سرویس اقتصادی جوان آنلاین: از نظر علمای علم سیاست، ژئوپلتیک یا جغرافیای سیاسی، بررسی تأثیر عوامل جغرافیایی شامل وسعت، موقعیت و شکل کشور بر رفتار دولت‌هاست؛ اینکه چگونه موقعیت مکانی، اقلیم، منابع طبیعی، جمعیت و زمینی که یک دولت روی آن قرار گرفته است، گزینه‌های سیاست خارجی دولت و جایگاه آن را در سلسله مراتب دولت‌ها تعیین می‌کند.
برتری‌های ژئوپلتیک کشور‌ها به طور مشخص بر‌اساس امتیاز‌های محیط جغرافیایی کشور‌ها تعیین می‌شود و بهره بردن از این برتری‌ها و تلاش برای دستیابی به چیرگی‌های جغرافیایی تازه و ارتقای اهمیت برتری‌های قبلی در محیط بین‌الملل از اهداف مهم کشور‌ها در عرصه بین‌الملل است.
در تلقی بین‌الملل، از قدرت به‌عنوان موتور محرکه نظام بین‌الملل و هدف اصلی رفتار دولت‌ها در کسب منافع و رفع تهدید‌ها یاد می‌شود. مهم‌ترین شاخصه قدرت، پویایی است و این ویژگی باعث می‌شود تا جایگاه کشور‌ها در سلسله مراتب قدرت در نظام بین‌الملل پیوسته تغییر پیدا کند.
عواملی که در ژئوپلتیک مؤثرند به دو دسته کلی، عوامل ثابت و عوامل متغیر تقسیم‌بندی می‌شوند.
یکی از مهم‌ترین عوامل ثابت، «وسعت خاک» کشور است. وسعت خاک از نظر سیاسی، اقتصادی و نظامی در سرنوشت کشور‌ها اثر بسزایی دارد. چنانچه این وسعت با عوامل مساعد دیگری از قبیل حاصلخیزی خاک، آب و هوا، منابع طبیعی و جمعیت کمی و کیفی مناسب توأم شود باعث قدرت و پیشرفت می‌گردد.
آنچه امروز در کشور‌هایی همچون هلند، امارات، ژاپن، قطر و... مشاهده می‌شود که با استحصال دریا سعی در وسعت خاک سرزمین خود دارند از این دست می‌باشد. جزایر نخل دیرا، جمیرا و ابوظبی و جزیره نقشه جهان در امارات بالغ بر ۱۱۵ کیلومتر مربع مساحت دارد و بیش از ۶۰۰ کیلومتر به خط ساحلی امارات افزوده است، همچنین جزایر متعددی در عربستان، قطر و بحرین در حال حاضر در دست ساخت است و حتی در دریای خزر دولت آذربایجان ۴۱ جزیره در دست ساخت دارد.
در مسیر نیل به این هدف، نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران گرچه در طول هشت سال دفاع مقدس و در یک نبرد نامتقارن، اجازه تصرف حتی یک وجب از خاک کشور را به دشمن ندادند، اما پس از جنگ نیز از حرکت باز نایستادند تا جایی که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به صورت ویژه از طریق مجموعه قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء (ص) توانسته با اجرای چندین پروژه دریایی و با استفاده از مصالح لایروبی، ۷۰۰ هکتار به اراضی کشور اضافه کند.
از مهم‌ترین این پروژه‌ها می‌توان به استحصال حدود ۲۲۵ هکتار در بندر شهید بهشتی و حدود ۳۰۰ هکتار زمین در بندر شهید‌رجایی و حتی استحصال زمین ۱۴ هکتاری در ضلع غربی بندر کیش اشاره کرد.
پروژه اخیر در کیش که در راستای افزایش عمق حوضچه اسکله ۳۵ هزار تنی جزیره کیش صورت می‌گیرد، عمق این حوضچه را از دو متر به حدود ۱۲ متر می‌رساند و زمینه پهلوگیری کشتی‌های عظیم را فراهم می‌سازد.
اما این تمام ماجرا نیست؛ منابع طبیعی به‌عنوان عامل متغیر، ژئوپلتیک کشور‌ها را این منابع از حیث قدرت اقتصادی و در تعیین قدرت سیاسی یک کشور نقش اساسی ایفا می‌کند که به دو دسته منابع غذایی و منابع معدنی تقسیم می‌شوند.
قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء (ص) در سال‌های اخیر و در راستای تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و تکمیل زنجیره ارزش، توانسته در دو حوزه منابع غذایی و معدنی فعالیت‌های مؤثری انجام دهد.
قرارگاه در حوزه منابع غذایی، با اجرای «طرح توسعه منابع آب و خاک» در نقاط مختلف کشور از جمله آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام بیش از ۳۵ هزار هکتار از اراضی این مناطق را احیا کرده و از طریق ساکنان بومی این مناطق، به توسعه کشاورزی پرداخته است.
این طرح، بزرگ‌ترین پروژه آبی کشور به شمار می‌رود و در منطقه‌ای به طول هزار و ۴۶۰ کیلومتر در چهار حوزه اصلی سدسازی، کانال‌ها و شبکه‌های آبیاری و زهکشی، خطوط انتقال آب و تونل انتقال آب اجرا شده است.
نقش قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء (ص) در این طرح عظیم شامل احداث ۱۷ سد با حجم مخزن بیش از ۵ /۲ میلیارد مترمکعب، احداث ۱۰ رشته تونل به طول ۱۵۰ کیلومتر، سامانه‌های انتقال آب، کانال، باکس و فلوم به طول ۶۰ کیلومتر، احداث خطوط لوله فولادی به طول ۶۵۰ کیلومتر و به قطر ۲ هزار و ۴۰۰ میلیمتر، ایجاد هفت ایستگاه پمپاژ، اجرای چهار شبکه آبیاری و زهکشی به وسعت ۳۵۰ هزار هکتار، حفاری ژئوتکنیک به طول ۳۵ هزار متر، مین‌روبی و پاکسازی منطقه تا عمق ۶۰ سانتیمتر به وسعت ۳ هزار و ۵۰۰ هکتار می‌باشد.
از جمله دستاورد‌های مهم این طرح‌ها، رونق کشاورزی منطقه، اشتغالزایی و کاهش میزان بیکاری در استان‌های غرب کشور، جلوگیری از مهاجرت به کلانشهر‌ها و امکان مهاجرت معکوس به منطقه، امکان احداث صنایع تبدیلی در منطقه و افزایش صادرات محصولات به کشور‌های همسایه و بهبود شرایط زیست‌محیطی در منطقه است.
در حوزه معدن نیز ایران با حدود یک درصد جمعیت جهان حدود ۷ درصد ذخایر کشف شده معادن دنیا و بیش از ۶۴ نوع ماده معدنی را داراست و جزو ۱۵ قدرت معدنی جهان است، لذا در شرایط فعلی اقتصاد ایران، یکی از ظرفیت‌های بالقوه کشور حرکت بخش معدن کشور است. قرارگاه با درک این مهم و اقدامات مناسبی در زمینه اکتشاف، استخراج و فرآوری معادن، انجام داده است که اهم آن‌ها عبارتند از احداث کارخانه تغلیظ مس سونگون، احداث کارخانه تولید آهن اسفنجی میانه، احداث کارخانه تولید آهن اسفنجی بافت، انجام عملیات حفاری و مغزه‌گیری اکتشافی بیش از ۴۰۰ هزار متر در انواع معادن مهم کشور، انجام پروژه‌های استخراج در معادن سنگ‌آهن گل‌گهر، بوکسیت جاجرم، معادن مس تفت یزد بالغ بر ۸۰ میلیون تن و اجرای پروژه عملیات حفاری و مغزه‌گیری اکتشافی سراوان.
چندی پیش فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء (ص) یکی از برنامه‌های قرارگاه خاتم را توسعه بخش صنعت و معدن برای اشتغالزایی و تحقق اقتصاد مقاومتی و کمک به ارزآوری کشور در بخش معادن به‌عنوان نفت دوم کشور اعلام کرد.
اجرای ابرپروژه‌های فراوان با هدف توسعه زیرساخت‌های کشور توسط قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء (ص) همگی در ذیل عوامل متغیر ژئوپلتیک قرار می‌گیرد که بنیه کشور را در برابر تحریم‌ها تقویت می‌کند و قدرت چانه‌زنی کشور را در مناسبات مختلف ارتقا می‌بخشد. به‌عنوان نمونه پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس به‌عنوان بزرگ‌ترین پالایشگاه میعانات گازی جهان علاوه بر خودکفایی در تولید بنزین، کشور را به یکی از صادرکنندگان این کالای راهبردی تبدیل کرد. اجرای پنج فاز از فاز‌های ۲۴ گانه پارس جنوبی، اجرای ۶۲ سد با حجمی بالغ بر ۲۶ میلیارد مترمکعب ذخیره آب یعنی ۵۰ درصد کل حجم مخازن آب کشور، اجرای بیش از ۴ هزار کیلومتر خطوط انتقال نفت و گاز در نقاط مختلف کشور، اجرای بیش از ۶ هزار و ۳۰۰ کیلومتر خط انتقال آب در ۱۵ استان کشور و... تنها گوشه‌ای از اقدامات قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء (ص) در جهت ارتقای شاخص‌های ژئوپلتیک کشور و ایجاد «تمدن نوین اسلامی» است.
