با ادامه ناامنیها در خلیجفارس اعم از حملات یمنیها به تأسیسات آرامکو و آتش سوزی یک نفتکش در آبهای امارات، باز هم این منطقه و به ویژه تنگه هرمز در تیررس نگرانیهای اقتصاد جهان قرار گرفت. در میان همه آبراههای جهان، تنگه هرمز با اختلافی فاحش نسبت به مالاکا، باب المندب، سوئز و جبل الطارق در صدر ایستاده است؛ آبراهی که مهمترین نقطه اقتصادی جهان است و هرگونه خلل در رفت و آمدهای دریایی آن، منجر به شوکهای اقتصادی میشود.
به همین دلیل است که همه کشورهای جهان ثبات اقتصادی خود را در امن بودن این تنگه میدانند؛ امریکا در صدر کشورهایی است که از ناامنی در این آبراه متضرر میشود. برای آنکه بدانیم این تنگه تا چه میزان اهمیت دارد باید منافع دو گروه تولیدکننده انرژی و مصرفکننده آن را مدنظر قرار داد. به طور کلی، صادرات نفت و سایر حاملهای انرژی کشورهای عراق، ایران، کویت، بحرین، قطر، امارات و عربستان از این تنگه راهی بازارها میشود و مصرفکنندگان انرژی نیز به دقت تحولات منطقه را زیرنظر میگیرند.
در جدیدترین آمارها، روزانه حدود ۱۷ میلیون بشکه نفت از این تنگه عبور میکند که بخش اعظمی از این نفت و البته LNG قطر، راهی شرق آسیا میشود. حدود ۲۱ درصد اقتصاد جهان، به نفت و فرآوردههای نفتی ترانزیت شده از تنگه هرمز وابسته است. بیش از ۳۰ درصد LNG جهان نیز از آبراه هرمز عبور میکند.
روزانه حدود ۱۰۰ میلیون بشکه نفت در جهان مصرف میشود که ۵۳ میلیون بشکه از این رقم، از طریق دریاها جابهجا میشود؛ سهم تنگه هرمز از این میزان، حدود ۳۲ درصد است، یعنی یک سوم تجارت دریایی نفت دنیا. در میان تولیدکنندگان نفت و گاز منطقه، بیشترین وابستگی متعلق به عربستان سعودی است بهطوری که این کشور بیش از ۷ میلیون بشکه از صادرات نفت خود را از این تنگه انجام میدهد.
به جز عربستان، قطر هم بهشدت از تنشهای اخیر نگران است؛ اصلیترین منبع درآمد این کشور صادرات LNG است که همه محمولههای آن از تنگه هرمز عبور میکند. در میان مصرفکنندگان انرژی جهان، حیات اقتصادی ژاپن بهشدت به امنیت تنگه هرمز گره خوردهاست. کشورهای کرهجنوبی، هند، چین و امریکا از این حیث در رتبههای بعدی قرار دارند. بیشتر نفت تولیدکنندگان منطقه خاورمیانه و خلیج فارس، به شرق آسیا میرود و بخش دیگری هم از باب المندب، راهی کانال سوئز و اروپا میشود. سالانه ۵٠ هزار فروند کشتی از تنگه استراتژیک هرمز عبور میکنند که از این تعداد ١٧ هزار فروند شناورهای نفتی و نفتکشها هستند. البته توجه به این نکته مهم است که در کنار نقش این آبراهدر تأمین انرژی مورد نیاز جهان، بنادر وارداتی فعال در خلیجفارس نیز از اهمیت فوقالعادهای برای کشورهای صادرکننده نفت برخوردار هستند.
جمهوری اسلامی ایران، عهدهدار امنی
ت این تنگه را بر عهده دارد و این همان چیزی است که کشورهای عربی و غربی را نسبت به تحولات منطقه حساستر کردهاست. هیچ کشوری اعم از تولیدکننده و مصرفکننده علاقهای ندارد این تنگه دچار محدودیتهای رفت و آمد شود. گرچه جمهوری اسلامی ایران نقش اصلی را در کنترل این آبراه بر عهده دارد، اما نباید فراموش کرد ایجاد محدودیتهای مقطعی در این آبراه میتواند اقتصاد جهان را با نگرانیهای بزرگی مواجه کند.