سرویس اقتصادی جوان آنلاین: اگر مناطق آزاد به جای سرک کشیدن در امور سیاسی و سوء‌استفاده از معافیت‌های مالیاتی و تعرفه‌ای در مونتاژکاری کالای وارداتی روی صادرات کالای غیر‌نفتی واقعی تمرکز داشت، امروز به جای انباشت وارداتچی‌ها و صادرکنندگان نفتی و فرآورده‌های نفتی در این مناطق، شاهد حضور صادرکنندگان کالا‌های غیر‌نفتی قدرتمند بودیم. از این رو در آستانه انتخابات مجلس شورای اسلامی انتظار می‌رود نهاد‌های نظارتی برای اصلاح آنچه در رابطه با امور اقتصادی در این مناطق می‌گذرد و ممانعت از مداخله احتمالی از این مناطق در انتخابات وارد عمل شوند.
مناطق آزاد اقتصادی به دلیل برخورداری از معافیت‌های مالیاتی و سادگی دور زدن تعرفه واردات کالا با یک مونتاژکاری پیش پا افتاده متأسفانه به دروازه ورود کالا به داخل کشور تبدیل شده، این در حالی است که معمولاً همچون سایر مناطق کشور صادرات از این بخش‌ها نیز مرتبط با نفت و مشتقاتش است. بدین ترتیب باید برای اصلاح آنچه در مناطق آزاد می‌گذرد فکر اساسی کرد، به ویژه آنکه معافیت‌های وارداتی در این بخش به انباشت شرکت‌ها در این مناطق منتج شده است و گردش مالی این مناطق کم‌کم خودنمایی می‌کند.
کوچ شرکت‌ها به مناطق آزاد
طی سال‌های اخیر بسیاری از شرکت‌ها بخشی از فعالیت خود را از سرزمین اصلی به مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کوچ داده‌اند، این در حالی است که معافیت‌های مالیاتی این مناطق و همچنین سادگی گریز از قانون و تعرفه‌های واردات کالا با یک مونتاژکاری پیش پا افتاده دلیل رویداد فوق عنوان می‌شود. از این رو کارشناسان معتقدند که حوزه مناطق آزاد در اقتصاد ایران طی سال‌های اخیر به یک قدرت تبدیل شده است که گاهی روی رویداد‌های اقتصادی و شاید سیاسی و بنگاه‌ها در سرزمین اصلی اثراتی را برجای می‌گذارد، لذا گفته می‌شود که مناطق آزاد باید به‌عنوان بخشی از ساختار اقتصاد ایران نقش‌آفرینی کند و نه حوزه‌ای مستقل.
بسیاری از شرکت‌ها و مجموعه‌های اثرگذار اقتصادی به برخی از مناطق آزاد و ویژه اقتصادی ورود داشته‌اند، به‌طوری‌که در برخی از این مناطق شاهد انباشت دفاتر شرکت‌ها هستیم و بنگاه‌های موجود در داخل شهر‌ها گویی به شاخه فرعی شرکت‌های حاضر در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی تبدیل شده‌اند. از این فراتر در حوزه انتصابات در مجموعه شرکت‌های غیر‌خصوصی نیز شاهد اعمال نفوذ اشخاصی هستیم که صاحب پست‌های مدیریتی در مناطق آزاد یا اینکه به مدیران نزدیک بودند؛ نمونه این رویداد در مجموعه‌ای، چون وزارت کار (شرکت‌های شستا و صندوق بازنشستگی کشوری) این روز‌ها زیاد به چشم می‌خورد.
سیاسی‌کاری ممنوع
با توجه به اینکه مناطق آزاد و ویژه اقتصادی از ریل اصلی خود خارج شده و سیاسی‌کاری را نیز در دستور کار خود دارد، جای دارد سیاستگذار، قانونگذار و نهاد‌های نظارتی برای بازگرداندن مناطق آزاد به جایگاه اصلی خود مجموعه اقداماتی را در دستور کار قرار دهند؛ به ویژه اینکه در آستانه انتخابات مجلس شورای اسلامی شاید خدای نکرده شاهد ورود پول‌های کثیفی از این مناطق در انتخابات باشیم که با هوشیاری نهاد‌های نظارتی حتماً جلوی این مسائل گرفته خواهد شد.
البته وعده فریبنده مساعدت برای تأسیس مناطق آزاد و ویژه اقتصادی مقوله‌ای است که در انتخابات‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، به‌طوری‌که به برخی از اشخاص ذینفوذ مناطق گفته می‌شود که در صورت حمایت از کاندیدایی خاص این منطقه قابلیت آن را دارد که از مواهب تغییر کاربری به منطقه‌ای آزاد یا ویژه اقتصادی برخوردار شود، لذا امید است اینگونه رویداد‌ها در انتخابات به چشم نخورد تا شاهد رقابت سالم در انتخابات‌ها باشیم. ممانعت از اقداماتی، چون سیاسی‌کاری در مناطق آزاد، دور زدن تعرفه کالا‌های وارداتی با تعریف یک فرآیند مونتاژکاری بسیار ساده، مداخله در عزل و نصب‌های شرکت‌های غیر‌خصوصی که زمینه ورود به مناطق آزاد را دارا می‌باشند و فرار‌های مالیاتی از جمله مواردی است که امید می‌رود در دستور کار نهاد‌های نظارتی در مورد مناطق آزاد قرار گیرد تا مدیریت و فعالان اقتصادی حاضر در این مناطق به جای سیاسی‌کاری روی صادرات کالای غیر‌نفتی واقعی تمرکز داشته باشند. اخیراً نیز معاون اول خواستار برنامه‌ریزی مناطق آزاد برای بهبود آمار صادرات کالا از این مناطق با هدف برقراری تعادل در صادرات و واردات شده است که با وضعیت کنونی این مهم محقق نخواهد شد.
منافع معافیت مالیاتی مناطق آزاد در جیب وارداتچی‌ها
در همین رابطه سخنگوی کمیسیون برنامه و بودجه مجلس با بیان اینکه شاهد هستیم بعضاً منافع معافیت مالیات بر ارزش افزوده در مناطق آزاد به جیب وارداتچی‌ها می‌رود، گفت: «از بین رفتن «شفافیت حلقه‌های زنجیره تأمین و تولید کالا» در کشور یکی از مهم‌ترین دلایل مخالفت با معافیت این مالیات در مناطق آزاد است.»
محمد مهدی مفتح، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس در گفتگو با فارس با بیان اینکه مالیات بر ارزش افزوده برای تمام اجناسی که در کشور تولید و به فروش می‌رسد باید به نسبت مساوی دریافت شود، افزود: «در حال حاضر بین کالایی که از مناطق آزاد وارد سرزمین اصلی می‌شود، با کالایی که در داخل سرزمین اصلی تولید می‌شود، در پرداخت مالیات بر ارزش افزوده تفاوت قابل‌توجهی وجود دارد.»
اجحاف به تولیدکنندگان
عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس تأکید کرد: «همانگونه که برای واردات و تولید در سرزمین اصلی، مالیات بر ارزش افزوده اعمال می‌شود، باید برای اجناسی که از مناطق آزاد به سرزمین اصلی ارسال می‌شود هم باید مالیات بر ارزش افزوده گرفته شود، اما این در حالی است که متأسفانه مناطق آزاد از پرداخت این مالیات معاف و سرزمین اصلی مکلف به پرداخت آن شده است که بی‌شک این امر باعث می‌شود که به تولیدات داخلی اجحاف شود.»
این نماینده مجلس اولین دلیل مخالفت خود را با معافیت مالیات بر ارزش افزوده در مناطق آزاد اینگونه توضیح داد: «به طور کلی معافیت این مالیات در مناطق آزاد کار منطقی نیست؛ چراکه دریافت این مالیات از تولیدکنندگان سرزمین اصلی بهای تمام شده اجناس آن‌ها را گران‌تر از اجناس تولیدکنندگان مناطق آزاد می‌کند و این خود به نوعی رانت برای مناطق آزاد به وجود می‌آورد.» سخنگوی کمیسیون برنامه و بودجه «ایجاد مزیت رقابتی برای کالا‌های خارجی در مناطق آزاد» را دلیل دیگری برای مخالفت با معافیت مالیات بر ارزش افزوده در این مناطق عنوان کرد و گفت: «در صورتی که بخواهیم به شعار سال یعنی رونق تولید توجه کنیم باید از تولید داخلی حمایت کنیم، اما شاهد آن هستیم که عملکرد مناطق آزاد با رونق تولید سازگار نبوده و معافیت‌های مالیاتی همچون ارزش افزوده در این مناطق، نصیب کالا‌های وارداتی می‌شود که نهایتاً به واردات بی‌رویه نیز دامن می‌زند.»
از بین رفتن شفافیت
مفتح دلیل سوم مخالفت با معافیت مالیات بر ارزش افزوده در مناطق آزاد را «از بین رفتن شفافیت در طول حلقه‌های زنجیره تأمین و تولید کالا و خدمات در کشور» دانست و تأکید کرد: «اثر جانبی دریافت مالیات بر ارزش افزوده در مناطق آزاد، شفافیت در حلقه‌ها و مسیر تولید اجناس است. سابقاً پیشنهاد داده شده بود که ارزش افزوده فقط از حلقه آخر یعنی مصرف‌کنندگان دریافت شود، اما با آن مخالفت شد، چراکه این روش شفافیت حلقه‌ها و مسیر تولید قبلی تأمین کالا و خدمات را از بین می‌برد.»
عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس در پایان مزایای اخذ مالیات بر ارزش افزوده در مناطق آزاد را برشمرد و گفت: افزایش درآمد دولت، شفافیت حلقه‌های تولید و حذف رانت موجود برای تولیدکنندگان و واردکنندگان در مناطق آزاد، از جمله مزیت‌های حذف این معافیت مالیاتی در مناطق آزاد است.
