سرویس سیاسی جوان آنلاین: این اتفاق البته جدید نیست؛ در همه چند دهه گذشته، در آستانه هر انتخاباتی، این انتقادات را اصلاحطلبان داشتهاند و هر بار و از جمله در هفتههای اخیر، مدعی شدهاند که همه کاندیداهایشان رد صلاحیت شدهاند و نمیتوانند لیست کامل برای انتخابات مجلس بدهند. آنها انتخابات را تک جناحی و بدون حضور همه سلایق سیاسی و در نتیجه غیرآزاد میخوانند. در سوی مقابل، شورای نگهبان است که بارها این اتهامات را رد کرده است. رد این اتهامات هم اتفاق امروز و امسال نیست و در تمام دهههای پیشین تکرار شده است. از این رو، جنجال این روزها اتفاق تکراری همیشه است؛ اتفاقی تکراری که در هفتههای منتهی به انتخابات شدت میگیرد. این گزارش بررسی اجمالی ادعاهای طرفین این جنجال رسانهای در مورد ردصلاحیتهاست؛ جناحی یا قانونی؟ مسئله اینجاست!
رسانهها و فعالان سیاسی اصلاحطلب در هفتههای اخیر انتقادات بسیاری به روند بررسی صلاحیتها داشتند. الیاس حضرتی، نماینده اصلاحطلب تهران معتقد است: «در شهرهایی مانند اردبیل، رشت، اصفهان و شیراز همه اصلاحطلبان ردصلاحیت شدهاند. جای شکرش باقی است که در تهران چند نفر از اصلاحطلبان ماندهاند که بتوان یک لیست حداقلی با آنها ارائه کنیم.» او تأکید میکند فضای رقابتی در برخی شهرها از بین رفته است و عملاً رقابت میان طیفهای مختلف اصولگرایان خواهد بود. شهیندخت مولاوردی، یکی از ردصلاحیت شدههاست. او تأکید میکند که «پیگیری نکردم به چه دلیلی ردصلاحیت شدهام»، اما باز هم میگوید: «معلوم نیست منی که معاون امور حقوق شهروندی ریاست جمهوری بوده ام بر چه اساس ردصلاحیت میشوم؟» و توضیح نمیدهد وقتی پیگیری نکرده، از کجا باید دلیل ردصلاحیتش معلوم باشد! و بعد در مورد ردصلاحیت نمایندگان کنونی مجلس هم میگوید: «به فردی میگویند تو دیگر صلاحیت نداری که اکنون قانونگذار این کشور است». او در عین حال یکی از دلایل ردصلاحیتش را امضای نامه ۷۷ اصلاحطلب (در حمایت از آشوبگران آبان ۹۸) میداند.
طیبه سیاوشی از نمایندگان فعلی مجلس که صلاحیتش برای دور بعدی تأیید نشده است، میگوید: «یک موضوع من را بیش از همه چیز ناراحت کرد. سخنگوی شورای نگهبان گفت که مهمترین علت ردصلاحیتها فساد مالی و سوءاستفاده از موقعیت شغلی بوده است. اکثر ما در فراکسیون امید مجلس هیچ پرونده مالی نداریم.» و بعد صحت اظهارات سخنگوی شورای نگهبان را زیر سؤال میبرد: «اظهار چنین موضوعاتی اذهان مردم را نسبت به نمایندگانشان منفی میکند؛ مسائلی که واقعیت هم ندارد.» او به رد صلاحیت به دلیل عدم التزام به اسلام هم معترض است.
اظهاراتی از این دست، در میان اصلاحطلبان فراوان است و همگی تقریباً شبیه یکدیگر. این میان علی مطهری که خود در میان ردصلاحیت شدههاست، عقیده دارد که صرف قبول داشتن قانون اساسی برای نمایندگی مجلس کافی است و در عین حال میگوید: «نماینده افراد مخالف نظام نیز باید در مجلس باشد» و روشن نیست یک مخالف نظام چگونه قانون اساسی را قبول دارد! مطهری در عین حال تأکید کرده که مشکلی با رد صلاحیت افراد به دلیل فساد مالی و اخلاقی ندارد؛ یعنی غیراز قبول داشتن قانون اساسی، نداشتن فساد مالی و اخلاقی را هم برای نمایندگی مجلس لازم میداند.
اطلاعات غلط مبنای ادعاهای عجیب
سخنانی در مورد دلیل ردصلاحیتها از سوی منتقدان شورای نگهبان بیان شده که رد سریع آن نشان میدهد اطلاعات غلط مبنای آن اظهارات بوده است. از جمله، علیرضا رحیمی نماینده اصلاحطلب تهران در توئیتی مدعی شد که در فرآیند رسیدگی به اعتراض رد صلاحیت شدهها «رسید پرداخت وجوهات شرعی خمس» از آنها مطالبه شده است. او سپس در توئیتی دیگر، نوشت که مطلب را یکی از نمایندگان ردصلاحیت شده به او منتقل کرده و او با پیگیری متوجه شده که «چنین موضوعی وجود نداشته است.» در واقع او نماینده رد صلاحیت شده را تلویحاً گوینده یک دروغ معرفی کرده است. دروغی که البته در اسلام حرام است و التزام به دین اسلام هم یکی از شرایط نمایندگی مجلس. روشن هم نیست که چرا علیرضا رحیمی مطابق عرف حرفهای مقامی که دارد، قبل از علنی کردن این دروغ، صحت و سقم آن را بررسی نکرده است.
در ادعایی دیگر، محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس جمهور مدعی شده «گزارشهایی که ما درباره ردصلاحیتها دریافت میکنیم، این است که به آنها گفته شده که شما از برجام حمایت کردید، یا از دولت طرفداری کردهاید...» واعظی در خصوص مستند بودن اینگونه گزارشها درباره ردصلاحیتها نماینده مردم رشت را مثال زد و البته گفت که خودش با او صحبت نکرده و صرفاً شنیده است. این در حالی است که مجید انصاری، مسعود پزشکیان، مصطفی کواکبیان، سهیلا جلودارزاده، احمد مازنی، علیرضا رحیمی، سید فرید موسوی و فریده اولادقباد از جمله شخصیتهای برجسته حامی دولت و حامی برجام هستند که تأیید صلاحیت شدهاند.
عباسعلی کدخدایی هم در واکنش این ادعای واعظی توئیت زد که: «اگر ادعای رد صلاحیت یکی از نمایندگان به دلیل حمایت از دولت یا برجام صحیح بود، او در همان دور قبل که برجام به تصویب مجلس رسید، رد صلاحیت میشد.» و جمله کدخدایی که با توجه به ادعاهای دیگر بیراه هم به نظر نمیرسد: «شاید همین اطلاعات غلط مبنای اظهارات مقامات محترم در روزهای گذشته قرار گرفته است.»
اشاره کدخدایی به اعتراضات حسن روحانی و علی لاریجانی به رد صلاحیتهاست. او پیش از این در مورد انتقاد لاریجانی به رد صلاحیتها گفته بود: «حس کردم نمایندگانی که به شورای نگهبان آمدند و ما علل رد صلاحیتشان را توضیح دادیم، اطلاعات را به ایشان منعکس نکردند. به همین علت گفتم کاش این نمایندگان حداقل این مسائل را برای رئیس مجلس توضیح میدادند.» شاید به همین او از مقامات دعوت کرد ضمن تماس با شورای نگهبان، ابهامات خود را رفع کنند. یعنی حداقل آنکه اطلاعات درست داشته باشند.
از سویی قانون انتخابات، شورای نگهبان را از انتشار عمومی دلایل رد صلاحیتها منع میکند و تأکید دارد که بیان دلایل رد صلاحیت باید «محرمانه» به اطلاع داوطلب برسد. در آستانه هر انتخابات، اصلاحطلبان در مورد محرمانه بودن دلایل رد صلاحیت جنجال میکنند. بنابراین جای این سؤال است که چرا اصلاحطلبانِ مجلس این ماده را اصلاح نکردند تا شورای نگهبان اجازه علنی کردن پرونده کاندیداها را داشته باشد؟
رد صلاحیتها جناحی است یا اعتراضات؟!
شورای نگهبان بارها کسانی را رد صلاحیت کرده است که از طیف اصلاحطلب یا منتقد نظام نبودهاند. در همین روزها گفته شد که ۹۲ نماینده مجلس رد صلاحیت شدهاند. آیا همه این نمایندگان اصلاحطلب و عضو فراکسیون امید بودهاند؟ محسن کوهکن، محمدجواد کولیوند، حسین نقوی حسینی، عزیز اکبریان، ولی ملکی، عباسعلی پوربافرانی، امیر خجسته، محمدرضا امیرحسنخانی، عبدالله سامری و حسین مقصودی از جمله نمایندگان اصولگرایی هستند که صلاحیتشان برای دور جدید مجلس رد شده است. همین امر نشان میدهد ردصلاحیتها صرفاً شامل اصلاحطلبان نبوده است.
اما اعتراضات به رد صلاحیتها جناحی است و اصلاحطلبان و دولتیها صرفاً به رد صلاحیت همفکران خود اعتراض دارند. از جمله واعظی، رئیس دفتر رئیس جمهور از ورود جناحی به مسائل انتخاباتی به رغم منع قانونی، ابایی ندارد و تصریح میکند «اکثر نامزدهایی که از حزب اعتدال وتوسعه برای انتخابات ثبت نام کرده بودند، به واسطهای که طرفدار دولت هستند، رد صلاحیت شدهاند.» و عیان میکند که دغدغهاش صرفاً حزب متبوع خود است. اصلاحطلبان دیگر هم صرفاً معترض رد صلاحیت همفکران خود هستند و همین نشان میدهد گرچه ردصلاحیتها شامل هر دو جناح است، اما اعتراض به آنها صرفاً اصلاحطلبانه و دولتی است.
از سویی دولتی امروز معترض رد صلاحیتها توسط شورای نگهبان است که پیش از شورای نگهبان، خود و در قالب هیئتهای اجرایی وزارت کشور، صلاحیت بسیاری از اصلاحطلبان و غیراصلاحطلبان را رد کرد. آن زمان واعظی و روحانی و لاریجانی در قبال رد صلاحیتها توسط وزارت کشور دولت روحانی سکوت کردند.
اینکه انتخابات نمیشود!
حسن روحانی، رئیس جمهور بالاترین مقامی است که رد صلاحیتها را جناحی خوانده و با تأکید بر اینکه همه کاندیداهای باقی مانده از یک جناح هستند، تصریح میکند که «اینکه انتخابات نمیشود!» و «مردم تنوع میخواهند.» علاوه بر او، قریب به اتفاق اصلاحطلبان معترض به رد صلاحیتها نیز تأکید کردهاند که در چنین شرایطی امکان مشارکت همه مردم در انتخابات فراهم نیست و آنها نمیتوانند لیست بدهند و ... البته اصلاحطلبان نگفتهاند در شهری که میگویند هیچ کاندیدایی برایشان باقی نمانده، کلاً چند کاندیدا داشتهاند و اگر کل کاندیداهای آنها حائز صلاحیت نباشند، آیا شورای نگهبان باید دغدغه کاندیدا نداشتن آنها را داشته باشد یا دغدغه عدم ورود فرد فاقد صلاحیت به انتخابات را! طبیعتاً نهاد بررسی کننده صلاحیتها ضامن تعداد کاندیدای باقی مانده برای هر جریان سیاسی نخواهد بود.
پیش از این، بارها تذکر داده شد که اصلاحطلبان کسانی را کاندیدا میکنند که به واسطه برخی سوابق امنیتی و ... یقین به رد صلاحیت آنان دارند تا با رد صلاحیت گسترده مواجه شوند. حال که موفق شدهاند، مدام از کاهش مشارکت مردم میگویند. آیا از ابتدا برنامه این بود که ناامیدی حامیان شان از عملکرد دولت و مجلس اصلاحطلب را به نام شورای نگهبان تمام کنند؟ آیا اطلاع از این ناامیدی باعث شد تا بهگونهای عمل کنند و از ناامیدی و نداشتن کاندیدا و لیست بگویند که مردم پای صندوقهای رأی نیایند؟ فضا به نوعی مهندسی افکار عمومی با تزریق ناامیدی بیشتر به جامعه شبیه است تا افراد از مراجعه به صندوق رأی ناامید شوند.