سرويس بين الملل جوان آنلاين: ترکیه با چراغ سبز واشنگتن عملیات علیه کردها در شمال سوریه را کلید زد، عملیاتی که بهرغم پیروزیهای مقطعی، پایان خوشی برای ترکیه نخواهد داشت و مقاومت کردها میتواند سوریه را به باتلاقی برای نیروهای ترکیه تبدیل کند.
به رغم تلاشهای ایران و روسیه برای کشاندن ترکیه به سمت عادیسازی روابط با دولت سوریه، اما گویا مقامات آنکارا تمایلی به برقراری روابط با دمشق ندارند و سیاستهای این کشور ادامه همان سیاستی است که در زمان بحران سوریه بود. دولت ترکیه در ۹ سال گذشته همواره به دنبال ایجاد منطقه حائل در شمال سوریه بود و پس از سالها تلاش این بار امریکا ییها را متقاعد کرده تا برنامههای ناتمام خود را عملی کند. عملیات نظامی ترکیه در شمال سوریه علیه آنچه تهدید کردها خوانده میشود، بار دیگر نقشه درگیری در این کشور را تغییر داده و به تشدید تنشها دامن میزند. ترکیه از سال ۲۰۱۶ تاکنون دو عملیات علیه کردها در شمال سوریه انجام داده، ولی نتوانسته موفقیت چندانی کسب کند. عملیاتهای «سپر فرات و شاخه زیتون» و اکنون «چشمه صلح» تلاشهای ترکیه برای دور کردن کردها از مرزهای خود است. رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه با این عملیات که دورنمای مشخصی برای آن متصور نیست، وارد بازی خطرناکی در سوریه شده است. بر اساس قوانین بین المللی، برای ایجاد منطقه امن در خاک یک کشور نیاز به مصوبه شورای امنیت سازمان ملل است، ولی ترکیه هیچگونه مجوزی از این نهاد بین المللی برای پیشبرد برنامه هایش در اختیار ندارد و این اقدام نقض حاکمیت سوریه تلقی میشود که درنهایت به درگیری با نیروهای سوریه میانجامد. هر چند مقامات ترکیه مدعی هستند این عملیات، امنیت در شمال سوریه را تضمین خواهد کرد، اما با توجه به حضور هزاران داعشی در زندانهای یگانهای کرد، عملیات ترکیه میتواند به قدرتگیری مجدد این گروه در سوریه کمک کرده و بحران در این کشور را تشدید کند. تروریستهای داعش زمانی توسط ترکیه و رژیمهای عربی روانه سوریه شدند و در صورت رهایی مجدد از بند کردها، باز هم ممکن است تحت لوای ترکیه قرار گیرند. ترکیه هزاران تروریست سوری را در عملیات علیه کردها همراه خود دارد و با پیوستن تکفیریهای داعش به جمع این گروهها، جای پای آنکارا در سوریه مستحکم خواهد شد.
اهداف ظاهری و واقعی
مقامات ترکیه میگویند هدفشان از عملیات در شمال سوریه برای مبارزه با کُردهایی است که آنکارا آنها را بخشی از حزب کارگران کردستان موسوم به «پ. ک. ک» میداند که در لیست تروریسم این کشور قرار دارند. ترکیه از قدرت یابی کردها در مرزهای جنوبی خود نگران است، زیرا از این واهمه دارد که استقلال کردها در شمال سوریه سبب تحریک کردها در مناطق جنوبی ترکیه شود و تهدیدات امنیتی آن را تشدید کند بنابراین آنکارا به هیچ وجه دولت خودمختار کردی در شمال سوریه را تحمل نمیکند. از طرفی، آنکارا مدعی است با ایجاد منطقه حائل در شمال سوریه قصد دارد از ۲ میلیون آواره سوری حمایت کند و با ایجاد شهرکهای جدید، آنها را در این منطقه اسکان دهد. ترکیه در حالی ادعای حمایت از آوارگان سوری را دارد که به همراه غربیها و کشورهای عربی، خود یکی از مسببان اصلی آواره شدن میلیونها نفر در سوریه بوده است. فارغ از ادعایی که مقامات ترکیه دارند، در پس این عملیات جدید اهداف پنهانی نهفته که مقامات آنکارا بیشتر به دنبال محقق کردن آن هستند. اکنون نیروهای مقاومت سوریه پس از گذشت ۹ سال، در آستانه پیروزی بر گروههای تروریستی هستند و ترکیه به عنوان حامی اصلی تکفیریها از اینکه نتوانسته دولت سوریه را سرنگون کند، خود را در این پرونده متضرر میداند و به دلیل همجواری با سوریه تلاش میکند حداقل بخشی از سوریه را به خاک خود ضمیمه کند. ترکیه که در این سناریو، موافقت امریکا را هم جلب کرده با بهرهبرداری از درگیری دمشق با تروریستها در استان ادلب سعی دارد امنیت مرزهایش را گسترش دهد. هر چند مقامات آنکارا مدعی هستند قصد اشغال سوریه را ندارند، اما آنها به این باور رسیده اند که سرنگونی بشار اسد، رئیس جمهور سوریه امری محال است و به همین خاطر درصدد هستند تا حداقل سهمی را از بحرانی که خود در آن مقصر بودند، داشته باشند.
همچنین شرق فرات به دلیل داشتن منابع غنی نفت و گاز از منظر اقتصادی هم برای ترکیه که به شدت به منابع انرژی نیازمند است، اهمیت ویژهای دارد و آنکارا تلاش میکند بر این منطقه نفتخیز مسلط شود. ترکیه زمانی که شمال سوریه در اشغال داعش بود، نفت سوریه را از تروریستها به بهایی اندک خریداری میکرد و از لحاظ مالی به ادامه حیات داعشیها کمک میکرد و در شرایط کنونی که ترکیه با مشکلات اقتصادی دست و پنجه نرم میکند، در اختیار داشتن منابع نفتی میتواند به اقتصاد بیمار این کشور کمک شایانی بکند.
ترکیه تا کجا پیش میرود؟
هر چند ترکیه با کمک ۸ هزار نیروی مسلح سوری و صدها نیروهای خود عملیات جدید خود را کلید زده و تصورشان این است که در مدت کوتاهی میتوانند کردها را شکست داده و جای پای خود را مستحکم کنند، اما نیروهای کرد هم در این زمینه دست و پا بسته نیستند. این نیروها در سالهای اخیر با تروریستهای داعش در مناطق شمالی درگیر بودند و علاوه بر اینکه موفقیتهایی را در مقابل تکفیریها کسب کرده اند، در این نبردها تجربههای زیادی کسب کرده و با آموزشهایی که توسط نیروهای امریکا یی دیده اند، توان رزمی خود را تقویت کرده اند. از طرفی، کردها که تحت حمایت کامل امریکا بودند، هزاران تن سلاح از این کشور دریافت کرده اند که با استفاده از این تسلیحات میتوانند پیشروی ارتش ترکیه و متحدانش را کند کنند، همچنان که رهبران کرد هشدار داده اند که هر گونه عملیات ترکیه را به جنگی تمامعیار تبدیل خواهند کرد. بنابراین، عملیات ترکیه در برابر کردها به سهولت انجام نخواهد شد و حتی میتواند ترکیه را به جنگ فرسایشی با کردها بکشاند. ترکیه شاید بتواند چند کیلومتر در داخل سوریه پیشروی کند، اما تأمین امنیت این منطقه و پاکسازی آن مدت زیادی طول خواهد کشید.
ترکیه میخواهد حداقل تا ۳۵ کیلومتری عمق خاک سوریه به پیشرویهای خود ادامه دهد و کار دشواری برای رسیدن به این هدف پیش رو دارد. مناطق تحت کنترل کردها در شمال سوریه منطقهای بالغ بر ۴۸۰ کیلومتر را شامل میشود که از رود فرات در غرب تا مرزهای عراق امتداد دارد. مقامات آنکارا هنوز منطقه عملیاتی خود را مشخص نکرده اند و گفته میشود به تناسب پیشرویها و برآورد هزینهها در میدان نبرد، به مرور زمان تصمیم گیری خواهد شد. ترکیه فعلاً از توان نظامی و میزان تسلیحات کردها اطلاعات دقیقی ندارد و فعلاً در حال ارزیابی و سنجش توان نظامی یگانهای کرد است و بر اساس آن تصمیمات جنگی را اتخاذ خواهد کرد چراکه هر گونه اشتباه محاسباتی میتواند به ضرر نیروهای ترکیه و متحدانشان تمام شده و هزینههای این کشور را افزایش دهد. همچنین چالشهای دیگری پیش روی ترکیه وجود دارد که روند موفقیت این کشور را دشوار میکند. ترکیه در عملیات جدید کما فی السابق، بر چند هزار تروریستی اتکا کرده که بهرغم حمایتهای گسترده ترکیه در سالهای اخیر نتوانسته اند موفقیتی در برابر ارتش سوریه و حتی کردها کسب کنند. تکیه کردن به این نیروها، به نوعی شرطبندی بر روی اسب از پیش بازنده است که جز هزینهتراشی برای آنکارا دستاوردی در پی ندارد.
ترکیه درحالی به دنبال ایجاد منطقه امن در شمال سوریه است که مقامات دمشق بارها هشدار داده اند اقدامات و تحرکات ترکیه، اشغالگری و نقض حاکمیت این کشور است و نیروهای سوریه در مقابل آن سکوت نخواهند کرد. ارتش سوریه گفته پس از آزادسازی استان ادلب از دست تروریستها، مناطق شمالی این کشور را از دست ترکیه و کردها پاکسازی خواهد کرد، زیرا مردم و ارتش سوریه که اجازه اشغالگری به تروریستها را ندادند، به هیچ وجه حضور ترکیه در خاک خود را تحمل نخواهند کرد. اگرچه ممکن است ارتش ترکیه پیروزیهای مقطعی به دست بیاورد، ولی واکنشها و اعتراضات عشایر و عربهای سوریه میتواند خاک سوریه را به باتلاقی برای مقامات آنکارا تبدیل کند که بیرون آمدن از آن بدون دادن هزینه و تلفات ممکن نخواهد بود؛ بنابراین ترکیه هم وارد مسیر خطرناکی شده که عربستان سعودی و متحدانش در یمن تجربه کردند. مسئله دیگری که ممکن است مسیر پیشرویهای ترکیه را با مانع جدی مواجه کند، همکاری تاکتیکی کردها با ارتش سوریه است که باتوجه به موضعگیریهای رهبران نیروهای دموکراتیک سوریه، دور از دسترس نیست و این مسئله میتواند نیروهای ترکیه و متحدانش را زمینگیر کند.
عملیات ترکیه بار دیگر تحولات سوریه را وارد بنبست جدیدی میکند و آنکارا همچون سالهای گذشته این بار هم در میدان سوریه اشتباه مرگباری را مرتکب شده و مقامات این کشور از عواقب عملیات خودسرانه آگاهی ندارند و ترکیه بیش از آن چیزی که قرار است به طور موقتی به دست بیاورد در آینده تحویل نیروهای مقاومت خواهد داد چراکه هم ارتش سوریه برای آزادسازی خاک خود مصمم است و هم اینکه متحدان ترکیه که زمانی در یک جبهه واحد با این کشور قرار داشتند از رؤیای سرنگونی بشار اسد مأیوس شده و اکنون به سمت عادیسازی روابط با دمشق پیش رفته اند. بنابراین، آنچه در نهایت نصیب ترکیه میشود دادن تلفات انسانی و صرف میلیونها دلار هزینه نظامی است که در صورت شکست میتواند مخالفتهای داخلی را در ترکیه به همراه داشته باشد. همچنانکه از هماکنون زمزمه مخالفت با عملیات در سوریه بین جریانهای مخالف دولت ترکیه بلند شده و آنها عادیسازی روابط با دمشق را به جنگ ترجیح میدهند.