سرویس تاریخ جوان آنلاین: اثر تاریخی-تحلیلی «محرم و انقلاب اسلامی ایران» در زمره پژوهشهایی است که در بازخوانی نسبت قیام حسینی (ع) و عزاداری ماه محرم با رویداد عظیم انقلاب اسلامی ایران به رشته تحریر درآمده است. مرکز اسناد انقلاب اسلامی که به انتشار این تحقیق تاریخی دست زده، در مقدمه خویش بر این اثر در تبیین اهمیت موضوع آورده است: «نهضت اسلامی در سال ۱۳۴۲ همزمان با ماه محرم وارد مرحله جدیدی شد و حضرت امام با بهرهگیری از فضای معنوی محرم، مردم مسلمان را برای رویارویی با اقدامات ضدمذهبی رژیم پهلوی به صحنه مبارزات کشاند. ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ اوج رویارویی روحانیت شیعه با رژیم استبدادی شاهنشاهی ایران بود تا جایی که امام خمینی آن روز را مبدأ انقلاب اسلامی اعلام کردند. پس از تبعید حضرت امام به خارج از کشور و با فضای پلیسی- امنیتی به وجود آمده توسط رژیم پهلوی، ساواک قبل از فرارسیدن ایام ماه محرم با انتشار اسامی کسانی که نمیتوانستند به منبر بروند، از فعالیت روحانیون مبارز جلوگیری میکرد، با این حال شاگردان امام همواره خود را موظف به روشنگری جامعه میدانستند. انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۶ کاملاً الهامی حسینی داشت و نام و یاد عاشورا و نهضت کربلا فراروی مبارزات حقطلبانه بود. شعار پیروزی خون بر شمشیر با الهام از نهضت حسینی سال ۱۳۵۷ را سال سرنوشت قرار داد. در سال ۱۳۵۷ رژیم پهلوی در سراشیبی سقوط قرار گرفت و آخرین ضربهها به پیکر آن توسط مردم و به رهبری حضرت امام خمینی (ره) در ماه محرم وارد آمد. تظاهرات تاسوعا و عاشورای ۱۳۵۷ در نوزدهم و بیستم آذر و نیز تظاهرات اربعین آن سال، نویدبخش فجر انقلاب اسلامی و طلوع نظام سیاسی جدید در ایران مبتنی بر اسلام بود. با مروری بر حوادث محرم مشخص میشود که مردم با تأثیرپذیری از حماسه کربلا به دنبال همان اهداف و انگیزهها بودند. هدف و انگیزه مردم ایران از انقلاب اسلامی، نابودی ظلم، استبداد و استکبار و برپایی حکومت عدل الهی و اجرایی احکام اسلامی به عنوان معروف و جلوگیری از حذف اسلام از صحنه اجتماع و وابستگی به اجانب و بیگانگان به عنوان منکر بود».
نویسنده این اثر پژوهشی جناب اکبر فلاحی نیز بر «محرم و انقلاب اسلامی ایران» دیباچهای نگاشته و چندوچون تنظیم و تبویب این پژوهش را به این شرح تبیین نموده است: «قیام امام حسین (ع) همواره الهامبخش قیامهای بسیاری در جهان اسلام بوده است. قیامهای توابین، مختار و قیامهای علویان در دوره امویان و عباسیان از جمله این قیامها هستند. همچنین مجالس سوگواری ماه محرم که به دست امامان (ع) پایهگذاری شد و در زمان آلبویه و صفویه گسترش یافت، علاوه بر گریه و زاری و ذکر نوحه و مصیبت کربلا مردمان را با روحیه ظلمستیزی و فلسفه واقعی عاشورا آشنا میکرد. عزاداری مجالس ماه محرم در نهضت مشروطه رنگ سیاسی به خود گرفت و نقش ممتازی در آگاهیبخشی به مردم و پیروزی این نهضت ایفا کرد. مراسم و مجالس عزاداری سیدالشهدا (ع) در دوره رضاشاه ممنوع شد، اما با تبعید وی از کشور، مردم که عشق اهل بیت (ع) در نهاد و سرشتشان بود دوباره عزاداری سیدالشهدا (ع) را احیا و برقرار کردند. الگوی انقلاب اسلامی ملت ایران به رهبری امام خمینی، نهضت سیدالشهداست. این انقلاب، شروع و پایانش با ماه محرم پیوند خورده است. در محرم ۱۳۴۲ شمسی مبارزات ملت ایران به رهبری امام خمینی وارد مرحلهای تازه شد و ریشه دوانید. با وجود محدودیتهای رژیم در فاصله سالهای ۱۳۴۳ تا ۱۳۵۶ هیئتهای مذهبی نقش مهمی در تعمیق مبارزات و تربیت کادر نیروهای انقلابی داشتند. تظاهرات رفراندومگونه و باشکوه تاسوعا، عاشورا و اربعین حسینی سال ۱۳۵۷، عامل اصلی سلب مشروعیت و سرگونی رژیم شاه بود. از این رو، پرداختن و بررسی نقش ماه محرم در شکلگیری و پیروزی انقلاب اسلامی از اهمیت و جایگاهی ویژه برخوردار است. نظر به اهمیت و جایگاه و نقش محرم در انقلاب اسلامی در آثار چاپ شده پیرامون انقلاب اسلامی، مباحثی به نقش ماه محرم اختصاص یافته و مقالات بسیاری نیز در این باره، در مجلهها و روزنامهها به چاپ رسیده است. افزون بر این، اثری اسنادی تحت عنوان «محرم سال ۵۷ به روایت اسناد»، تدوین منصور خلیلی، به همت مرکز اسناد انقلاب اسلامی در سال ۱۳۸۷ درباره راهپیمایی تاسوعا و عاشورای حسینی سال ۵۷ چاپ شده است. با وجود این، تاکنون اثری منسجم و یکپارچه که در قالب یک پژوهش مستقل به بررسی ابعاد همهجانبه این موضوع در فاصله سالهای ۱۳۴۲ تا ۱۳۵۷ بپردازد، تألیف نشده است. این اثر در شش بخش نگاشته شده است. در بخش اول که شامل دو فصل است به اختصار به تأثیر قیام کربلا بر جنبشهای پس از خود پرداخته شده است. بخش دوم نیز شامل سه فصل است. این فصلها به بررسی رخدادهای ماه محرم در تاریخ معاصر اختصاص دارد. در این مبحث تلاش شده نقش مهم ماه محرم در شکلگیری و پیروزی نهضت مشروطه تشریح شود. همچنین در فصلی به اقدام عوامفریبانه رضاشاه در برپایی مراسم ماه محرم برای رسیدن به قدرت و نیز به ممنوعیتهای برگزاری این مراسم در دوران پادشاهی وی پرداخته شده است. افزون بر این، در مبحثی به تشکیل هیئتهای دینی پس از شهریور ۱۳۲۰ و نقش آنها در تحولات دهه ۱۳۲۰ و ۳۰ اشاره شده و همچنین نقش مجالس عزاداری ماه محرم در رویدادهای سیاسی از سال ۱۳۲۰ تا سال ۱۳۴۲ بررسی شده است.
بخش سوم در سه فصل نگارش یافته است. در این فصلها به تأثیر ماه محرم در گسترش مبارزات امام خمینی و نیز به فعالیتهای امام و یارانش برای بهرهگیری هرچه بهتر از محرم ۱۳۴۲ برای افشای جنایت رژیم و تعمیق و گسترش مبارزات اشاره شده است. همچنین در مبحثی به حوادث و رویدادهای ماه محرم ۱۳۴۲ در شهرستانها پرداخته شده است. در بخش چهارم و در قالب سه فصل به قیام ۱۵ خرداد در تهران، قم و دیگر شهرستانها پرداخته شده است. بخش پنجم به رویدادها و تحولات ماه محرم پس از سال ۱۳۴۲ تا سال ۱۳۵۶ اختصاص یافته است. این بخش شامل سه فصل است. در این مبحث به فعالیتهای مأموران رژیم برای کنترل عزاداری این ماه، و در مقابل فعالیتهای علما و طلاب برای بهرهگیری از ماه محرم برای مبارزه با رژیم پرداخته شده است.
افزون بر این، به مبارزه و فعالیت ملت ایران در قالب هیئتهای مذهبی در طی این سالها اشاره شده است. در بخش ششم نیز در قالب چهار فصل، تلاش شده به نقش بیبدیل تظاهرات ماه محرم ۱۳۵۷ به خصوص تظاهرات رفراندومگونه و تأثیر آن در سلب مشروعیت رژیم و نیز بازتابها و پیامدهای داخلی و بینالمللی پرداخته شود. افزون بر این، در مبحثی به تظاهرات بزرگ اربعین حسینی پرداخته شده است».