سرویس اقتصادی جوان آنلاین: به گزارش «جوان»، اظهارات عجیب حسن روحانی با کلید واژه «بلد نیستم» تبدیل به سوژه داغی در میان فعالان فضای مجازی و کارشناسان اقتصادی شدهاست؛ رئیسجمهور که در مجمع سالانه بانک مرکزی سخن میگفت، اظهار داشت: «من بلد نیستم کاری به دنیا نداشته باشم و برای حل مشکلات فقط به داخل نگاه کنم. اگر اقتصاددانی بلد است که تمام روابط خارجی خراب باشد، اما اقتصاد مملکت هیچ دست نخورد، به ما هم بگوید.»
روحانی که در وعده دادنها یک «سردار» تمام عیار است، بارها وعدههای فراوانی داده، از حل مشکلات اقتصادی در ۱۰۰ روز تا چرخاندن چرخ اقتصاد به همراه سانتریفیوژها، همه و همه با تکیه بر نگاه خارجی بودهاست، او درختی را آبیاری کرد که ثمره خاصی برای کشور نداشت، اما تأکید میکرد گلابیاش شیرین است؛ گلابی برجام!
با این وجود طی شش سال گذشته عملکرد اقتصادی وی بهشدت مورد انتقادهای خودی و غیرخودی قرار گرفته و چهرههای اقتصادی نزدیک به او نیز از سیاستهای دولت انتقاد کردند، کنار رفتند یا کنار گذاشته شدند.
بسیاری از کارشناسان معتقدند وی ظرفیتهای داخلی را رها کرد و تنها و تنها به دنبال ایجاد یک کانال تجاری با اروپاییها و غرب بودهاست.
او حالا میگوید نمیتواند شرایط کشور را بدون توجه به خارج تنظیم کند، ولی به این پرسش پاسخ نمیدهد که وقتی شرایط بینالمللی به سود ایران بود، چه سود مهمی نصیب کشور شد؛ نه خبری از سرمایهگذاری بود و نه قراردادهای بنیادین، هر چه بود در تسهیل صادرات نفت و واردات کالاها به ایران بود.
مشروط کردن بهبود شرایط اقتصادی به احیای روابط خارجی در حالی از سوی روحانی مطرح شدهاست که وی دقیقاً پنج سال پیش در اولین کنفرانس اقتصاد ایران با تأکید بر اینکه اقتصاد باید اشتغالزا باشد، گفت: باید بهدنبال رشد مستمر، پایدار و اشتغالزا در چارچوب اقتصاد مقاومتی باشیم و بهجایی برسیم که تصمیم چند کشور کوچک یا فلان ابرقدرت و حتی خشکسالیها نتواند به اقتصاد کشورمان صدمه بزند.
وی در آن جلسه گفت: باید بهدنبال اقتصاد قوی و توانمند با تکیه بر اقتصاد بومی و صادرات بیشتر باشیم و صادرات غیرنفتی باید بهتدریج جای صادرات نفتی را بگیرد.
چند راهکار
با این وجود او نسبت به توجه ویژه به ظرفیتهای داخلی بیتفاوت بودهاست و همین موضوع موجب بروز انتقاداتی حتی از سوی حامیان سیاسی خود نیز شدهاست. شاید بتوان روحانی را رئیسجمهوری نامید که نامههای انتقادآمیز فراوانی را از سوی اقتصاددانان دریافت کرده است که در آخرین نمونه آن، ۲۴ نفر از این افراد راهکارهایی را برای وی پاراف کردند.
از جمله راهکارهایی که در این نامه آمدهاست میتوان به تسهیل مجوزهای کسبوکار سهل، حذف انحصار دسترسی به شغل، فعالیت بیشتر سفارتخانهها برای کمک به صادرکنندگان کالاها و خدمات ایرانی، کاهش نقش بانکها در حوزه املاک و رقابتهای مخرب در افزایش نرخ سود سپرده، جذب نقدینگی بهوسیله بازار سرمایه اشاره کرد. این نامه برخی راهکارهای ساده را به روحانی پیشنهاد دادهاست. در یکی از بندهای این نامه آمده است: به سازمان «تأمین اجتماعی» دستور دهید بهجای فشار غیرقانونی بر واحدهای تولیدی برای تأمین مخارجش، هزینههای زایدش را مهار کند و جلوی هدر رفتن منابعش را بگیرد.
تصویب و اجرای قانون مالیات بر عایدی سرمایه یکی دیگر از راهکارهای مورد اشاره این اقتصاددانان است که معتقد است با این اقدام، تقاضای سوداگری از بازارهای خودرو، مسکن، طلا و ارز بیرون کشیده میشود تا سرمایههای مردم بهجای سوداگریهای ضدتولیدی، بهسوی تولید هدایت شوند.
روحانی چه میخواهد؟
به نظر میرسد روحانی همهچیز را در مذاکره با امریکا میداند و غربیها نیز با توجه به این علاقه، درصدد تنگتر کردن تحریمهای اقتصادی هستند تا قدرت چانهزنی رئیسجمهور در داخل افزایش یابد. بیتوجهی به توان داخل شاید از این مسئله نشئت میگیرد، در حالیکه تجربه نشان دادهاست تکیه کردن به مذاکرات و حتی امضای توافقها با امریکا و کشورهای غربی، با بدعهدی بزرگی مواجه میشود.
این در شرایطی است که ظرفیتهای بسیاری در داخل کشور وجود دارد که بهراحتی میتوان درآمدهای بهتری ایجاد کرد؛ یکی از این راهکارها تمرکز بر بازارهای اصلی منطقه است که در اطراف ایران حضور دارند. به عنوان نمونه طی چند ماه اخیر صادرات فرآوردههای نفتی با سرعت بالایی روند صعودی به خود گرفتهاست. این را رسانههای غربی نیز اذعان کردهاند بهطوری که رویترز در گزارشی نوشت: صادرات گازوئیل ایران در سه ماهه پایانی سال ۲۰۱۹ به حدود ۹۵ هزار بشکه در روز رسیده که بیش از ۸۰ درصد نسبت به سه ماهه قبلی و حدود چهار برابر نسبت به سه ماهه نخست سال افزایش نشان میدهد.
فرآوردههای نفتی ایران نظیر نفت خام هدف تحریم دولت امریکا قرار دارد، اما دولت ایران در ماههای اخیر صادرات گازوئیل به برخی کشورهای همسایه از جمله عراق و سوریه را به میزان قابلتوجهی افزایش دادهاست. این آمارها بر پایه برآوردهای انجام شده از گازوئیل صادراتی ایران از طریق دریا و زمین به کشورهایی همچون عراق، افغانستان، پاکستان و سوریه تهیه شدهاست.
به گفته کارشناسان، بر خلاف نفت خام که مصرفکننده نهایی یک پالایشگاه است، فرآوردههایی نظیر گازوئیل میتوانند راه خود را به سمت هزاران مصرفکننده صنعتی و شهری خرد پیدا کنند و همین مسئله ردیابی این محمولهها را دشوار میسازد. از سوی دیگر، ماه گذشته بود که علی حسینی، مدیرعامل بورس انرژی گفت: کارنامه فروش فرآورده در بورس انرژی ایران یک عملکرد استثنایی را به نمایش گذاشتهاست. در طول پنج ماه از مرداد ماه تاکنون بالغ بر ۷/ ۱ میلیارد دلار فرآورده از طریق بورس صادر شدهاست. به نظر میرسد روحانی رئیس دولت تدبیر و امید به جای بذر ناامیدی در شرایط کنونی و طلب از بیگانه باید بیش از زمانی برای رفع تحریمهای داخلی و اصلاح سوءمدیریتها تلاش کند.
داخل یا خارج؟
با وجود اینکه تحریمها فشار زیادی به اقتصاد ایران وارد کرده است،، اما منجر به فروپاشی اقتصاد ایران نشدهاست؛ با کورکردن برخی راهکارهای درآمدی دولت که عمدتاً «خام» و «صادراتی» است، راهکارهای دیگری همچون حضور فعال و پررنگ در بازارهای جدید و منطقهای، توانسته کمک بزرگی برای اقتصاد کشور باشد. بسیاری از کارشناسان میگویند با افزایش حمایتها از صنعتگران داخلی هم میتوان بخش قابلتوجهی از نیارهای داخلی کشور را برطرف کرد و هم بر میزان توان صادراتی ایران افزود هرچند که نیازمند عزم جدی دولت است. گرچه رئیسجمهور خود بارها بر این مسائل تأکید کرده است، اما در حوزه اجرایی، همه چیز بر مذاکره قفل شدهاست.