سرویس ایثار و مقاومت جوان آنلاین: هر انسان دردمند و بیداری در هر زمان و جامعه‌ای، در پی شناخت حق و باطل است تا بتواند راه حق را برگزیند و به سعادت و رستگاری نایل آید. بسیاری از افراد در زندگی خود معیار ندارند و اگر هم دارند معیار صحیحی ندارند؛ این یکی از گرفتاری‌های امروز مردم است که گرفتار نداشتن معیار و میزان هستند تا خودشان را بسنجند و ببینند در مسیر هستند یا خیر. امام خمینی (ره) فرمودند: «اگر تمام انبیای عظام جمع بشوند در یک شهری و در یک کشوری، هیچ‌گاه با هم اختلاف نمی‌کنند.» علت اینکه ما در مبانی و اصول اختلاف پیدا می‌کنیم، این است که مبنا و معیار صحیحی برای حق، انتخاب نکرده‌ایم.
چه چیز را می‌توان مصداق‌های «حق» قرار داد و در نقطه مقابل آن، مصداق «باطل» کدام است؟ چگونه و با چه معیار‌هایی می‌توانیم آن‌ها را بشناسیم؟ این‌ها پرسش‌هایی هستند که در طول تاریخ برای انسان دردمند و آگاه مطرح بوده است زیرا بر اساس پاسخ به این پرسش‌ها راه و روش زندگی خود را انتخاب می‌کند. مهم آن راهی است که انسان برگزیند تا منطبق بر حق و عدالت باشد و سعادت و رستگاری او را تضمین کند. پس ابتدا باید حق و باطل و معیار‌های این دو را شناخت تا اهل حق و باطل را از هم تمییز داد.
امیرالمؤمنین (ع) در رابطه با شناخت حق از باطل می‌فرمایند: «اِنَّ الْحَقَّ وَ الْباطِلَ لا یعْرَفانِ بِاَقْدارِ الرِّجالِ، اِعْرِفِ الْحَقَّ تَعْرِفْ اَهْلَهُ وَ اعْرِفِ الْباطِلَ تَعْرِفْ اَهْلَهُ»؛ حق و باطل را با میزان قدر و شخصیت افراد نمی‌شود شناخت. این صحیح نیست که انسان اول شخصیت‌هایی را مقیاس قرار دهد و بعد حق و باطل را با این مقیاس‌ها سنجش کند. شهید مطهری در توضیح این سخن می‌فرمایند: «در این جا حضرت علی (ع) معیار حقیقت را خود حقیقت قرار داده است و درواقع این یک بینش مخصوص و اهمیت دادن به اصول است نه به افراد و اشخاص.»
در طول تاریخ موقعیت‌هایی برای انسان حقیقت‌طلب پیش آمده است که برای تحقق حق و پیروزی حق بر باطل و احیا و زنده نگه‌داشتن حق جان خود را در این راه نثار نموده است. در میان انسان‌ها همواره کسانی پیدا شده‌اند که اهل فساد و ظلم و اصطلاحاً پیرو باطل هستند. انسان‌هایی که به اسارت هوای نفسانی درآمده‌اند، پذیرش حق برایشان سنگین است، اما انسان‌هایی که خود را از اسارت نفس رها کرده‌اند اینگونه نیستند. از آنجا که دفاع و مبارزه با ظلم یک اصل پذیرفته شده است، کسانی که در این راه گام می‌گذارند از بالاترین ارزش‌ها برخوردارند. قرآن کریم می‌فرماید: «وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُم بِبَعْضٍ لَّفَسَدَتِ الْأَرْضُ»؛ و اگر خدا برخی مردم را در مقابل بعضی دیگر برنمی‌انگیخت فساد روی زمین را فرا می‌گرفت.
امام حسین (ع) در چنین موقعیتی می‌فرمایند: «چقدر مرگ در راه رسیدن به عزّت و احیای حق آسان و راحت است.»
آری شهید کسی است که پس از شناخت صحیح حق در بالاترین درجه انسانی حاضر می‌شود تا در این راه جانش را با خدای خود معامله کند. خداوند تبارک و تعالی در قرآن کریم می‌فرماید: «إِنَّ‌اللّهَ اشْتَرَى مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُم بِأَنَّ لَهُمُ الجَنَّةَ یقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللهِ فَیقْتُلُونَ وَیقْتَلُونَ وَعْدًا عَلَیهِ حَقًّا فِی التَّوْرَاةِ وَالإِنجِیلِ وَالْقُرْآنِ»؛ خداوند جان‌ها و اموال مؤمنانی را که در راه خدا جهاد می‌کنند به بهای بهشت خریدار است. این وعده‌ای است که خداوند در تورات، انجیل و قرآن به پیامبرانش فرموده است؛ از این رو بالاترین مقام شهید این است که از بندگان اختصاصی خداوند بوده و حضرت حق او را برای خود می‌خواهد.
ویژگی‌های شهید
شهید و شهادت در لغت به معنای شهود یا حضور است و شاهد و شهید یعنی حاضر و جمع آن شهدا است. شهید داری چهار ویژگی ممتاز است:
ویژگی اول: شهادت قدم نهادن در راه خداست. قرآن کریم در آیه ۱۶۹ سوره مبارکه آل عمران می‌فرماید: «وَلا تَحسَبَنَّ الَّذینَ قُتِلوا فی سَبیلِ اللهِ أَمواتًا بَل أَحیاءٌ عِندَ رَبِّهِم یُرزَقونَ»؛ شهید کسی است که در راه ارزش‌های الهی و جهاد فی سبیل الله جان خود را با خدای خود معامله می‌کند. مسئله فی سبیل الله بودن مهم‌ترین شاخصه‌ای است که شهادت را از سایر مرگ‌ها متمایز می‌کند و قرآن کریم بار‌ها این ویژگی را برای شهادت متذکر شده است. از جمله در آیه ۱۹۰ سوره مبارکه بقره: «وقاتلو فی سبیل الله..»، آیه ۹ سوره مبارکه توبه: «الَّذِینَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِی سَبِیلِ اللهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَةً عِنْدَ اللَّهِ وَأُولَئِکَ هُمُ الْفَائِزُونَ» و بسیاری از آیات دیگر قرآن که به این موضوع اشاره دارند.
ویژگی دوم: شهید با آگاهی و شناخت راه حق، مسیر شهادت را برگزیده است. برخلاف سایر مرگ‌ها که در پایان زندگی این مرگ است که به سراغ انسان می‌آید، شهادت مرگی است که انسان خود به سمت آن می‌رود و نسبت به مسیری که در آن گام می‌نهد آگاه است و اینگونه به خون خود ارزش و ابدیت می‌دهد. این ویژگی شهدا در کلام مقام معظم رهبری اینگونه بیان شده است که «شهدا همچون ستارگانی هستند که می‌توانند عالمی را روشن کنند.» زیرا شهید خود در راه حق به آگاهی و شناخت رسیده است و قدم نهادن در راه او می‌تواند انسان جویای حق را به شناخت آن برساند.
ویژگی سوم: شهید این راه را با اختیار خود برگزیده که نشان از داشتن روحی بزرگ و توانمند برای رشادت و شهادت است. این انتخاب بر اساس شناخت و آگاهی او نسبت به زندگی و مرگ است و اصولاً اگر انتخاب بدون اختیار باشد فاقد معنا و اعتبار است.
ویژگی چهارم: مرگ‌آگاهی از دیگر ویژگی‌های ممتاز شهید است. امیرمؤمنان (ع) می‌فرمایند: «دل‌هایتان را از دنیا بیرون کنید، پیش از آنکه بدن‌های شما را از آن بیرون ببرند.» آگاهی درست انسان از مرگ می‌تواند او را به شناخت صحیح حیات دنیوی برساند، زیرا که مرگ بخشی از مسیر زندگی انسان است و نقطه‌ای است که او را از جهان مادی به حیات اخروی منتقل می‌کند. از منظر حضرت علی (ع) بین مرگ‌آگاهی و معنای زندگی پیوندی است که سبب می‌شود انسان به درک صحیح از حیات خود برسد.
شهید، معیار حق
مقام شهید عالىترین مقام انسانى است که در آن هیچ حائلى میان انسان و خدا وجود ندارد. درواقع شهادت اتصال به مقام ربوبى و لقای الهى و نهایت کمال انسان است. چه جایگاه و منزلگاهى از این بالاتر که عاشق را در جوار معشوق جاى دهند و این، همان چیزى است که انسان در جست‌وجوى آن است. در فرهنگ اسلام و به‌خصوص تشیع، ارزشمندترین و گرانبهاترین اعمال، شهادت است.
شهید کسی است که با نثار جان خود، درخت اسلام را آبیاری کرده و فساد را ریشه‌کن می‌کند. همچون حسین بن علی (ع) که فرمود: «وَ إِنَّما خَرَجْتُ لِطَلَبِ الإِصْلاح فی أمَّةِ جَدِّی؛ من فقط برای اصلاح در امت جدم به پا خاستم.» حضرت امام خمینی (ره) حرکت در مسیر حق و شهادت را آزاد شدن روح از قید و بند دنیا می‌دانند: «ما برای چه نگرانی داشته باشیم؛ مایی که به تکلیف خودمان داریم عمل می‌کنیم؟ نگرانی آن باید داشته باشد که برخلاف مسیر حق است. آن باید نگرانی داشته باشد که چنانچه کشته بشود، به عقیده خودش این است که نابود شده است و به عقیده ما این است که به جهنم رفته است. ما چرا نگرانی داشته باشیم؟...»
و این چنین است که شهید، خود معیار شناخت حق می‌شود. آری شهید کسی است که قید و بند‌های قفس دنیا را از روح بلند خود برداشته است و دیگر او را کاری با دلبستگی‌های آن نیست. شهید چشمه زلالی است که تشنگان عدالت از آن سیراب می‌شوند و آتش سوزانی است که ظالمان از آن هراسانند. از این رو شهید اسطوره، الگو و راهنمای آیندگان است و بشریت را به سوی حق و عدالت هدایت می‌کند.
شهید مرتضی آوینی شهید اهل قلم شهد شیرین شهادت را اینگونه برای ما ترسیم می‌کند: «پس اگر مقصد را نه اینجا در زیر این سقف‌های دلتنگ و در پس این پنجره‌های کوچک که به کوچه‌هایی بن‌بست باز می‌شوند نمی‌توان جست، بهتر آنکه پرنده روح، دل در قفس نبندد. پس اگر مقصد پرواز است، قفس ویران بهتر. پرستویی که مقصد را در کوچ می‌بیند، از ویرانی لانه‌اش نمی‌هراسد.»
*عضو هیئت علمی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
بسیارعالی بود 
