در فصول تولید محصولات کشاورزی در فضای مجازی فیلمهای زیادی انتشار مییابد و در آن کشاورزان و باغداران نالهکنان محصولاتی را نشان میدهند که جمعآوری آنها توجیه اقتصادی ندارد. هندوانه، گوجهفرنگی، سیبزمینی، پیاز و سیب درختی محصولاتی هستند که بارها تصاویری از آنها را دیدهایم، اما با فاصلهای چند روزه ناگهان شاهد نایابشدن همان کالاهایی هستیم که جمعآوری آنها به گفته کشاورز حتی هزینه کامیون را هم تأمین نمیکند و این بار نالهها سهم مصرفکننده نهایی یعنی مردم است که مثلاً چرا ناگهان قیمت گوجه فرنگی از کیلویی ۱۵۰۰ تومان به کیلویی ۱۵۰۰۰ تومان میرسد!
در چنین زمانی است که مسئولان نیز با فشار رسانهها در پاسخ به سؤالات خبرنگاران دستکم در سال جاری به عواملی، چون سیل گرگان و وضعیت آب و هوایی و تأخیر در برداشت را بهانه میکنند و بعد به مردم وعده ارزانی تا یک ماه آینده را میدهند، اما آیا واقعاً این موضوعاتی که معمولاً از سوی مسئولان و دست اندرکاران بازار مطرح میشود، عامل اصلی گرانی ناگهانی میشود؟ اگر چنین عواملی در گرانی برخی محصولات کشاورزی دخیل نیست، پس عامل اصلی چیست؟
پاسخ را میتوان در اشاره تلویحی سرپرست وزارت جهاد کشاورزی جست. سرپرست وزارت جهاد کشاورزی دیروزدر همایش ملی مدیران ستادی و استانی سازمان مرکزی تعاون روستایی گفت: «پایین نگهداشتن نرخ به بخش کشاورزی ضرر زیادی زد و این بخش را بسیار آزار داد و بنده خیلی خوشحال میشوم اگر ارز تک نرخی شود، چون این مسئله به نفع بخش کشاورزی است.» این شاید یکی از مهمترین اعترافاتی است که سرپرست وزارتخانه جهاد کشاورزی به عنوان یک مسئول دراین حوزه به آن اشاره کردهاست. کشاورزان امروز در حالی نقش مهم و کلیدی تأمین امنیت غذایی را بر عهده دارند که نوسانات قیمتی در بازار داخلی باعث بیانگیزگی آنها شدهاست و از سوی دیگر باعث تعجب مصرفکنندگان!
حقیقت ماجرا آنجایی است که متأسفانه با کاهش درآمدهای نفتی دسترسی به درآمدهای ارزی از مسیرهای دیگر برای دولت جذاب شده و از سوی دیگر اختلاف قیمت محصولات با قیمتهای سرکوبشده داخلی و قیمتهای ارزی در کشورهای همسایه تعادل تقاضا را برهم میزند.
به عبارت دیگر سیاستهای وزارت جهاد کشاورزی با نوعی پارادوکس ناشی از ارزهای چند نرخی و عدم تعادل بزرگ قیمت میان محصولات کشاورزی در سطح منطقه شدهاست (به عنوان مثال قیمت داخلی گوجه ۱۵۰۰ تومان است در حالی که قیمت خرید تجار همسایه ۵/ ۱ دلار) و، چون دولت نیز از آمدن ارز ذینفع است، بنابراین قادر به تصمیمگیری به موقع و تنظیم درست بازار نیست و از اینرو زمانی به کشاورز برای جلوگیری از افزایش قیمت محصولات کشاورزی زور میگوید و زمانی با باز کردن درهای صادرات و کمبود شدید محصول در داخل به مصرفکننده نهایی اجحاف میکند و به گفته رئیس اتحادیه میوه و تره بار اجازه میدهد تا «گوجههای کال و سبز را هم پاکستانیها با خود ببرند». از اینرو است که در بازار محصولات کشاورزی پر مصرف کشور با دخالتهای بیمحابای دولتی ناشی از وجود ارزهای چند نرخی که قیمت محصولات داخلی را بر مبنای ان تعیین میکنند، در عمل به نوسانات شدید قیمتی در بازار مصرفی دامن میزنند و نمود آن را میتوانید در آمارهای نیمبند بانک مرکزی از قیمت خردهفروشی محصولات و کالاهای خوراکی در ماههای مختلف دریافت.
از این رو است که محصولاتی مانند:گوجه، سیبزمینی، پیاز یک روز مردم را با رفتن به در مغازهها و دیدن کیفیت یا قیمت این محصولات در شوک فرو میبرند و یک روز هم کشاورز و باغدار با ارزانی بیش از حد به سر و صورت خود میکوبد که:ای مردم و مسئولان بیایید و این محصولات را مجانی ببرید و بخورید لااقل اسراف نشود!