سرويس تاريخ جوان آنلاين: دوستان همراه نیک می‌دانند که معرفی زندگی و کارنامه عالمانی که هریک در محیط خویش منشأ خدمات و آثاری نیک بوده‌اند، هماره مطمح نظر این صفحه بوده‌اند. هم از این روی و در تداوم این سنت مرضیه، هم اینک برآنم تا یکی از یادمان‌های نو انتشار در این حوزه را به شما معرفی کنم. اثر تاریخی-روایی «شرح صفا» که به حیات و آثار زنده‌یاد آیت‌الله سیدمصطفی کاشفی خوانساری می‌پردازد، اخیراً و به قلم فرزندش جناب سیدمحمدعلی کاشفی خوانساری نشر یافته است. مؤلف در دیباچه خویش بر این اثر و در تبیین اهداف خویش از تدوین آن می‌نویسد:
«خدا را شکرگزارم که به اندازه بضاعتم توفیق حاصل شد تا بتوانم یادنامه والد معظم مرحوم آیت‌الله‌العظمی آقای حاج سیدمصطفی موسوی خوانساری (ره) را به رشته تحریر درآورم. این شکرگزاری از این جهت است که چهار سال پیش (سال ۱۳۸۸) چند صفحه‌ای در این رابطه نوشته بودم ولی توفیق ادامه آن را تا مدت‌ها نداشتم تا اینکه در تیرماه سال ۱۳۹۰ مجدداً به فکر ادامه و تکمیل آن افتادم و این بار به لطف الهی عزم خود را جزم کردم. هدف از تهیه چنین کتابی را به شرح زیر می‌توان برشمرد:
۱- شناخت شخصیت و ابعاد وجودی یکی از علما و مراجع معظم تقلید که در دوره حیات نه چندان طولانی‌اش، به سهم خود نقش اجتماعی خاصی داشته است.
۲- بهره‌مندی از نکات آموزنده در روش زندگی، آداب و اخلاق، تفکرات، خلاقیت و ایده‌های ایشان در مواجهه با مسائل عصر خود.
۳- حفظ یاد و زنده شدن خاطرات، نزد کسانی که با معظم‌له معاشرت داشته‌اند.
۴- معرفی به جویندگان مواریث علم و ادب، ایمان و صبر، خلق نیک و طاعت الهی، خیراندیشی و روشنگری، همت عالی به‌رغم موانع و مرارت‌ها، همچنین معرفی به علاقه‌مندان از نسل حاضر.
۵- اطلاع و آگاهی از چهره‌های مؤثر علمی، دینی و اجتماعی در تاریخ این مرز و بوم و تلاش در جهت ثبت و حفظ آن. بر این باورم که لطف الهی ذهن مرا یاری کرد و قلم را در تعیین موضوعات، طبقه‌بندی آنها و تنظیم محتوای آن هدایت نمود. اما یقین دارم که این کتاب شامل همه زوایای شخصیتی آیت‌الله خوانساری نیست و اینک دست ما کوتاه از آن وجود با وصف در نگارش کامل شرح حالش. خوشا آنان که اوقات دیدار با ایشان را به شناخت بیشتر و معرفتی سازنده برای خود آذین کردند. در روایت است که از حضرت عیسی (ع) پرسیدند که با چه کسی همنشینی کنیم؟ فرمود: با کسی که دیدن او شما را به یاد خدا می‌آورد، سخن او بر دانش شما می‌افزاید و عمل او شما را به آخرت علاقه‌مند می‌کند. پس وقتی که لحظه‌های حضور در محضر یک عالم عبادت است، بدیهی است که برای این یادنامه بسیاری از همترازانی که با ایشان معاشرت داشته یا افرادی که به دیدارشان آمده یا در جلسات درس معظم‌له حضور داشتند یا از نزدیکان و بستگان و سایر مؤمنین که لحظه‌ها و اوقات گوناگونی از ایشان را به یاد دارند، سخن‌ها برای گفتن داشته باشند.»
مؤلف در بخشی دیگر از دیباچه خویش در باب چالش‌های جمع‌آوری اسناد و مدارک مرتبط به این یادمان چنین نگاشته است:
«از آنجایی که اینجانب به منظور تحقیقات اسنادی از جمله کتب، مقالات، جراید، دستنوشته‌های معظم‌له، ثبت خاطرات، مصور نمودن بعضی مستندات، ترجمه بعضی از آنها، بررسی پایگاه‌های اطلاع‌رسانی (از طریق شبکه‌های کامپیوتری) و بررسی‌های میدانی لازم نتوانسته‌ام یا فرصت نکرده‌ام خدمتشان برسم با دیده منت پای سخنشان خواهم نشست. سعی‌ام بر این بود که به مناسبت بیستمین سالگرد رحلت ایشان بتوانم تا پایان سال ۱۳۹۰ آن را ارائه کنم ولی روند کار، همراه با لزوم حداکثر دقت در صحت مطالب به لحاظ نگارش و معنا، مواجه شدن با نام منابع و مأخذ مرتبط در زمان‌های مختلف از آنچه که در اختیار داشته یا اطلاع داشتم و تلاش برای یافتن آن منابع، مقابله مجدد نقل قول‌های قدیمی حتی‌المقدور با همان اشخاصی که روایت کرده‌اند یا راوی قابل اطمینان، بررسی و مقارنه با منابع قبلی در هماهنگی محتوا، پرهیز از درج مطالبی که ممکن است شک و شبه‌هایی برای اینجانب در نقل آن وجود داشته باشد و... نشان داد که سال مذکور سال شروع برای تهیه یادنامه (شرح صفا) بوده است. از خداوند متعال توفیق عمل مطابق رضایش را دارم و همچنین اگر نقصی درکار است عذر تقصیر به روح متعالی پدر بزرگوارم می‌برم. جهت راهنمایی خوانندگان محترم:
۱) شماره‌های داخل متن دارای توضیح کلمات مربوطه یا مأخذ مطالب یا شرح اشاره به افراد است که در پاورقی ذکر شده و در انتهای یادنامه فقط آن بخش از پاورقی‌ها که مأخذ مطالب یا منابع هستند ذکر شده‌اند.
۲) نقل قول‌های مستقیم از افراد در داخل علامت نقل‌قول گیومه «» قرار گرفته‌اند. همچنین بعضی عناوین، لغات، اسم‌ها و واژگان خاص.
۳) ممکن است توضیح یا معنی بعضی کلمات و عبارات عربی برای آشنایان به زبان عربی آشکار باشد. همچنین شرح اشاره به افراد برای بعضی دیگر عیان بوده و در آن موارد نیازی به درج پاورقی برای آنان نباشد؛ لیکن از آنجایی که مطالعه‌کنندگان محترم از تنوع اجتماعی برخوردار هستند ملاحظه و رعایت این مطلب، ضروری به نظر آمد.
اینجانب مراتب تشکر و قدردانی‌ام را از اشخاص و گروه‌های ذیل اعلام داشته و آرزوی توفیق و طول عمر پر برکت یا طلب مغفرت و رحمت دارم برای:
- عزیزانی که به هر اندازه کوشش نموده و با کلام و نقل خاطره‌ای از خود یا دیگران در رابطه با حضرت آیت‌الله و والدین گرانقدرش مرا یاری کردند از جمله علاقه‌مندانی که قبلاً به‌طور مستقیم از ایشان آثاری را ارائه نموده یا در مراحل پایانی تدوین کتاب سند یا منبعی را معرفی کردند.
- برای نزدیکانم به‌خاطر آن بخش از مستندات بسیار باارزشی که در اختیارم گذاشتند اعم از کتاب، عکس، نامه و در جهت غنای این مجموعه کمک کرده و در ویرایش آن سهم مؤثر داشتند. همچنین مادر گرامی‌ام که در فراز و نشیب‌های زندگی این عالم دینی همراه بوده است.
- برای آن اهل علم و نظری از حوزه علمیه، دانشگاه، حقوقدانان، جامعه وعاظ شهیر، انجمن حکمت و فلسفه ایران (معاون محترم پژوهشی وقت) و نویسندگان که با مطالعه دقیق کتاب به نوعی نظرات خود را بیان نموده، بعضاً در ویرایش این اثر سهم داشتند و نیز برای مسئولان محترمی که در انجام سایر مراحل، از صفحه آرایی تا چاپ این اثر سعی کرده یا آن را تسهیل نمودند.
- برای همسر ارجمندم که تاکنون در نگهداری کتب مرحوم پدر، مرا همراهی نموده است چنانکه در سایر مراحل زندگی.
- برای آن پژوهشگران و نویسندگان شرح حال علما که بنا بر وسع اطلاعاتی‌شان همت نموده در ثبت برخی آثار و ابعاد زندگانی حضرت آیت‌الله و والد معظم‌شان (آیت‌الله سیدضیاءالدین خوانساری) تلاش کرده‌اند. امید دارم که خوانندگان محترم چنانچه مبحثی را در تکمیل این یادنامه متناسب با محتوای آن می‌دانند مرا از نظرات ارزشمند خود بهره‌مند نمایند.»
