سرویس جامعه جوان آنلاین: شدت مصرف انرژی یکی از شاخصهای بررسی کارایی مصرف انرژی است. برنامه ششم که اکنون در سال دوم آن هستیم در زمینه کاهش این شاخص تأکید زیادی دارد. متوسط جهانی شدت انرژی ۱۳/ ۰ است در حالی که روسیه با شدت انرژی ۳۲/ ۰ و ایران ۲۳/ ۰ مقامهای اول و دوم جهانی را یدک میکشند.
عیسی کلانتری در پنجمین نشست شورای هماهنگی شبکه تشکلهای محیطزیستی و منابع طبیعی کشور به آماری جالب اشاره کرد و گفت: «در آخرین نشریه مرکز انرژی دانشگاه شریف این طور آورده شده است که آلمان برای یک میلیارد دلار تولید ناخالص، ۱۰۰هزار تن نفت مصرف میکند. در حالی که در ایران برای یک میلیارد دلار تولید ناخالص ۸۵۰هزار تن نفت مصرف میشود. بنابراین در ایران برای تولید یک دلار، ۵/ ۸ برابر بیشتر از آلمان انرژی مصرف میشود.»
اکنون ظرفیت تولید برق نیروگاههای تجدیدپذیر نصب شده در کشور کمتر از یک درصد ظرفیت تولید برق کشور است. در حالی که طبق ماده ۵۰ قانون ششم توسعه، دولت مکلف است سهم نیروگاههای تجدیدپذیر و پاک را با اولویت سرمایهگذاری بخش غیردولتی (داخلی و خارجی) تا پایان اجرای قانون برنامه به حداقل ۵ درصد ظرفیت برق کشور برساند. در وصف شدت انرژی کشور همین بس که برای تولید تمام محصولاتی که به دور ریخته میشود، حجم عظیمی آب صرف شده است که با یک محاسبه ساده میتوان به اعدادی از هدررفت آب دست یافت که در مقایسه نیاز امروز کشور به آب بسیار قابل توجه است. با در نظر گرفتن اینکه حدود ۹۲ درصد آب مصرفی در ایران در بخش کشاورزی صرف میشود، میتوان در مقایسه روشن کرد که چطور نیمی از این آب برای محصولات کشاورزی بهکار میرود که تبدیل به زباله میشوند. مردم سالانه ۳۵میلیون تن غذای دورریز دارند که ۳۰درصد آن مربوط به گندم و نان، ۲۵ درصد مربوط به میوه و سبزی، ۱۰درصد مربوط به برنج و ۱۵درصد آن مربوط به روغن است، اما تولید داخلی تنها یک بخش از مصرف داخلی ما را تأمین میکند. برای واردات غلات ۵/ ۲ میلیارد دلار سالانه هزینه میشود و ایران واردکننده حجمی معادل ۵/۱۶ میلیون تن غلات در سال است.
این حجم بالای دورریز یعنی هدردادن سرمایه ملی آب به صورت مستقیم و غیرمستقیم. بودجهای که بابت کالاهای وارداتی صرف و بخشی از آن به هدر میرود هم بخش دیگر ماجرای غمانگیز هدر رفت انرژی و سرمایه در کشور ماست.
در مورد دورریزهای پلاستیکی و حتی آشغالهای الکترونیکی هم میتوان آب هدر رفته را با عنوان آب مجازی محاسبه کرد. با تعیین مقدار آب مجازی محصولات کشاورزی و غیرکشاورزی میتوان روشهایی را برای حفاظت از منابع آبی و همینطور اجرای مدیریتی مؤثر در حیطه انتخاب استراتژی تولید و تجارت غذا و کالاهای مصرفی دیگر و حتی برنامهریزی در کاشت و برداشتهای منطقهای لحاظ کرد. درست است که تکتک شهروندان میتوانند با در نظر داشتن الگوی صحیح مصرف و اولویتبندی الزامات خرید، از هر دسته و گروه نقش مؤثری در تعدیل و کنترل این هدررفت سرمایه ملی داشته باشند، اما شهروندان در واقع حلقه انتهای این زنجیره هستند.
بخش اول، مسئولیت متوجه جهاد کشاورزی و چند نهاد دیگر برای برنامهریزی و ضرورتسنجی بازار و هماهنگی تولید و مصرف است و کیفیت محصولات تولیدشده و همینطور کیفیت بستهبندی آن به لحاظ حفظ مواد فاسدشدنی نیز بسیار قابل اهمیت است.
توسعه به شکل پایدار تنها در مدیریت مصرف خلاصه نمیشود و بخش مهم دیگر آن در پیوند با چه و چگونه تولیدکردن است.