سرویس سیاسی جوان آنلاین: گفت و گوی جام جم انلاین با حمید رضا اصفی را میخوانید:
ایران تا اینجا چند گام برداشته بود، ولی عکس العملی جدی از طرف اروپا به دنبال نداشت. گام پنجم چه ویژگی دارد که بحث مکانیسم ماشه به راه افتاد؟موضوع باید در چند زمینه دیده شود. مساله برجام موضوعی چند لایه است. اروپا بعد از خروج آمریکا از برجام رفتار مسئولانهای از خود نشان نداد و اروپا میبایست خلاء حضور آمریکا در برجام را جبران میکرد این قولی بود که داده شده بود. ولی نه تنها این خلاء را جبران نکردند حتی مسئولیت خود را نیز انجام ندادند. اروپا ساز و کار اینستکس را به صورت نمادین و سمبلیک برای راضی کردن ایران معرفی کرد، ولی اینستکس هیچ اقدامی انجام نداد و بسیار ناکارآمد بود. این ساز و کار محدود بدون قابلیت و ابتدا بین سه کشور گفتگو شد و بعد سه کشور دیگر اضافه شدند که آن هم عملیاتی نشد. یعنی اروپا حتی نتوانست تا به این حداقل عمل کند. نمیشد ایران هم به مسئولیت خود و تکالیف خود عمل کند و طرف مقابل بیشتر طلبکار شود. این با منطق و با توافق انجام شده سازگار نبود و منطبق با عرف بین الملل نیز نیست. ضمن اینکه موجب وهن جمهوری اسلامی است؛ لذا ایران باید حرکتی از خود نشان میداد که به طرف مقابل بفهماند ما از این وضعیت راضی نیستیم؛ و این گامها برداشته شد. بند ۳۶ برجام در برداشتن این گامها به ما حق میدهد و کاری عجیب و غریب و خلاف توافق انجام نشده است. این گامها در حقیقت هشداری در جهت احیای برجام بود. وگرنه ایران به راحتی میتوانست از برجام خارج شود، ولی این کار را نکرد و همیشه نیز اعلام کرده وضعیت برگشت پذیر است. یعنی اگر شما خود را اصلاح کنید ما نیز به عقب بر میگردیم.
گام پنجم از چند حیث قابل توجه است، اولا، اروپا احساس کرد ایران دیگر در زمینه هستهای محدودیتی برای خود قائل نیست و نگران اتفاقاتی شدند که رخ خواهد داد. ولی من فقط بر این مورد اعتقاد ندارم، چون بازرسان آژانس در ایران هستند و میتوانند بازرسی و گزارش داشته باشند؛ لذا این نمیتواند همه نگرانی آنان باشد. این صورت ماجراست و پشت دیگری دارد. مساله اصلی تهدید ترامپ بود که آلمان آن را تایید کرد. ترامپ تهدید تعرفه بر روی اتومبیلهای اتحادیه اروپا را طرح کرد و اروپا بخاطر صدمه نخوردن بازار اقتصادی خود باج داد و در ازای آن این بی اخلاقی و کار زشت را انجام داد.
دلیل دیگر نیز زمان این موضوع با اعتراضات داخلی نیز همراه است. اروپا به غلط فکر کرد ایران در موضع ضعف قرار دارد. سفیر انگلیس در تظاهرات حضور داشت. به عقیده من، این حضور تصمیمی شخصی و یک اشتباه نبود. سفیر انگلیس برای حضور در تظاهرات دستور العمل داشت و این دستور نیز از لندن بود. زمانی اعتراضات خیابانی بخاطر معیشت و زمانی این مسائل در جریان است و پشت ماجرا به این سادگی نیست. اروپا با توجه به مسائل داخلی سعی کرد فشار بر روی ایران را بیشتر کند. مجموعه این عوامل نشان داد اروپا شریکی قابل اعتماد نیست.
ایران اعلامکرده درصورت بازگشت تحریمهای شورای امنیت راهبرد هستهای را تغییر میدهد معنای این تهدید چیست؟ما هرگز تهدید نکرده ایم ما هشدار داده و سپس عمل کرده ایم. ایران در ادبیات بین الملل قائل به تهدید نیست.
آیا این برخورد ایران را مثبت ارزیابی میکنید؟این برخورد خوب است. جمهوری اسلامی قائل به تهدید نیست. تهدید از طرف کسانی است که منطق ندارند. ما منطق داریم لذا تهدید نمیکنیم و هشداری داده سپس عمل میکنیم. در زبان بین الملل کشورهای دارای منطق و استدلال نیازی به تهدید ندارند. گامهای ما در راستای تهدید نبود ما هشدار داده و سپس عمل کرده ایم.
برخی معتقدند ایران بدون داشتن بمب اتم هزینههای آن را داده، نظر شما چیست؟گویی شما میگویید راستگویی هزینه دارد و برای اینکه هزینه ندهید دروغ بگوییم. مساله به این سادگی نیست ما هزینههایی پرداختیم، ولی به ازای آن اعتباری کسب کردیم. بحثی اصولی و پایهای در جریان است.
اگر مساله مکانیزم ماشه به شورای امنیت برسد و تمام تحریمهای ما برگردد ایران دچار چه وضعیتی خواهد شد؟من فکر نمیکنم به اینجاها برسیم. فضا و شرایط و امکانات جمهوری اسلامی به اینجا نمیرسد، ولی حتی اگر برسد چه خواهد شد؟ وقتی تمام تحریمها روی جمهوری اسلامی ایران اعمال شده است دیگر چه چیزی باقی میماند. برخی از تحریمها به صورت دو سه باره بر ایران اعمال میشود و مرتب تکرار شده است. پس بازگشت تحریمهای شورای امنیت وضعیت اقتصادی ایران را بدتر نمیکند، چون تمام تحریمها را به کار گرفتند. نکته دیگر اینکه اگر آنها ناپختگی کنند و به این سمت حرکت کنند ایران میتواند کارهای دیگری انجام بدهد. خروج از NPT یکی از این کارهاست. اخراج بازرسان سازمان ملل نیز کار دیگری است. ایران میتواند هزینه مبارزه با قاچاق را پرداخت نکند. اگر قرار است ما برای مواد مخدر و قاچاق هزینه بدهیم و نیروهای ما شهید شوند میتوان این هزینه را نداد.
در مورد ترور سردار سلیمانی دو احتمال مطرح است. یک مورد به استیضاح ترامپ مربوط است و مورد بعدی به نیت ترامپ در جلب رضایت کشورهای عربی اشاره دارد. چون ترامپ فکر میکرد در انتخابات ۲۰۲۰ رای نمیآورد و بخاطر منافع شخصی خود میخواست همچنان با کشورهای عربی روابط خوبی داشته باشد. نظر شما چیست؟اولا ترامپ نمیدانست اثرات این ترور ناجوانمردانه چیست؟ اگر میدانست این کار را نمیکرد. ترامپ میخواست تلاش کند و بگوید جمهوری اسلامی و حاکمیت پایگاه مردمی ندارد تلاش داشت این را بگوید و این شهادت فرضیه او را بهم ریخت. این اولین اشتباه ترامپ و سوء محاسبه او بود. او فکر نمیکرد اگر سردار سلیمانی را شهید کند مقاومت زندهتر و همبستگی بیشتر میشود. او نمیدانست از هم گسیختگی در میان برخی از صفوف شیعیان عراق از بین خواهد رفت. او نمیدانست اگر سردار شهید شود ایران به این صورت پاسخ میدهد. پس سوء محاسبه داشت و این اشتباهی بزرگ بود. او فکر میکرد با این ضربه شست برای انتخابات آینده برگ برندهای دارد و ایران را پای میز مذاکره مینشاند و این مذاکره را در انتخابات به خدمت میگیرد؛ لذا مجموعهای از این مسائل دخیل شد و آن اشتباه وحشتناک رخ داد.
آیا این اشتباه ترامپ بود یا اشتباه مشاوران او؟مجموعا و البته اشتباه استراتژیک بسیار بزرگ و بی بازگشتی بود. چون برخی از اشتباهات قابل جبران هستند مثل خروج از برجام یا خروج از پیمان پاریس که قابل برگشت است.
آیا ترامپ در انتخابات ۲۰۲۰ رای میآورد؟
نمیدانم و نتیجه گیری سخت است. در این ماههای باقیمانده اتفاقات زیادی رخ میدهد و نتیجه گیری از این فاصله سخت است. باید دید شرایط اقتصادی و روابط بین الملل در آمریکا چگونه خواهد بود.
در منطقه شاهد مسائلی بودیم از جمله فوت پادشاه عمان آیا جانشین او میتواند همچنان نقش میانجی را دنبال کند؟بخشی از این ماجرا به شخصیت سلطان قابوس بر میگشت او فردی بود که به ایران علاقه داشت و قابل اعتماد و قابل احترام بود و از ظرفیتهای خود استفاده میکرد و برخی کارها را انجام میداد. این به خصوصیات فردی او برمی گشت. جانشین او فردی موجه و فهمیده است. براساس اطلاعات ما و اظهارات او مشخص است که به ایران علاقمند است و میخواهد سیاست سلطان قابوس را دنبال کند. البته برای ارزیابی نهایی باید زمانی بگذرد و به کارنامه او توجه کرد. اما ارزیابی اولیه و کلی جمهوری اسلامی ایران از این تحولات مثبت است.
امیر قطر نیز تمایل به میانجی گری نشان میدهد.همه میخواهند این نقش را داشته باشند، ولی میانجیگری با من بمیرم و تو بمیرم حل شدنی نیست. باید مواردی در میانجیگری لحاظ شود و حرف حق ما مشخص شود تا بدانیم آمریکاییها چقدر میخواهند کوتاه بیایند. اینکه میانجی گری یک طرفه باشد و فقط از ایران خواسته شود تا کاری را نکند صحیح نیست. اگر منظور شما از میانجیگری به رابطه بین ایران و آمریکا اشاره دارد ترامپ نیز نشان داده که چندان میانجی نمیخواهد. او از ابتدا نمیخواست و شینزو آبه را نیز سر کار گذاشت. او دوست دارد خودش پای میز مذاکره بنشیند او عکس گرفتن را دوست دارد.
در صحبتهای خود به حضور سفیر انگلیس در تظاهرات اشاره کردید. سفیر انگلیس فردی زیرک است چرا او میخواست این اتفاق بیفتد؟این رفتار بسیار غیر دیپلماتیک است. کفتر زرنگ با کله به دام میافتد. مرغ زیرک همیشه با سر در دام است. او با زیرکی آمد، ولی حواسش نبود که زیرکتر از او کشفش میکند. من نمیخواهم سفارت را ببندیم و در دوری بیفتیم که در زمین اروپا و آمریکا بازی کنیم. یک فرد خطا کرده و باید با عرف بین الملل با آن خطا برخورد کرد. اعتراض و محدودیت و... نیز از راهکارها است. باید دید چه کاری بیشترین کارایی را دارد. حتما باید برخورد شود، ولی سطح و چگونگی برخورد نیاز به کاری جدی و دقیق و کارشناسی شده در وزارت خارجه دارد.