امروز اروپایی‌ها از یک الگوی ثابت با عناصر مشخص بهره می‌برد مبنی بر اینکه می‌توان با دادن وعده‌های درازمدت و با هدف تضعیف جمهوری اسلامی ایران، دولتمان را پای میز مذاکرات غیر‌هسته‌ای نیز کشاند. براساس همین الگو برجام صنعت هسته‌ای را به حالت تعطیلی کشاند و عامل بازگرداندن و بسیط شدن تحریم‌های ضدایرانی شد و امروز تلاش می‌کند تا مانع از اجرای گام بعدی کاهش سطح تعهدات برجامی توسط ایران که براساس گفته‌های مقامات کشورمان خروج از پروتکل الحاقی است، شود.
بهترین راهکار برای به بن‌بست کشاندن اهداف امروز اروپایی‌ها آن است که گام بعدی (که گام نهایی باشد) کاهش سطح تعهدات برجامی توسط کشورمان علاوه بر آنکه شامل خروج از پروتکل الحاقی باشد، موارد مهمی دیگری را نیز شامل شود؛ ایران باید در قالب بیانیه‌ای رسمی از توافق هسته‌ای «خروج مشروط» کند و براساس این بیانیه جهت اخذ تضمین عینی، مکتوب با قابلیت اجرا از اروپا ضرب‌الاجل کوتاه‌مدت تعیین کند.
