سرويس اقتصادی جوان آنلاين: ائتلاف غیرمنتظره رهبران ترکیه و لیبی را باید زلزلهای ژئوپلتیک دانست که توازن قدرت را در شرق مدیترانه و سراسر خاورمیانه دگرگون خواهد کرد. آنکارا بدون توجه به انتقادات جامعه جهانی، نیروهای ارتش خود را روانه سرزمین بحرانزده لیبی کرده که از یک دهه جنگ فرسایشی داخلی رنج میبرد.
کشورهای اروپایی و واشنگتن در حال تبادلنظر جهت تعیین روشهای مقابله با این لشکرکشی نظامی و تعیین مرزهای دریایی در آبهای شرق مدیترانه به ویژه میان ترکیه و لیبی هستند. اردوغان معتقد است توافق اخیر آنکارا و طرابلس میتواند ژئوپلتیک جهانی انرژی را تغییر دهد. وی به دنبال استقلال انرژی کشورش است و حضور در میادین نفت و گاز لیبی میتواند برگ برنده ترکیه در بازار انرژی به شمار آید.
اما رقبای منطقهای ترکیه به شدت مخالف اقدامات یکجانبهگرایانه آنکارا هستند. آنها این توافق را یک دستاندازی آشکار بینالمللی میدانند که راه را برای صدور گاز سایر کشورهای شرق مدیترانه به قاره اروپا به بنبست خواهد کشاند. در سایه توافق کنونی، سایر کشورهای شرق مدیترانه باید ناگزیر خط لولههای گاز طبیعی صادراتی خود را از آبهای ترکیه عبور دهند.
به هر ترتیب، توافق اخیر ترکیه و لیبی، ممکن است به تنشهای بیشتر و گسترش دامنه جنگ به کشورهایی نظیر مصر، رژیم اسرائیل، امارات متحده عربی، عربستان، اروپا، روسیه و ایالات متحده منجر شود. همه طرفهای دیگر کانالهای دیپلماتیک را رها کرده و برای جنگ آماده میشوند. در روز ۲۷ نوامبر، ترکیه و لیبی تفاهمنامهای امضا کردند که براساس آن، آنکارا متعهد به کمک نظامی به دولت وحدت ملی لیبی خواهد بود.
در این تفاهمنامه، مرزهای دریایی میان دو کشور ترکیه و لیبی بهگونهای تعیین شده که صادرات گاز طبیعی از شرق مدیترانه به اروپا را با چالش روبهرو خواهد کرد.
نگرانی صهیونیستها
اسرائیلیها نگرانی زیادی در مورد این تفاهمنامه دارند؛ چراکه برنامه آنها برای ساخت یک خط لوله هزار و ۹۰۰ کیلومتری مدیترانه شرقی آنها و انتقال گاز میدان فراساحلی لویاتان به اتحادیه اروپا با بنبست روبهرو شده است.
در مقاله پایگاه واینت نیوز با عنوان «رزمایش ترکیه میتواند دستیابی اسرائیل به آبهای آزاد را متوقف کند» نگرانیهای رهبران تلآویو تشریح شده است. در این مقاله میخوانیم: در دو جنگ پیشین اسرائیل (جنگ ۱۹۵۶ شبه جزیره سینا و جنگ شش روزه ۱۹۶۷) ما توانستیم حقوق دریانوردی خود را توسعه و تثبیت نماییم، اما شرایط اسرائیل در آبهای مدیترانه در حال تغییر است. ما با واقعیتهای جدیدی روبهرو هستیم، لذا باید اقدامات ترکیه را بهعنوان تهدیدی راهبردی بشناسیم و پیامدهای این فعالیتها را به دقت زیرنظر بگیریم.
با ایجاد یک منطقه اقتصادی اختصاصی، بخش زیادی از منابع انرژی شرق مدیترانه میان لیبی و ترکیه تقسیم شده؛ اقدامی که با محکومیت بینالمللی و کشورهای منطقه نظیر یونان، مصر و قبرس روبهرو شده است. این کشورها به صورت مستقیم یا غیرمستقیم خود را متضرر میدانند.
بازی مرزی ترکیه
آنکارا مناطقی را به مرزهای خود منضم کرده که حل و فصل مسائل حقوقی مربوط به آن به سالها زمان نیاز دارد. در واقع، ترکیه مرزهای دریایی خود را با عرض کل مدیترانه تعیین کرده است.
نشریه فارین پالیسی در گزارش خود اعلام کرده که با اقدامات ترکیه، سرنوشت مدیترانه به نفع آنها دگرگون شده است. همچنین جنگ داخلی لیبی پیچیدهتر شده و توسعه منابع انرژی عظیم شرق مدیترانه با یک چالش بزرگ روبهرو گردیده است.
در ماه جاری، ترکها نیروها و تجهیزات نظامی زیادی را روانه طرابلس کردهاند. این اقدام برای سرکوب نیروهای شورشی مورد حمایت مسکو انجام شده است. در مقابل، دسترسی دولتهای قبرس و یونان به میادین مدیترانه با بنبست روبهرو شده است.
اگرچه حضور نظامی ارتش ترکیه به توسعه دامنه جنگ داخلی لیبی منجر خواهد شد، اما در گسترهای وسیعتر، شاهد افزایش دامنه اختلافات و شکلگیری جبهههای جدید رویارویی در میان کشورهای منطقه راهبردی مدیترانه خواهیم بود.
جنگ ترکی - عربی
در یک سوی این رویارویی، محور ترکیه- لیبی قرار دارد و در محور مقابل، یونان، امارات متحده عربی، عربستانسعودی، مصر، رژیم اسرائیل، فرانسه، آلمان، انگلستان و احتمالاً ایالات متحده به چشم میخورد. دولت ترامپ تاکنون موضعگیری مشخصی در برابر تنشهای اخیر اعلام نکرده است.
نبرد کنونی میان دولت وحدت ملی و نیروهای ارتش ملی لیبی به فرماندهی ژنرال حفتر را باید بخشی از یک جنگ بزرگتر برای تصاحب منابع انرژی سرشار دریای مدیترانه دانست.
در واقع، با کشف ذخایر عظیم گاز طبیعی در سال ۲۰۰۹ میلادی و سالهای پس از آن، ژئوپلتیک منطقه مدیترانه دستخوش تحولات گستردهای قرار گرفته است. ما شاهد شکلگیری ائتلافهای غیرمنتظرهای میان اسرائیل، یونان، قبرس و مصر هستیم تا شانس بیشتری برای خودکفایی در تأمین انرژی موردنیاز خود بیابند.
میدانهای گازی ظهر مصر، آفزودیت قبرس و تامار و لویاتان اسرائیل مهمترین منابع کشف شده در این منطقه هستند. تخمین زده میشود بیش از ۱۲۰ تریلیون فوت مکعب گاز در آبهای مدیترانه وجود دارد. این عدد بیش از ذخایر گاز عراق بهعنوان دوازدهمین دارنده منابع گاز طبیعی دنیا است.
با راهبرد کنونی آنکارا ممکن است کشورهای دنیا به حمایت بیشتر از ژنرال حفتر روی آورند. گفته میشود وی مأمور سیا بوده و برای تأمین منافع واشنگتن در سال ۲۰۱۴ میلادی روانه این کشور آشوب زده شده است. نیروهای ژنرال حفتر بیش از ۷۰ درصد خاک لیبی را در اختیار دارند. در مقابل، ۶۰ درصد جمعیت لیبی در مناطق زیر سلطه نخستوزیر، فایر السراج، ساکن هستند. گفته میشود نیمی از نیروهای ژنرال حفتر روسی تبار یا سودانی هستند و حقوق آنها توسط دولتهای منطقه خلیجفارس تأمین میگردد.
ماجراجویی ترکیه
ترکیه با این اقدامات تهاجمی و ماجراجویانه، در معرض رویارویی احتمالی با ناتو و ارتش امریکا قرار گرفته است. در این شرایط ممکن است اردوغان به سوی روسها سوق داده شود، اما تیم ترامپ باید بداند که اقدامات غیرمسئولانه آنها نیز ممکن است کل منطقه را به آشوب بکشاند. گویی مدیترانه نیز همانند خاورمیانه با نفرین منابع نفت و گاز باید دست و پنجه نرم کند.